پول پارو کردن با کتاب

به گزارش جام‌جم، همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، تیراژ کتاب در سال 94 باز هم در مقایسه با سال قبلش کمتر شد، یعنی تیراژ کتاب که در سال 92 رقمی حدود 158 میلیون نسخه در سال بود، سال 93 به 153 میلیون و سال 94 به 150 میلیون نسخه رسید و شمارگان متوسط هم به زیر 2000 نسخه تنزل یافت، اما با وجود این کتاب‌های کمک درسی جهشی خیره‌کننده و تعجب‌برانگیز داشتند. این کتاب‌ها سال 92 در تیراژ کلی حدود 21 میلیون نسخه منتشر شدند که سال 93 تعدادشان به 25 میلیون نسخه رسید و در سال گذشته شاهد چاپ حدود 43 میلیون نسخه کتاب‌های کمک‌درسی بودیم.

البته این را هم باید اضافه کرد که سال 92 تعداد 5981 عنوان کتاب کمک‌درسی منتشر شد که تعداد عناوین این کتاب‌ها در سال 93 به 6596 عنوان افزایش یافت و در سال گذشته این تعداد به 11 هزار و 800 عنوان جهش یافت. این نشان می‌دهد که کتاب‌های کمک‌درسی نه‌تنها در تیراژ، بلکه در تعداد عناوین هم از رشد حیرت‌انگیزی برخوردار بودند.

در یک تحلیل دیگر می‌توان گفت با توجه به این‌که سال 94 به طور کلی حدود 150 میلیون نسخه کتاب در کشور منتشر شده است که 43 میلیون آن کتاب‌های کمک‌درسی بوده، پس تقریبا به ازای هر سه کتابی که در کشور منتشر شده، یکی از کتاب‌ها کمک‌ آموزشی و حل‌المسائل بوده است.

جهش خیره‌کننده، چرا؟

آرش اسدیان، مدیر فروش یکی از ناشران کتاب‌های کمک‌درسی در گفت‌وگو با جام‌جم درباره علت جهش خیره‌کننده کتاب‌های کمک‌درسی بیان کرد: این افزایش تیراژ بنابر تقاضای دانش‌آموزان است. تقاضا برای کتاب‌های کمک‌درسی بیشتر شده و در نتیجه تیراژ این کتاب‌ها هم زیاد شده است.

او ادامه داد: البته نظام آموزش و پرورش هم خیلی تعیین‌کننده بوده است. تغییر مقاطع تحصیلی باعث شده که کتاب‌های کمک‌درسی جدیدی برای مقاطع تحصیلی جدید در نظام آموزشی تدوین شود و همین بر افزایش تعداد عناوین کتاب‌های کمک‌درسی و در نتیجه تیراژ کل موثر بوده است.

این مدیر فروش یکی از ناشران کتاب‌های کمک‌درسی با انتقاد از کسانی که هنوز هم این دسته از کتاب‌ها را حل‌المسائل می‌دانند، اضافه کرد: در حال حاضر کتاب‌های کمک‌درسی، گفت‌وگومحور است. ساز‌وکار کتاب‌های کمک‌درسی به این صورت است که باب گفت‌وگو را میان دانش‌آموز و معلم باز می‌کند و مثل قدیم نیست که فقط حل‌المسائل باشد. البته هنوز هم در کتاب‌های کمک‌درسی، بخشی به حل مساله و تست اختصاص دارد، اما مباحث کمک‌درسی در این کتاب‌ها بیشتر از حل‌المسائل است.

اسدیان با وجود افزایش قابل ملاحظه تیراژ کتاب‌های کمک‌درسی، اما وضعیت فروش این کتاب‌ها را خیلی جالب ندانست و گفت: گرچه کتاب‌های کمک‌درسی تیراژ بالایی دارند، اما هزینه‌های کاغذ، چاپ و تبلیغات این کتاب‌ها بسیار بیشتر از درآمدزایی خود کتاب‌هاست.

بازار به سمت مقاطع پایین‌تر تحصیلی

مصطفی علیزاده، مسئول تدوین کتاب‌های کمک‌درسی هم به جام‌جم گفت: طی چند سال اخیر تب کنکور در کشور کمتر شده و حتی تعداد افرادی که در کنکور ثبت‌نام کردند، نسبت به سال قبل 200 هزار نفر کمتر بود. این یعنی تعداد کتاب‌های کمک‌درسی برای کنکور اگر کاهش نداشته باشد، قطعا افزایش هم نداشته است. پس افزایش عناوین و تیراژ کتاب‌های کمک‌درسی به کتاب‌های مقاطع پایین‌تر برمی‌گردد.

او اضافه کرد: تغییر نظام آموزشی باعث شده که کتاب‌ها هم عوض شوند و خیلی از معلمان هنوز با کتاب‌های جدید آشنایی کافی ندارند و به همین دلیل به دانش‌آموزان کتاب‌های کمک‌درسی جدید را معرفی می‌کنند.

مظلومیت کتاب‌های عمومی و اشتباه خانواده‌ها

نادر قدیانی از پیشکسوتان حوزه نشر نیز جهش کتاب‌های کمک‌درسی را نتیجه توجه بیش از حد خانواده‌ها به مسائل درسی عنوان کرد و گفت: با نگاهی به این آمار، به مظلومیت کتاب‌های عمومی و کتاب‌های کودک و نوجوان پی می‌بریم.

او ادامه داد: بنده 48 سال است در حوزه نشر کار می‌کنم. حدود 40 سال قبل هم وقتی نظام آموزش و پرورش در دوره قبل از انقلاب تغییر کرد، شاهد رونق کتاب‌های کمک‌درسی بودیم. توجه به این کتاب‌ها متاسفانه از مدرک‌گرایی در جامعه ما حکایت دارد و نشان می‌دهد درس خواندن و نمره گرفتن از سر اجبار است.

سجاد روشنی