بررسی مزیت‌های صادراتی و وارداتی ایران و روسیه

برای رسیدن به سرمایه، عده‌ای سرمایه‌گذاری خارجی را راهکار می‌دانند، اما صادرات مهم‌‌ترین ابزار برای کسب سرمایه است. متاسفانه دولت‌ها در همه ادوار در زمینه صادرات هدفمند عمل نمی‌کنند و صادرات در حوزه نفتی به صورت خام‌فروشی است و در حوزه غیرنفتی، جنبه‌های بازاریابی و فروش به صورت کامل انجام نشده است و به پایین آمدن مزیت رقابتی با محصولات سایر کشور‌ها منجر شده است. طبق آمار سازمان توسعه تجارت و گمرک جمهوری اسلامی ایران، در سال 1393، 93 درصد کل صادرات ایران سهم آسیا بوده که در این میان فقط کشور ایتالیا جزو ده کشور بازار صادرات با سهم 7/1 درصد بوده و بقیه کشور‌های آسیایی و آفریقایی هستند. در این میان چین با سهم 25 درصد، بیشترین حجم صادرات را دارد.

صادرات به کشور‌های چین، عراق، امارات، هند، افغانستان، ترکیه، ترکمنستان، پاکستان، ایتالیا و مصر که شرکای فعال صادراتی ایران هستند، بد نیست ولی کافی نیست و برای تامین سرمایه نیاز است با سایر کشور‌ها تعاملات صادراتی برقرار شود. گفتنی است عمده صادرات مواد خام و نفتی بوده و به دلیل نبود استراتژی صادرات، هدفمند نیست.

برای مقاوم کردن اقتصاد لازم است به صادرات غیرنفتی با برنامه و هدفمند توجه ویژه شده و مزیت‌های صادراتی ایران شامل تولیدات، ابزار‌ها، محصولات و... بررسی شود. همان‌طور که مشخص است غالب شرکای صادراتی ایران همسایه‌های ایران بوده و استراتژی صادرات و واردات ایران تامین کالاهای همسایگان خود بوده است. اما این سیاست باید اصلاح شود؛ زیرا شرکایی همچون امارات و ترکیه در زمینه دیپلماسی با جمهوری اسلامی ایران همسو نیستند و علاوه‌بر این فقط به ایران به عنوان بازار هدف نگاه می‌کنند. درصورتی که تراز تجاری ما با این کشور‌ها باید تعادل داشته باشد و ایران به عنوان واردکننده صرف نباشد.

سیاست ایران در کوتاه مدت در این زمینه باید حفظ تجارت و صادرات با شرکای فعلی باشد؛ البته سایر کشور‌های منطقه‌ای مثل عمان و کشور‌های آسیای شرقی مثل ژاپن، کره، سنگاپور و کشور‌های قاره آفریقا می‌توانند شرکای تجاری مناسبی برای جمهوری اسلامی ایران باشند. کشور‌های حاشیه دریای خزر نیز به دلیل وجود ترانزیت دریایی می‌توانند مزیت بالایی داشته باشند. در بلندمدت کشورهای اروپایی و قاره آمریکا می‌توانند بازار مناسبی برای ما باشند. البته باید دقت شود در حوزه نفتی از خام فروشی پرهیز شود و در راستای اهداف اقتصاد مقاومتی فروش نفت‌خام نباشد و از میادین نفتی و گازی به شکل صحیح استفاده شود. در حوزه محصولات غیرنفتی نیز تولیدات کشور به حدی از کیفیت رسیده که قابلیت رقابت با کشور‌های اروپایی را داشته باشد و تعادل تجاری با کشور‌ها حفظ شود.

در این میان کشور روسیه به دلیل تحریم‌های اعمال شده از سوی اروپا و آمریکا شباهت‌هایی با ایران دارد و می‌تواند برای تامین سرمایه، شریک مناسبی باشد. کشور روسیه در صنایع نظامی و تسلیحاتی، ماشین‌آلات و پوشاک گرم توانمندی بسیاری دارد. ماشین‌آلات مکانیکی، وسایل نقلیه زمینی، تجهیزات الکترونیکی، محصولات دارویی ـ شیمیایی و صنایع غذایی نیاز عمده این کشور است. متاسفانه تا امروز تولیدکننده ایرانی به صورت جدی به بازار این کشور وارد نشده و طبق آمار در شش ماهه اول سال 94 میزان صادرات ایران 82 میلیون دلار بوده که به نسبت واردات280 میلیون دلاری تراز تجاری 198 ـ را منجر شده است.

جواد خدابین