درجه‌ بندی سنی؛ واقعی یا بازار گرمی

به عبارت دیگر این محدودیت سنی و رتبه‌بندی، به جای این‌که واقعی و به‌منظور جلوگیری از مواجهه بچه‌ها و نوجوانان با صحنه‌های نامناسب باشد، تبدیل به عنصری تبلیغاتی در فیلم‌های سینمایی می‌شود و حکم نوعی بازارگرمی را دارد.

نمونه اخیر و مصداق بارز این قضیه، فیلم در حال اکرانِ «لانتوری» است که در پوسترهای آن نوشته شده: «تماشای این فیلم برای افراد زیر 16 سال توصیه نمی‌شود.» استفاده از همین کلمه «توصیه»، کار خودش را به عنوان عنصری تبلیغی کرده و در حالی که ده روز از اکران آن می‌گذرد، به فروش دو میلیارد تومانی دست پیدا کرده است. اتفاقا چون نظارت و کنترل دقیقی در سینماهای نمایش‌دهنده وجود ندارد، بخش زیادی از تماشاگران فیلم را هم نوجوانان زیر 16 سال تشکیل می‌دهند که عموما همراه خانواده‌ها به تماشای این فیلم می‌نشینند. نبود نهادی در سازمان سینمایی و خانه سینما برای تعیین و اعمال درجه‌بندی سنی فیلم‌ها برای تماشا، مهم‌ترین دلیل این موضوع است. اساسا سینمای ایران هیچ‌گاه نگاه درستی به این مساله نداشته و بحث رتبه‌بندی فیلم‌ها را چندان جدی نگرفته است. در نمونه‌های اندکی هم که این رتبه‌بندی‌ها به شکل توصیه در سینمای ایران اعمال شده ـ مثل مصائب شیرین، خوابگاه دختران و استراحت مطلق ـ نتیجه عموما معکوس بوده و تماشاگران زیادی از جمله نوجوانان را به تماشای فیلم‌ها کشانده است. در حالی که سینمای غرب بویژه هالیوود، با وجود تولید فیلم‌هایی نامناسب و بحث‌برانگیز، دست‌کم موضوع درجه‌بندی سنی فیلم‌ها را به‌طور کاملا جدی دنبال می‌کند و خانواده‌ها و سینمادارها و البته سازندگان آثار سینمایی، درباره رعایت و الزام آن اتفاق نظر دارند.

غلامرضا فرجی سخنگوی شورای صنفی نمایش

اعمال محدودیت سنی و درجه‌بندی فیلم‌ها، از طریق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که در پروانه نمایش برخی فیلم‌ها لحاظ می‌شود. اما ظاهرا نظارت مستمری بر چگونگی اعمال آن وجود ندارد و باعث می‌شود گاهی اتفاقات غیرمنتظره‌ای در این خصوص رخ دهد.

در حالی که وقتی نظارت و ارزشیابی ارشاد، محدودیت و شرط سنی را برای فیلمی تعیین می‌کند، باید این نظارت را در مرحله اکران هم انجام دهد.

در واقع مالک و مدیر سینما موظف است اعلان و اطلاعیه‌ای درباره محدودیت سنی فیلم‌ها را در ورودی سینما نصب کند و از ورود تماشاگرانی که سنی کمتر از سن تعیین‌شده آن فیلم دارند، جلوگیری کند.

اگر فیلمی با ذکر عنوان محدودیت سنی و توصیه، اتفاقا تماشاگران را ترغیب به دیدن فیلم می‌کند، به ضعف ما و سیستم سینمایی برمی‌گردد. سینمادار موظف است از ورود تماشاگران زیر آن سن بخصوص جلوگیری کند. مورد دیگر هم به خانواده‌ها برمی‌گردد، که باید خودشان این وضعیت را مدیریت کنند. ما گاهی شاهدیم که خود خانواده‌ها هم سختگیری در این مورد ندارند و بچه‌ها را با خودشان به دیدن این فیلم‌ها می‌برند و با خواهش و گردن کج کردن از سینمادار می‌خواهند اجازه ورود به سالن را به آنها دهد.

