باید و نبایدهای جذب مخاطب در رادیو

خوراک مناسب برای مخاطبان

حمیدرضا خزایی، معاون اسبق صدای رسانه ملی در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان مخاطبان رادیو را افزایش داد، به جام‌جم گفت: سازمان صدا و سیما و در راس آن رادیو یکی از بزرگ‌ترین دستگاه‌های فرهنگی و ارتباطی کشور است که هم نفوذ دارد و هم به اصلی‌ترین عامل برنامه‌سازی یعنی مخاطب توجه می‌کند. بنابراین در مرحله اول باید به شنونده توجه کنیم؛ زیربنای این مساله هم نظرسنجی است. وی ادامه داد: ما نخست باید بدانیم نیاز مخاطب امروز چیست و بعد براساس آن برنامه‌ریزی کرده و اثر تولید کنیم. اگر ندانیم مخاطب به چه غذایی نیاز دارد، خوراک مناسب به او نمی‌دهیم. این خوراک هم باید متناسب با سن، جنس و موقعیت زمانی و مکانی مخاطب باشد. این کارشناس رسانه عنوان کرد: در واقع با دسته‌بندی مخاطبان می‌توانیم به برنامه‌های رادیو انسجام بدهیم. البته با راه‌اندازی شبکه‌های مختلف رادیویی و با تعریف ماموریت‌های متفاوت حق انتخاب به مخاطب داده‌ایم، اما باید محتوای مناسب را هم از طریق برنامه‌ها در اختیارش قرار بدهیم. به عنوان نمونه جوانان به رادیو جوان گوش می‌دهند و علاقه مندان به برنامه‌های ورزشی رادیو ورزش را دنبال می‌کنند.

خزایـی یکی از راهکارهای جذب مخاطب را ساخت برنامه‌های تاثیرگذار دانست و تاکید کرد: وقتی محتوای برنامه غنی باشد و نیاز مخاطبان را برطرف کند، مسلما می‌تواند روی رفتارهایش هم تاثیرگذار باشد. بنابراین برنامه‌ریزی در این عرصه را باید به افرادی سپرد که سال‌ها در رسانه فعالیت کرده و مهارت ایجاد تغییرات را دارند.

وی تصریح کرد: تنها ابزار ما در رادیو، کلام و موسیقی است. بنابراین بعد از فراهم کردن محتوای غنی باید از موسیقی مناسب هم استفاده کنیم که با محتوای برنامه همخوانی داشته باشد. به عنوان مثال موسیقی برنامه علمی با برنامه اجتماعی باید متفاوت باشد و نباید از موسیقی‌های قدیمی استفاده کرد.

ساخت برنامه‌های تعاملی

این کارشناس با اشاره به برنامه‌های تعاملی گفت: یکی دیگر از راه‌های جذب مخاطب، ساخت برنامه‌های تعاملی است. دیگر زمان تولید برنامه‌های یک سویه تمام شده است و مخاطب علاقه‌مند به شنیدن چنین برنامه‌هایی نیست. وقتی مشارکت شنونده را داشته باشیم، مسلما نه‌تنها او را حفظ خواهیم کرد، بلکه به تعداد مخاطبان هم اضافه خواهد شد. علاوه بر آن باید از قالب‌های مختلف برنامه‌سازی هم استفاده کنیم تا بتوانیم مخاطبمان را فعال نگه داریم.

معاون اسبق صدا در ادامه افزود: تعریف مخاطب عادی با مخاطب فعال تفاوت دارد. مخاطب فعال کسی است که نه‌تنها به برنامه رادیو گوش می‌دهد، بلکه نظرش را درباره برنامه می‌دهد؛ پیشنهادهایش را به برنامه‌ساز اعلام می‌کند و ما شاهد تغییر رفتار و تاثیرگذاری در او هستیم، اما مخاطب معمولی تنها شنونده صرف است. ما باید برنامه‌های گوش نواز برای رادیو تولید کنیم تا بتوانیم مخاطبان را حفظ کنیم.

خزایی معتقد است: سرمایه اصلی همه رسانه‌ها، نیروی انسانی خلاق و هوشمند است. بنابراین موفقیت یک رسانه در به‌کارگیری، هدایت و جلب رضایت برترین‌ها اهمیت زیادی دارد، اما متاسفانه ما کمتر به آن توجه کرده ایم در حالی که این مساله نباید مورد غفلت قرار بگیرد. وی اشاره کرد: بنابراین برای جذب مخاطبان فعال و حفظ مخاطب فعلی رسانه باید با برنامه‌ریزی دقیق از توانمندی چهره‌های ارزشمند و درخشان رسانه‌ای بهره‌مند شد که از مهارت‌های ویژه برخوردار هستند. ضمن این که باید از روش‌های نوین برای برنامه‌سازی استفاده کرد.

