شیوه جدید وصول مهریه، در بوته نقد

قانون جدید، حالا اوقات خیلی‌ها را تلخ کرده است کسانی مثل زهرا داور حقوقدان،‌ استاد دانشگاه و نایب رئیس انجمن ایرانی مطالعات زنان که باور دارد این قانون حقوق‌زنان را تضییع می‌کند و بهتر بود به جای وضع آن، مشکلات قانون پیشین برطرف می‌شود.

چرا تغییر در شیوه وصول مهریه باعث نارضایتی شده است؟

وصول مهریه از نظر حقوقی به دو شکل انجام می‌شود؛ اول این‌که کسی به دادگاه برود و برای مطالبه مهریه‌اش دادخواست بدهد و دادگاه هم با توجه به این‌که مهریه در سند ازدواج قید شده است، دستور پرداختش را صادر کند. این شیوه معمولی بود که تاکنون زنان برای گرفتن مهریه از آن استفاده می‌کردند.

اما اکنون برنامه ششم ساز و کار دیگری را برای زنان تعریف کرده است. به این ترتیب که زن باید به دفتر ثبت ازدواجش مراجعه کند و اطلاعاتی از دارایی شوهر بدهد و براساس آن مهریه‌اش را به اجرا بگذارد. این تصمیم به ضرر زنان و به نفع دولت است چون خانم با مراجعه به دفتر ثبت باید ابتدا 5 درصد مورد مالی سند را پرداخت کند یعنی پیش از اخذ مهریه باید پول بدهد تا درخواستش ثبت و دنبال شود، در حالی که اگر زنی تمکن مالی داشته باشد که دنبال مهریه نمی‌رود!

بجز مساله تحت‌فشار قرار دادن زنان به پرداخت پول برای رسیدگی به پرونده‌شان در دفاتر ثبت، این شیوه وصول اشکال دیگری هم دارد؟

اشکال این است که در روش قبلی وقتی زن به دادگاه می‌رفت به هر حال دادگاه شوهر را به علت دینی که بر گردنش بود، محکوم می‌کرد و مرد ملزم به پرداخت می‌شد، اما حالا زن وقتی به دفتر ثبت مراجعه می‌کند باید خودش بگردد تا دارایی همسرش را به آن دفتر اطلاع دهد‌یعنی بار اثبات دارایی‌های مرد، روی دوش زن است در حالی که شاید در این راه موفق نشود.

منظورتان این است که امکان دارد زن اطلاعات کاملی از دارایی همسر نداشته باشد؟

دقیقا همین‌طور است. از طرفی برخی مردان برای فرار از ادای دین، اموال شان را به نام نزدیکان شان مثلا مادر، خواهر یا برادر می‌کنند و زن از دسترسی به حقش محروم می‌شود. مشکل دیگر بحث مستثنیات دین است یعنی زن چیزی را می‌تواند مطالبه کند که جزو ضروریات زندگی مرد نباشد، برای نمونه اگر مرد یک خانه بیشتر نداشته باشد، دفتر اسناد آن را وصول نمی‌کند چون خانه جزو مستثنیات دین است یا اگر خودرویی دارد که با آن کار می‌کند خودرو وصول نمی‌شود چون آن هم از مستثنیات است. پس عملا چیزی دست زن را نمی‌گیرد.

این اشکال در قانون پیشین هم وجود داشت، این‌طور نیست؟

بله، اما حالا نه‌تنها برطرف نشده بلکه در قانون جدید هم وجود دارد.

به نظر شما چرا دولت سعی کرده در برنامه ششم سیستم دادگاهی را حذف کند؟

مساله به نظر من همان هزینه 5 درصدی است که زنان به دفاتر ثبت باید بدهند. همان‌طور که گفتم این راه دوم، برای دولت سود دارد.

اگر زنی به دفتر ثبت مراجعه کند و مشخص شود همسرش دارایی ثبت‌شده‌ای به نام خودش ندارد، در قانون جدید چه سازوکاری برای این که زن به حقش برسد تعریف شده است؟

دقیقا مشکل همینجاست! پیش از این، یعنی در شیوه قدیم وصول مهریه، اگر مردی نمی‌توانست مهریه را یکجا پرداخت کند دادگاه مهریه را قسط بندی می‌کرد، اما حالا اگر براساس شیوه جدید وصول مهریه، زنی به دفتر ثبت مراجعه کند و مرد توان مالی برای پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، هیچ ساز و کاری تعریف نشده است که زن چگونه باید حقش را بگیرد؛ هیچ راه دومی وجود ندارد.

در شیوه قدیم اگر مرد نمی‌توانست مهریه را حتی به شکل قسط‌بندی شده بپردازد چه اتفاقی می‌افتاد؟

اگر مرد حتی به شکل قسط‌بندی شده نمی‌توانست دینش را بدهد براساس قانون محکومیت‌های مالی ماده 2 به زندان می‌رفت.

چقدر احتمال دارد که تمسک دولت به شیوه جدید وصول مهریه در برنامه ششم، برای کاهش زندانیان مهریه باشد؟

از دیدگاه من، زیاد. در مقطع زمانی، تعداد زندانیان مهریه در کشور بالا رفت و دولت به فکر چاره‌اندیشی افتاد، اما به جای اصلاح قانون، بخشی از حقوق زنان را نادیده گرفت.

یکی از نمایندگان مرد در مجلس گفته بود که هدف از تغییر شیوه وصول مهریه، کوتاه کردن روند رسیدگی به پرونده‌های مهریه بوده است چون در روش قبلی امکان داشت خانمی یک تا دو سال در گیر و دار دادگاه باشد نظر شما چیست؟

این توجیه،‌ علنا توهین به شعور مردم است! اگر روش قبلی باعث اطاله دادرسی می‌شده است، باید آن را اصلاح می‌کردند. چرا با قانونی تازه مشکلی جدید ایجاد کردند؟ چرا با پیچیده کردن قانون حق زنان را تضییع می‌کنند؟

به نظر شما برای حل مشکل زندانیان مهریه چه باید می‌کردند؟

مشکل جامعه ما، در فرهنگ و باورهای مردم است. همان‌طور که می‌دانید مهریه تا 110 سکه عندالمطالبه و بیشتر از آن عندالاستطاعه است. بین مردم بگردید. متوجه می‌شوید که بسیاری از مردان جامعه ما، زیر بار دین مهریه‌های 110 سکه‌ای و بالاتر رفته‌اند در حالی که حقوق ماهانه‌شان، حتی کمتر از قیمت یک سکه است! چرا مردان باید قولی بدهند که نمی‌توانند عملی اش کنند و چرا زنان باید برای ازدواج، مردان را وادار به قول دروغ کنند؟ مشکل ما شیوه تفکر و فرهنگ غالب جامعه است که باید با آموزش و آگاهی‌بخشی حل شود.

مریم یوشی‌زاده - دبیر گروه جامعه