گسست اجتماعی پیامد نبود مدیریت در فضای مجازی

این دنیای جذاب اما چالش‌هایی را نیز برای افراد و اجتماع به دنبال داشته است. یکی از معایب دنیای مجازی، غیرواقعی بودن آن است. همان‌گونه که از نام فضای مجازی برمی‌آید، جاذبه‌های آن کاذب است و همین موضوع، فضا را برای فریب دیگران و انواع کلاهبرداری‌ها و حقه‌بازی‌ها مهیا کرده است. از سوی دیگر، معمولاً افراد با وارد شدن به شبکه‌های اجتماعی از روابط واقعی خانوادگی خود غافل شده و دچار انزوای جمعی می‌شوند؛ به این معنا که در داخل جمع حضور دارند، امّا از آن جدا هستند و در تنهایی به سر می‌برند.

مهم این‌که؛ برخی از نیازهای عاطفی انسان‌ها تنها از طریق صحبت کردن با خانواده و نزدیکان برطرف می‌شود و حال آن‌که، دنیای مجازی این فرصت را از بین برده است و به همین دلیل افراد در فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به دنبال هم صحبت می‌گردند و چه بسا بر اثر آگاهی نداشتن کافی از افرادی که با آنها ارتباط برقرار می‌کنند، مستعد و در معرض برخی لطمات نیز باشند.

موضوع دیگر درباره فضای مجازی، فرصت یا محدودیتی است که این فضا برای رسانه‌های مکتوب به وجود آورده. اگر روزنامه‌ها از فضای مجازی برای انتشار اخباری که به دلایل قانونی یا محدویت مکان و زمان قادر به نشر آن نیستند، استفاده کنند، این فضا برای آنان یک فرصت محسوب می‌شود؛ امّا نقل قول از فضای مجازی برای رسانه‌های مکتوب یک تهدید است، به این دلیل که این اقدام به اعتبار آنها لطمه می‌زند. از سوی دیگر، سرعت انتشار اخبار در فضای مجازی باعث می‌شود که مخاطبان کمتر به سمت روزنامه‌ها، مجلات و... بروند و این موضوع نیز یکی دیگر از تهدیدات این فضا برای رسانه‌های مکتوب است.

یکی از کارویژه‌های شبکه‌های اجتماعی باید ترغیب افراد به استفاده از رسانه‌های مکتوب باشد و جایگزین شدن آنها به جای مجلات، روزنامه‌ها و موارد دیگر تهدیدی بزرگ برای جامعه به شمار می‌رود. همچنین، رسانه‌های مکتوب باید از طریق انتشار تفسیرها و تحلیل‌های جامع و دقیق که در فضای مجازی یافت نمی‌شود، مخاطبان را به سوی خود جلب کنند.

متولیان رسانه‌های مکتوب باید ابتکار عمل را از شبکه‌های مجازی بگیرند، روزنامه‌نگاران باید در فضای مجازی حضور فعال داشته‌ باشند و به ارائه نظرات خود بپردازند و تحولات داخل این شبکه‌ها را رصد کنند.

موضوع بعدی که باید در مورد فضای مجازی مطرح شود، داشتن فرهنگ استفاده از این فضاست. باید جوامعی که قصد دارند از شبکه‌های اجتماعی به صورت گسترده استفاده کنند، سواد رسانه‌ای خود را بالا ببرند. کاربران باید به اندازه، بموقع و با برنامه‌ریزی از این فضا استفاده کنند.

واقعیت این است که جامعه ایران یک جامعه شفاهی است و مردم باید به سمت مطالعه مجلات، روزنامه‌ها و کتاب هدایت شوند. یکی از راه‌های مدیریت فضای مجازی نیز گسترش فرهنگ مطالعه در جامعه است. برای ایجاد فرهنگ مطالعه در جامعه باید از خانواده‌ها، مهدهای کودک‌، مدارس، دانشگاه‌ها و دیگر ارگان‌های مرتبط در جامعه کار را آغاز کنیم. رسانه ملی باید فرهنگ کتابخوانی را بیش از پیش در جامعه ترویج کند. متولیان فرهنگی نیز باید در جلسات مختلف، اعیاد و مناسبت‌ها که مردم در مکانی جمع می‌شوند، به تشریح اهمیت کتابخوانی برای مردم بپردازند.

امروزه جوامع به صورت گسترده و شتابان در حال استفاده از فضای مجازی هستند و اگر این فضا مدیریت نشود، گسستی عمیق بین نسل فعلی و گذشتگان به وجود می‌آید و این موضوع به نفع جامعه و هویت اجتماعی کشورها نیست.

دکتر عباس اسدی

استاد ارتباطات