دامپینگ و رانت آفت بازار محصولات دانش‌بنیان

این روزها پارک فناوری پردیس با شعار «بهشت فناوری منطقه» میزبان ده‌ها مجموعه دانش‌بنیان داخلی است که در نوع خود الگویی کم‌نظیر برای توسعه دانش و فناوری در کشور به شمار می‌آید. در صفحه دانش روزنامه جام‌جم در ستون «دانش‌بنیان» بارها به معرفی این شرکت‌ها و دستاوردهای کم‌نظیرشان پرداخته‌ایم. امروز به سراغ شرکت آیسان طب هادیان، مستقر در پارک فناوری پردیس می‌رویم؛ شرکتی که در حال حاضر تنها شرکت دانش بنیان در زمینه تجهیزات چشم‌پزشکی و مغز و اعصاب در کشور محسوب می‌شود. آنها حدود هفت محصول در زمینه چشم‌پزشکی و دو محصول در حوزه جراحی مغز و اعصاب و آرایشی و بهداشتی تولید کرده‌اند که تعدادی از آنها مجوزهای گوناگون عرضه تجهیزات پزشکی و گواهینامه‌های سازمان غذا و دارو را دریافت کرده‌اند و بقیه نیز در مراحل نهایی دریافت مجوز هستند.

پارک فناوری پردیس و حمایت از نخبگان جوان

مهندس مهدی هادیان‌پور، رئیس جوان و 32 ساله شرکت آیسان طب هادیان حدود ده سال تکنیسین اتاق عمل بوده‌ و در مراکز مختلف آموزش درمان بیماری‌های چشم‌پزشکی، دوره‌های متنوعی گذرانده است. وی در دانشگاه در رشته مهندسی برق قدرت تا مقطع کارشناسی تحصیل کرده‌ و در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد مهندسی صنایع نیز ادامه تحصیل داده است. رئیس شرکت آیسان طب هادیان می‌گوید از مهرماه قرار است دوره دکترای مهندسی صنایع را آغاز کند.

به اتاق رئیس شرکت وارد می‌شوم. در و دیوار پر است از گواهینامه‌های مختلف داخلی و خارجی و میزی کوچک در کنار دیوار که انواع محصولات شرکت روی آن صف شده است. وقتی با مهندس هادیان‌پور درباره وضع شرکتش در پارک پردیس گفت‌وگو را آغاز می‌کنم خاضعانه می‌گوید: من ممنونم از زحمات فراوان و خالصانه مجموعه مسئولان و کارشناسان پارک فناوری که بستر رشد و توسعه کشور را در این مجموعه ایجاد کرده‌اند. بویژه چند سالی است در مجموعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اقدامات بسیار خوبی صورت گرفته، هرچند مشکلات زیادی در راه تولید داخلی هنوز وجود دارد.

وی نقطه قوت مجموعه پارک فناوری پردیس را روحیه همکاری و پاسخگویی مناسب و نوع روابط عمومی مجموعه کارشناسان پارک می‌داند که موجب شده نخبگان به حضور بیشتر در این مجموعه ترغیب شوند. هادیان‌پور می‌گوید: ساختار معماری زیبای پارک فناوری پردیس روحیه بخش و ترغیب‌کننده است. همچنین اهدای جوایز سالانه به بهانه‌های مختلف و نشست‌های ماهانه و ایجاد ارتباط با شبکه‌های اجتماعی و نشست با مسئولان داخلی و خارجی از نقاط قوت مهم پارک است.

تولید محصولی با قیمت کمتر از یک سوم نمونه خارجی

مهندس هادیان‌پور به میز کناری‌ام اشاره می‌کند و اینجکتور کارتریج تولید داخل شرکتش را با افتخار نشانم می‌دهد و می‌گوید: اینجکتور کارتریج کارگذاری لنز داخل چشم در جراحی آب مروارید از جمله تولیدات شرکت ماست. همه انسان‌ها در طول عمر خود با بالارفتن سن دچار آب مروارید می‌شوند. در این میان بروز بیماری‌های سیستمیک، دیابت و ضربه می‌تواند موجب تسریع در ابتلا به آب مروارید شود. در این حالت عدسی طبیعی داخل چشم باید خارج و عدسی مصنوعی جایگزینش شود. تا چند سال پیش برای این کار روی سطح قرنیه برش هفت هشت میلی‌متری ایجاد می‌شد که آسیب‌هایی می‌توانست به همراه داشته باشد، اما چند سالی است دستگاهی ساخته شده که بخشی به نام اینجکتور کارتریج دارد و عدسی مصنوعی در آن قرار می‌گیرد. جراح با این دستگاه برش کوچک دو سه میلی‌متری با کمترین آسیب به چشم، عدسی مصنوعی را وارد فضای کره چشم می‌کند. در این حالت نیازی به بخیه زدن وجود ندارد، ریسک جراحی کاهش می‌یابد و لنز آسان‌تر داخل چشم کار گذاشته می‌شود و آستیگماتیسم پس از عمل نیز تا حد زیادی برطرف می‌شود.

