جاده‌های ایران؛ قتلگاه حیات وحش

این تصور؛ تصور شیرین بازگشت مادر به همراه بویی که از او در جاده باقی مانده، هر از گاه توله یوز را به کنار جاده می‌کشاند و یک گام به سرنوشت تلخ مادر نزدیک‌تر می‌کند؛ امری که نگرانی مردم منطقه و محیط بانان پارک توران را برانگیخته و آنها را به تکاپو برای نجات توله یوز واداشته است. آنها هنوز خاطره تلخ آذرماه 93 از یادشان نرفته؛ زمانی که پس از مرگ یک یوزپلنگ ماده در تصادف جاده‌ای در همین محور، یکی از توله‌های آن نیز پس از گذشت ساعت‌ها از حادثه، در جست‌وجوی مادر خود به سمت جاده در حرکت بود و بر اثر برخورد با خودروهای عبوری از بین رفت. نگرانی محیط‌بانان سمنانی اما امروز بیش از هر زمان دیگری است، زیرا توله یوز ده ماهه شاهرودی هنوز توانایی شکار و دفاع از خود را نداشته و با این شرایط تقریبا هیچ شانسی برای بقا در طبیعت ندارد و اگر به حال خود (در منطقه‌ای که به لحاظ آب و غذا فقیر است) رها شود، قطعا دوام نخواهد آورد. این نگرانی باعث شده که نیروهای حاضر در منطقه تمام تلاش خود را به کار گیرند تا توله یوز به جاده (بویژه در شب) نزدیک نشود. جمع‌آوری لاستیک خودرو و آتش زدن آنها پس از تاریک شدن هوا برای جلوگیری از نزدیک شدن توله یوزپلنگ به سمت جاده سمنان ـ مشهد تنها کاری است که فعلا از دست آنان بر می‌آید. این تلاش محیط بانان برای نجات توله یک گونه در معرض انقراض حیات‌وحش گرچه ستودنی و قابل تقدیر است، اما چاره کار نیست؛ چراکه مرگ توله یوز اگر در جاده رقم نخورد، دیر یا زود گرسنگی او را از پای خواهد انداخت و البته خطر جاده و تصادف نیز همچنان در کمین گونه‌های دیگر حیات وحش و توله‌های آنها در اقصی نقاط کشورخواهد بود. البته کماکان تحقیقات دقیق و جامعی درخصوص میزان تلفات حیوانات در جاده‌های کشور انجام نشده، اما آمارهای به دست آمده حاکی است که تقریبا بیش از 70 درصد تلفات جاده‌ای گوشتخواران بزرگ جثه در کشورمان به دلیل تصادفات جاده‌ای بوده است.

این آمار وقتی پای حیوانات گونه‌های باارزش و در معرض خطری همچون پلنگ و یوزپلنگ به میان می‌آید، نگران‌کننده‌تر می‌شود. در همین زمینه در دهه 80، 11 مورد از تلفات یوزها به دلیل تصادفات جاده‌ای بوده، و در 13 سال گذشته (تا سال 94) 16 قلاده یوزپلنگ به دلیل تصادف با خودرو در کشور تلف شده اند که این عدد و رقم گرچه در مقایسه با تلفات انسانی ناشی از تصادفات جاده‌ای شاید چندان به چشم نیاید، اما با احتساب حیات 70 قلاده یوز در ایران، واقعا نگران‌کننده به نظر می‌رسد.

البته مرگ و میر حیوانات از طریق تصادفات جاده‌ای، خاص کشور ما نیست و همه کشورها به نوعی درگیر آن هستند، با این تفاوت که در دیگر کشورها از طریق اقدامات اجرایی از قبیل تعبیه زیرگذرها و روگذرها و همچنین سرعت‌گیر و تابلوهای هشداردهنده به تعداد کافی در جاده‌های پرتردد، موفق به کاهش درصد قابل توجهی از مرگ و میرهای جاده‌ای یا کنترل آنها شده‌اند، اما در کشور ما اقدام جدی برای کاهش آمار تلفات جاده‌ای صورت نگرفته و هم‌اکنون نیز در طراحی جاده‌ها و آزادراه‌ها کمترین توجهی به حفاظت از جان حیات وحش منحصربه فرد و البته در حال انقراض کشورمان نمی‌شود؛ موضوعی که توجهی ویژه را می‌طلبد.

فاطمه مرادزاده