پناهجویان؛ گفتمان امنیتی و چالش همگرایی اروپایی

اما تداوم ورود موج پناهجویان به قاره اروپا در عمل تمام سیاست‌های دولت‌های اروپایی در قبال پناهجویان را تغییر داد و گفتمان امنیتی در صدر سیاست‌های اروپایی‌ها در مواجهه با این معضل قرار گرفت. در واقع بحران ورود پناهجویان به اروپا به چالشی برای پروژه همگرایی اروپایی تبدیل شد و دولت‌های این قاره تلاش کردند با امضای توافق‌نامه‌ای با ترکیه به‌عنوان یکی از مبادی اصلی سفر پناهجویان به سمت اروپا، به نوعی مدیریت این بحران را در دست بگیرند. طبق این توافق‌نامه در صورتی که ناو‌های جنگی ناتو که کنترل دریای مدیترانه و دریای اژه را در دست داشتند، هر پناهجویی را از سمت یونان و دیگر کشورها به سمت ترکیه باز می‌گرداندند، یک پناهجو به‌صورت قانونی وارد اروپا می‌شد.

در این میان ترکیه در قبال این توافق‌نامه به‌دنبال امتیازاتی بود و یکی از آنها تسهیل ارائه روادید به شهروندان آن برای سفر به 28 کشور اروپایی بود.

مقامات آنکارا تلاش کردند از این بحران حداکثر استفاده را در جهت ورود به اتحادیه اروپا و رفع مشکلات خود با این اتحادیه به کار ببرند، اما کودتای نافرجام در این کشور و تنشی که در روابط آنکارا و بروکسل به وجود آمد این توافق‌نامه را متزلزل کرد. مقامات آنکارا حتی تهدید کردند اگر اروپایی‌ها تا ماه اکتبر به تعهدات خود عمل نکنند، آنها نیز این توافق‌نامه را لغو می‌کنند. هرچند ترکیه و اتحادیه اروپا نیاز استراتژیکی به یکدیگر دارند، اما هیچ یک تلاش نخواهد کرد تلاطم‌هایی را که ایجاد شده به نقطه صفر برساند. به هر حال نحوه مقابله با بحران پناهجویان هم برای ترکیه و هم کشورهای اروپایی همچنان یک چالش اصلی به حساب می‌آید.

در همین حال، هم‌اکنون دولت‌های اروپایی در تلاش هستند با دیگر کشورهایی که مبادی ورود پناهجویان به اروپا هستند از جمله کشورهای شمال آفریقا وارد مذاکره شوند. اما واقعیت این است که در شمال آفریقا کشور باثباتی وجود ندارد که اروپایی‌ها بخواهند با آنها توافق‌نامه‌ای امضا کنند. به هر حال و با این اوصاف به نظر نمی‌رسد که در کوتاه‌مدت چشم‌انداز روشنی برای وضعیت پناهجویان در اروپا دیده شود و همچنان کشورهای اروپایی با این چالش طی چند ماه و چند سال آتی دست به گریبان خواهند بود. متاسفانه در این میان تنها پناهجویان هستند که قربانی سیاست‌های امنیتی و نژادپرستانه دولت‌های اروپایی برای کنترل موج پناهجویان می‌شوند.

مرتضی مکی

کارشناس مسائل اروپا