از او درباره تولیدکنندگان اصلی این محصول در جهان می‌پرسم. وی در پاسخ می‌گوید: تابه‌حال شرکت‌های اصلی تولیدکننده این محصول به ترتیب کیفیت کشورهای آمریکا، سوئیس، کره جنوبی و هند بوده‌اند. وقتی ما هنوز این ابزار را تولید نکرده بودیم به دلیل نیاز داخلی و کمبود این محصول در داخل کشور، قاچاق انجام می‌شد. هر کارتریج آمریکایی به تنهایی حدود 40 هزار تومان قیمت داشت که با اینجکتور فلزی قیمتش به سه میلیون تومان می‌رسید. ما این محصول را با اینجکتور یکبار مصرف ساختیم که قیمتش به حدود 12هزار تومان رسید. برای این محصول قرارداد صادرات به ایتالیا را بستیم و با ترکیه هم در حال مذاکره‌ایم. اکنون در حال تنوع بخشی به محصول خود هستیم و برای صادرات آن برنامه‌ریزی می‌کنیم.

دامپینگ روی یک محصول تولید داخل!

وقتی از مهندس هادیان درباره مشکلاتی می‌پرسم که بر سر راه تولید این محصول داشتند، به موارد تأمل برانگیزی اشاره می‌کند و می‌گوید: دو مشکل اصلی که به آن برخوردیم این بود از وقتی ما این محصول را تولید کردیم، خلأ بازار پوشانده و به همین علت قاچاق هم حذف شد، اما در این شرایط به جای این که از ما حمایت واقعی شود تا بتوانیم بازارمان را حفظ کنیم و کار را گسترش دهیم، ابتدا یارانه با ارز مرجع دولتی در اختیار شرکت واردکننده قرار داده شد. این کار موجب شد قیمت محصول وارداتی را پایین بیاورند و به حدود 22 هزار تومان برسانند. دومین اتفاق این بود که نماینده شرکت‌ خارجی که در حال حاضر در ایران است، چون دید ما کالایی با کیفیت بالا و با قیمت بسیار پایین تولید می‌کنیم، از بهمن سال گذشته کارتریج 40 هزار تومانی را رایگان در بازار توزیع می‌کند! در واقع آنها سودشان را روی لنز افزایش داده‌اند و در عوض کارتریج را رایگان در بازار توزیع می‌کنند. وی ادامه می‌دهد: به این ترتیب واردکننده اصلی، دیگر رقبای واردکننده و همین‌طور شرکت ایرانی تولیدکننده محصول را با تکنیک ناجوانمردانه دامپینگ کنار می‌زند. یعنی آنها یک سال این محصول را رایگان در بازار توزیع می‌کنند تا ما که شرکتی نوپاهستیم و نمی‌توانیم با تولیدکننده آمریکایی در چنین شرایطی رقابت کنیم از گردونه حذف شویم تا آن وقت آنها محصول خود را در بازار انحصاری دوباره با قیمت قبلی توزیع کنند و سود خود را ببرند. هادیان‌پور یادآور شد: البته من این موضوع را بتازگی در جلسه‌ای حضوری با دکتر دیناروند، رئیس سازمان غذا و دارو مطرح کردم و ایشان قول مساعد پیگیری دادند.

وقتی همه گواهینامه‌ها را دارید، اما حمایت...

از رئیس آیسان طب هادیان پرسیدم آیا محصول شما گواهینامه‌های مرسوم را دریافت کرده است؟ آیا واردکننده با این استدلال که محصول داخلی ایرانی از کیفیت لازم برخوردار نیست اقدام به واردات و استفاده از ارز مرجع نمی‌کند؟ وی در پاسخ می‌گوید: پژوهشگر پلیمر، انستیتو پاستور و شرکت داروسازی سها کیفیت محصول ما را تأیید کرده‌اند. ما محصولمان را در همکاری با پژوهشگاه پلیمر و مراکز دانشگاهی تولید کرده‌ایم. از اداره تولید تجهیزات پزشکی مجوز تولید داریم. ثبت اختراع هم انجام داده‌ایم و قرارداد صادرات به اروپا را هم داریم. گواهینامه‌های ایزو 13485 و 9001 را هم اخذ کرده‌ایم. مجوز اداره کل تجهیزات پزشکی را هم داریم. هادیان‌پور ادامه می‌دهد: ما برای صادرات به کشورهای حوزه خلیج فارس با همین مدارک می‌توانیم اقدام کنیم. اما برای صادرات به اروپا نیاز به اخذ استاندارد CE داریم.

