سنت‌های اصفهانی‌ها در ماه مبارک رمضان

ایل قشقایی

در این ایل با توجه به این که در دشت ساکن هستند برای بیدار کردن یکدیگر از طبل و دهل استفاده می‌کنند و در چادرهای خود مراسم جزءخوانی قرآن را به پا می‌دارند به شکلی که بین چادرهای عشایری اعلام می‌شود در چادر چه شخصی برنامه جزء‌خوانی قرآن کریم است و سپس همه در آن چادر جمع می‌شوند که این مراسم مذهبی هم به فضای معنوی آنها نشاط می‌دهد و هم به آنها انسجام می‌بخشد.

در این ماه آش شله‌قلمکار و حلیم بادمجان در میان اصفهانی‌ها از طرفداران خاصی برخوردار است و در ماه رمضان در سفره‌های اصفهانی این دو نوع غذا حتما دیده می‌شود.

اما در سال‌های اخیر بسیاری از رسوم قدیم و خاص استان در گذر دنیای نوین برخی بدرستی و برخی شاید بر اثر بی‌توجهی از میان رفته است، گرچه در شهرستان‌های قدیمی اصفهان همچنان این رسوم قدیمی اجرا می‌شود.

از شهرستان‌های مشهوری که همچنان به برخی رسوم قدیمی این ماه پایبند هستند، کاشان است و با توجه به نزدیکی نطنز و آران و بیدگل به کاشان بسیاری از رسوم رمضان در این سه شهرستان مشابه است.

در این میان دو رسم «هومبابایی» و «نخل گردانی» ماه رمضان کاشان بتازگی در فهرست میراث ناملموس میراث فرهنگی نیز به ثبت رسیده است.

مراسم هومبابایی

این رسم از شب نخست ماه مبارک رمضان تا نیمه ماه برگزار می‌شود به‌ این شکل که نوجوانان در هر محله در گروه‌های 5 تا 15 نفری تقسیم‌بندی شده و یک نفر به عنوان خواننده و دیگری به نام صندوقدار انتخاب و پس از افطار به شکل دسته‌جمعی با خواندن سوره شمس و اشعاری ویژه به در خانه‌ها می‌روند. صاحبخانه با این اعتقاد که ماه مبارک رمضان ماه انفاق است، کالای نقدی یا غیرنقدی به این گروه‌ها اهدا می‌کند که نوجوانان پس از جمع‌آوری این پول‌ها آن را میان مستمندان و فقرا تقسیم می‌کنند.

نخل‌گردانی در شب 21 رمضان

همچنین مراسم نخل‌گردانی در شب 21 رمضان از دیگر آداب این ماه است که به نشانه عزاداری در برخی روستاهای اطراف کاشان برگزار می‌شود. مشهور است شب 27 ماه مبارک رمضان ابن ملجم قصاص شده است و بر این اساس کاشی‌ها در این شب جشن مفصل و حنابندان داشته‌اند.

دوختن پیراهن مراد

این مراسم روز 27 ماه رمضان در بیشتر روستاها و شهرهای اصفهان اجرا می‌شده و زن‌های بیمار، زن‌هایی که بچه دار نمی‌شدند یا فرزند خود را در کودکی از دست داده بودند، پیراهن مراد می‌دوختند.

در این مراسم زنی از بستگان بیمار، پارچه‌ای را به مسجد می‌برد و در مسجد بعد از اقامه نماز مغرب و عشا، پارچه را بریده و می‌دوختند، سپس روحانی مسجد، روضه حضرت ابوالفضل(ع) را می‌خواند و همگان به سوی قبله آیه «امن یجیب المضطر ...» را قرائت می‌کنند و پس از پخش خرما توسط بانی نذر، روحانی به اتفاق تعدادی از حاضران مسجد به دیدار بیمار رفته و برای وی دعا می‌کردند و پیراهن را به بیمار می‌پوشاندند و معتقد بودند که بیمار شفا می‌یابد. همچنین در کاشان شب 27 رمضان، برای خوشبختی و صلح و صفا، تازه عروس را به مسجد می‌برند و پس از اقامه نماز مغرب و عشا و توزیع شیرینی و خرما، وی را به خانه می‌بردند و معتقد بودند که با این کار هرگز بین عروس و داماد جدایی نمی‌افتد.

مجید بابایی

جام‌‌جم اصفهان