کودکان کار، کودکان فراموشی

خیابان‌ها فریاد می‌زنند، چهارراه‌ها، مهر تائید؛ تعداد کودکان کار افزایش یافته و سن آنها در حال کاهش است، اما این اتفاق جدی گرفته نمی‌شود؛ این را از حضور کودکان کار و خیابان در معابر شهر می‌توان فهمید، نیازی به سند یا ارائه آمار نیست، چراکه مشاهدات شهروندان و تصاویر غم‌انگیزی که آنها از رنج کودکان کار در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌کنند، این مساله را اثبات می‌کند. کارشناسان نیز در گفت‌وگو با جام‌جم از بحرانی شدن این اتفاق پرده بر می‌دارند و ازاین می‌گویند که مشکلات اقتصادی در سایه تمایل نداشتن دستگاه‌های مسئول به کار فرابخشی شرایط را برای حضور کودکان کار در خیابان و کارگاه‌های زیرزمینی فراهم کرده است.

کودکان کار پای ثابت خیابان‌ها شده‌اند، اما در آمار به‌حساب نمی‌آیند، چون شیوع شناسی مناسبی تاکنون درباره آنها در کشورمان انجام نشده به همین خاطر روایت‌های متعددی درباره تعداد کودکان کار وجود دارد.

روایت‌های غیررسمی آمار آنها را حدود 5.7 میلیون نفر برآورد می‌کند، اما تحقیق‌های نصفه نیمه، جمعیت شان را 70 هزار نفر می‌داند.

کودکان کار تکثیر می‌شوند

بی‌تردید می‌توان گفت آمار کودکان کار و خیابان آن‌قدر رشد داشته است که به قول معروف دیگر نمی‌توان زیر فرش پنهانشان کرد و ازاین گفت که افزایش تعداد کودکان کار و خیابان مشکلی جدی نیست یا این که بیشتر آنها را اتباع بیگانه تشکیل می‌دهند.

فاطمه ایزدپناهی، موسس و مدیرعامل کانون کوشا (کانون فرهنگی ـ حمایتی کودکان کار) با تائید افزایش تعداد کودکان کار و کاهش سن آنها درباره علل این اتفاق به جام‌جم می‌گوید: تابستان می‌تواند بخشی از دلیل افزایش تعداد کودکان کار و خیابان باشد، زیرا درس و مشق دلیلی است برای حضور نیافتن تعداد اندکی از آنها در خیابان.

دلیل دیگری که او به آن اشاره می‌کند، شرایط نامناسب اقتصادی خانواده‌هاست، زیرا برخی والدین ناچارند برای تامین هزینه‌های زندگی‌شان کودکان خود را به کار وا دارند. به گفته ایزدپناهی، به‌دلیل چنین شرایطی این روزها در کلانشهرها می‌توان کودکانی را دید که هنوز راه رفتن را بدرستی نیاموخته‌اند، اما تا ساعات اولیه بامداد در خیابان و چهارراه‌ها حضور دارند.

جیب خالی بچه‌های کار

برخی کارشناسان می‌گویند علت اصلی مدیریت نشدن مساله کودکان کار و خیابان در کشورمان همکاری نداشتن مناسب نهاد‌هایی مانند بهزیستی، شهرداری و آموزش و پرورش و تامین اجتماعی است.

آن‌طور که ایزد پناهی می‌گوید، هرچند آمار دقیقی از جمعیت کودکان کار و خیابان در کشور وجود ندارد، اما می‌توان تعداد حدودی آنها را با توجه به شمار کودکان بازمانده از تحصیل وبی شناسنامه به‌دست آورد، بنابراین می‌توان گفت حدود 5.7 میلیون کودک کار در کشور وجود دارد.

او درباره علل حل نشدن مساله کودکان کار تصریح می‌کند: خلاهای قانونی سبب شده برخی کودکان نتوانند شناسنامه بگیرند به همین دلیل از تحصیل باز می‌مانند و روانه خیابان‌ها می‌شوند، افزون براین باید قراردادهای موقت و سفید امضا را که حق افراد را ضایع می‌کند نیز به‌عنوان دلایل دیگر افزایش کودکان کار نام برد ؛زیرا به این شکل سرپرست خانواده قادر نخواهد بود از پس هزینه‌های زندگی برآید و ناچار کودکش را روانه بازار کار می‌کند.

خانواده بی‌حمایت رها نشود

بخش قابل توجهی از کودکان کار در خانواده‌های نابسامان زندگی می‌کنند این را حبیب‌الله مسعودی‌فرید، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور نیز تائید می‌کند. او در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: بدون توجه به پرداختن به مسائل خانواده نمی‌توان این مشکل را به‌طور کامل حل و فصل کرد.

آن‌طور که او توضیح می‌دهد، برای عملکرد بهتر باید شهرداری، نیروی انتظامی و قوه قضاییه همکاری بیشتری با سازمان بهزیستی داشته باشند.

این در حالی است که مسعودی‌فرید نیز به نبود شیوع‌شناسی مناسب درباره مسائل کودکان کاراشاره کرده و می‌گوید براساس برآوردی که دانشگاه علوم بهزیستی سال گذشته انجام داد حدود 70 هزار کودک خیابانی در کشور وجود دارد.

او درباره شیوع آسیب‌های اجتماعی در بین کودکان کار و خیابان نیز یاد آور می‌شود مدتی قبل تحقیقی انجام شد که براساس آن حدود 5.4 درصد از کودکان کار اچ آی وی مثبت دارند.

این در حالی است که بهزیستی برای حمایت بیشتر از کودکان کار و خیابان تلاش دارد که مراکز حمایت و نگهداری روزانه اش را گسترش دهد، به همین خاطر قرار است بزودی در تمام استان‌ها چنین مراکزی ایجاد شود.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی دراین باره توضیح می‌دهد: بهزیستی 37 مرکز شبانه‌روزی برای حمایت و ساماندهی کودکان کار دارد، اما برای حمایت بیشتر از آنها مراکز روزانه نیز ایجاد کرده است.

آن‌طور که او یادآور می‌شود، سالانه حدود 6000 کودک دراین مراکز پذیرش می‌شوند و در این میان 94 درصد کودکان با خانواده و اقوامشان زندگی می‌کنند به همین خاطر بهتر است در مراکز روزانه پذیرش شوند.

روزبه کردونی، مدیرکل دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز درباره آسیب‌هایی که کودکان کار را تهدید می‌کند، می افزاید: آنها مقابل آسیب‌های اجتماعی نظیر اعتیاد، ایدز و سایر موارد آسیب‌پذیری بیشتری دارند و برخی شواهد و مطالعات در ایران نیز این مساله را تائید می‌کند. آن طور که او می‌گوید، برای مدیریت این مساله باید یک سیاست واکنشی ملی در قبال کار کودک، سیاستی همه‌جانبه و میان‌بخشی باشد، به شکلی فراگیر به همه علل و عوامل کار کردن کودکان بپردازد و آنها را بررسی کند.

کردونی با اشاره به اصلاح آیین‌نامه ساماندهی کودکان کار یاد آور می‌شود: آموزش و پرورش، وزارت بهداشت و نیروی انتظامی هنوز پاسخ خود را برای ما ارسال نکرده‌اند، اما پس از دریافت تمامی نظرات دستگاه‌ها، اصلاحات انجام خواهد شد و به این شکل آیین‌نامه اصلاحی برای تصویب نهایی به دولت فرستاده می‌شود.

مهدی آیینی - جامعه