از او پرسیدم چرا این استاندارد را اخذ نمی‌کنید؟ وی در پاسخ می‌گوید: برای تهیه این استاندارد در گام اول و حتی بدون هزینه انجام آزمایشات، 16هزار یورو (حدود 64 میلیون تومان) باید بپردازیم. ما با پارک فناوری پردیس موضوع را مطرح کردیم و گفتند بیایید درخواست‌تان را بنویسید تا صندوق توسعه فناوری‌های نوین به شما تسهیلات بدهد. از فروردین نامه نوشته‌ایم و مهندس صفاری‌نیا، رئیس پارک نیز نامه را تأیید و ارسال کردند به این صندوق. بعد از چهار ماه دوندگی و گرفتن مدارک مختلف و... در شرایطی که ما به تسهیلاتی برای ساخت قالب‌های دیگر هم نیاز داریم، به ما گفتند اول بروید قالب‌هایتان را بسازید تا بعد ما به شما تسهیلات بدهیم! در مورد گواهینامه CE هم به ما گفتند کارشناس ما بررسی کرده و گفته‌اند با هزینه حدود چهار پنج میلیون تومان هم این کار شدنی است! در حالی که این عدد برای اخذ گواهی ایزو است. سرانجام بعد از چهار ماه به ما گفتند می‌توانیم به شما مبلغ 120 میلیون تومان تسهیلات بدهیم با سود 17 درصد و با وثیقه ملکی. هادیان‌پور می‌گوید: در چنین شرایطی چه فرقی بین صندوق توسعه فناوری‌های نوین که ویژه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان تاسیس شده با بانک‌های معمولی است که برای خرید مسکن و راه انداختن کسب و کارهای معمولی وام می‌دهند؟!

ابهام در ادامه وضع تولید محصولات تخصصی

این پژوهشگر داخلی تصریح می‌کند: اگر قرار باشد تولیدکننده‌ای که محصول تخصصی و حساسی تولید می‌کند، تنها تولیدکننده ایرانی و پنجمین شرکت تولیدکننده آن نوع محصول در جهان است و قرارداد صادرات به اروپا دارد و ثبت اختراع انجام داده، با واردکننده‌ای رقابت کند که نه‌تنها توان مالی مطلوب دارد، بلکه انواع و اقسام تسهیلات را هم دریافت می‌کند، پس چرا ما باید محصولات بسیار پیشرفته (هایتک) در کشور تولید کنیم؟ شرکتی که نزدیک به سه میلیارد تومان ارزش تجهیزاتش است و مجموعه‌ای از تجهیزات و نیروی انسانی دارد. تسهیلات صد و اندی میلیون تومانی آیا دردی از او دوا می‌کند، آن هم بعد از ارائه وثیقه ملکی و دریافت سود؟!

هادیان‌پور در ادامه به مشکل دیگری در روند حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان اشاره می‌کند و می‌گوید: گاهی متاسفانه کارهای کارشناسی‌ که در سازمان‌ها انجام می‌شود فوق‌العاده مبتنی بر آرای شخصی و بدون اطلاعات علمی و تخصصی است. وضعیتی که روند انجام کارها را به تعویق می‌اندازد. من راجع به اینها نامه نوشتم و تذکر دادم، اما تهدیدم کردند اگر این موارد را پیگیری کنید تبعاتی برایتان خواهد داشت.

چرا به دستور رهبری در خصوص حمایت از تولیدکننده داخلی، توجه نمی‌شود؟

به مهندس هادیان‌پور می‌گویم وقتی شما با ایتالیا قرارداد بسته‌اید، پس الان پروژه در دست کار دارید و نباید اوضاع بد باشد، اما او نظر دیگر دارد و چنین پاسخ می‌دهد: ما با ایتالیا قرارداد داریم، اما معطل ساخت قالب‌ها شدیم و همین‌طور دریافت استاندارد CE. از این رو فعلا نمی‌توانیم این قرارداد را پیش ببریم. در صورتی که آن قرارداد سالانه 280 هزار یورو درآمد برای ما می‌تواند ایجاد کند که در واقع این فقط ارزآوری از روی یک محصول برای کشور است. اگر 300 میلیون تومان تسهیلات دریافت می‌کردیم نه فقط یک سال که هر سال چنین درآمدی را می‌توانستیم نصیب کشور کنیم. وی تأکید می‌کند: حمایت از شرکت‌های دانش‌‌بنیان در عمل مهم است. شعار دادن کار راحتی است. فرمایش رهبری است که وقتی کالایی ایرانی تولید می‌شود نباید مشابه همان کالا را به کشور وارد کرد، اما در عمل می‌بینیم نه تنها آن کالا به کشور وارد می‌شود که با بهره‌گیری از ارتباطات وسیع، دامپینگ انجام می‌شود تا تولیدکننده داخلی حذف شود. من همه این موارد را در نامه‌ای به وزارت بهداشت اطلاع داده‌ام و مدارک کافی داریم.

کاظم کوکرم

دانش