نیاز به خانه تکانی

محمد مهاجر جزو برنامه‌سازان قدیمی و پیشکسوت رادیو محسوب می‌شود که تا امروز برنامه‌های پرشنونده‌ای ساخته است. این تهیه‌کننده همچنان در رادیو فعالیت می‌کند. وی درباره راه‌های افزایش مخاطبان در رادیو گفت: این قضیه دو وجه دارد؛ وجه درونی که مربوط به سازمان صدا و سیماست و وجه بیرونی که مردم، خواسته‌ها و نیازهایشان را شامل می‌شود.

وی ادامه داد: به نظرم وجه درونی که به سازمان مربوط می‌شود، نیاز به اصلاحاتی دارد. نظام برنامه‌سازی و مدیریت ارزش‌های حاکم بر رادیو به خانه‌تکانی عظیم نیاز دارد. ما باید انتخاب‌های درست داشته باشیم و افراد توانمند را وارد رسانه کنیم. متاسفانه همکاران من در رادیو نسبت به مسائل هنری و خلاقیت در برنامه‌سازی کم‌توجه شده‌اند. اگر این مسائل حل شود به بخش دوم می‌رسیم که شامل شناخت جامعه و مخاطب‌شناسی می‌شود. این تهیه‌کننده با اشاره به انجام دادن تحقیقات برای شناخت نیازهای مردم گفت: به نظرم یک گروه تحقیق بزرگ باید شکل بگیرد تا متوجه نیازهای مردم شویم و بعد با بهره بردن از خلاقیت، برنامه‌های متنوعی تولید کنیم. یعنی بعد از اصلاحات، شوق و ذوق برنامه‌ساز مطرح می‌شود که با آگاهی و دانش کامل می‌تواند این مسیر را درست طی کند و رادیو به دوران طلایی‌اش نزدیک شود. این بازسازی زمانبر است، اما شدنی است. به نظرم رادیو را نمی‌توان با اینترنت، ماهواره و دیگر رسانه‌های امروز مقایسه کرد، زیرا اعتبار آن بسیار زیاد است و ارزش‌های والایی دارد. ضمن این که افرادی که در رادیو کار می‌کنند، با تجربه هستند و حرف‌های سطحی نمی‌زنند.

اعتماد به رسانه

شهلا نیساری هم از تهیه‌کنندگان و برنامه‌سازان قدیمی است. او اعتقاد دارد: در دنیایی که رسانه‌ها حرف اول را می‌زنند، ما هم باید یکی از این همین رسانه‌ها باشیم. وقتی مردم به یک رسانه اعتماد داشته باشند دیگر نیازی پیدا نمی‌کنند که اخبار سیاسی، اجتماعی، هنری و... را از رسانه‌های مجازی دریافت کنند. برای جذب مخاطب باید از روش‌های نوین برنامه‌سازی استفاده کنیم. وقتی ما اطلاعاتمان را به روز نکنیم، مسلما شناخت خوبی از مخاطب نخواهیم داشت.

برنامه‌های کوتاه‌مدت بسازیم

نیساری، تهیه‌کننده معتقد است: ما باید از کارهای کهنه و تکراری فاصله بگیریم و متناسب با نیاز روزانه مردم برنامه تولید کنیم. یکی از راه‌های جذب مخاطب ساخت برنامه‌های کوتاه‌مدت است. اگر بتوانیم در سه دقیقه حرفمان را به مخاطب بزنیم، آن وقت می‌توانیم بگوییم موفق هستیم.

من برای رادیو نمایش سریال‌های نمایشی می‌سازم، به همین دلیل خیلی خوب می‌توانم سرهم‌بندی کردن برنامه را تشخیص بدهم. وی ادامه داد: برنامه‌سازان رادیو نه‌تنها باید به محتوای برنامه توجه کنند، بلکه دیالوگ‌های گوینده هم اهمیت بسزایی دارد. حتی باید از کارشناسان جوان هم برای برنامه استفاده کنیم. البته من جوان نیستم و 63 سالم است. در این سال‌ها هم برنامه‌های زیادی ساخته‌ام، اما همیشه به این مساله توجه کرده‌ام که باید خودم را به روز کنم، زیرا در این صورت برنامه‌ساز عقب نمی‌ماند.

فاطمه عودباشی