نکته دیگر این‌که به نظرم، استفاده از همین کلمه «توصیه» برای اعمال این محدودیت کافی است، اگر از کلمه ممنوعیت استفاده شود، کنجکاوی و هجوم تماشاگران به سینما از این هم بیشتر خواهد شد!

علی سرتیپی تهیه‌کننده و پخش‌کننده

خیلی نمی‌توان آن نظام درجه‌بندی فیلم‌ها در سینمای دنیا را در کشور ما اعمال کرد، چون فیلم‌های ما به لحاظ مضمونی و محتوایی و فرهنگی تفاوت چندانی با هم ندارند.

در حالی که در سینمای جهان با فیلم‌های متنوعی در ژانرهای مختلف روبه‌روییم که برخی از آنها نیاز به اعمال این درجه‌بندی و نظارت دقیق دارند.

اما قطعا معتقدم، برخی از فیلم‌های سینمای ایران هم به یک رتبه‌بندی سنی برای تماشا نیاز دارند و باید نظارت سفت و سختی هم در این زمینه وجود داشته باشد.

سعید مستغاثی منتقد سینما

در سینمای غرب، برخلاف سینمای ما توصیه‌ای درخصوص محدودیت سنی فیلم‌ها برای تماشا وجود ندارد، بلکه آنجا با قوانین و قواعدی قطعی مواجهیم.

وقتی فیلمی درجه R می‌خورد، یعنی تماشای آن برای تماشاگران زیر 17 سال ممنوع است. نکته مهم دیگر این‌که آنها برای اعمال این محدودیت سنی، دلیل هم دارند و عشقی و باری به هرجهت نیست. یعنی یک‌سریNGO ‌های اجتماعی در آمریکا که مسئولیت این قواعد را دارند، به دلیل به کار بردن کلمات ناشایست و نمایش صحنه‌های جنسی و خشونت‌بار، تشخیص می‌دهند تماشای آن را برای نوجوانان محدود و ممنوع کنند. متاسفانه این مساله در سینمای ما اصلا قاعده مند نیست و عشقی است. اگر همین فیلم لانتوری قرار بود در آمریکا اکران شود، به‌دلیل صحنه‌های خشونت‌بار، قطعا درجه R می‌گرفت. باید انجمن‌های اولیا و مربیان و آموزش و پرورش و نهادهای اجتماعی ما که متولی امور کودکان و نوجوانان هستند، بنشینند قواعدی لازم الاجرا را درباره تماشای فیلم‌ها وضع کنند.

نادره ترکمانی فیلمساز سینمای کودک

متاسفانه کودکان، از مهم‌ترین قربانی‌های نبود سیستم صحیح محدودیت و درجه‌بندی سنی فیلم‌ها هستند. چون فیلم مخصوص و مناسب کودک و نوجوان در سینمای ما وجود ندارد یا تعداد آثار خوب در این زمینه کم است، بچه‌ها بناچار همراه خانواده‌ها به تماشای فیلم‌های اجتماعی و کمدی سینماها می‌روند. آثاری که هیچ سنخیتی با روحیه آنها ندارد و حاوی برخی صحنه‌هایی است که به هیچ وجه مناسب سن و سال آنها نیست. حتی ممکن است به برخی کلمات و رفتارها بخندند، اما این صحنه‌ها تاثیر بدی روی آنها خواهد گذاشت. کمترین انتظار از پخش‌کننده‌ها و سینماداران این است که در تبلیغات و اطلاع‌رسانی‌های فیلم‌ها، حتما به این مساله توجه کنند تا به کودکان آسیبی وارد نشود.

جدول درجه‌بندی فیلم‌های سینمای آمریکا

علی رستگار

فرهنگ و هنر