2 قدم مانده به اسکار

با حذف سه فیلم «ابد و یک روز»، «اژدها وارد می‌شود» و «چهارشنبه 19 اردیبهشت»، پنج فیلم «ایستاده در غبار»، «دختر»، «فروشنده»، «لانتوری» و «ناهید» شانس این را دارند که به عنوان نماینده سینمای ایران به اسکار معرفی شوند. با نگاهی به این فهرست باقیمانده، به نظر می‌رسد رقابت اصلی و نهایی میان دو فیلم «ایستاده‌در غبار» و «فروشنده» باشد.

پوران درخشنده (کارگردان)، محمد بزرگ نیا (کارگردان)، محمد حیدری (دبیر جشنواره فیلم فجر)، سعید عقیقی (منتقد سینما و فیلمنامه‌نویس)، امیرحسین علم الهدی (دبیر شورای سیاستگذاری گروه هنر و تجربه)، شهرام مکری (کارگردان)، تورج منصوری (مدیر فیلمبرداری)، اکبر نبوی (منتقد سینما) و امیر اسفندیاری (معاون بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی) که امسال به عنوان اعضای هیات معرفی فیلم ایرانی به فرهنگستان علوم و هنرهای سینمایی فعالیت می‌کنند، ظرف همین یکی دو روز، نماینده سینمای ایران را برای معرفی به اسکار 2017 معرفی خواهند کرد.

حذف‌شده‌ها

ابد و یک روز

حذف «ابد و یک روز» در این مرحله، مهم‌ترین اتفاق در انتخاب فیلم برای اسکار بود. فیلمی که در جشنواره سال گذشته فیلم فجر به عنوان یک پدیده ظاهر شد و بسیاری از جوایز اصلی را در بخش مسابقه و بخش نگاه نو (فیلم اولی) از آنِ خود کرد. این فیلم تلخ اجتماعی که با تکیه بر جزئیات پیش می‌رود، در آن رویداد نه فقط دل داوران و منتقدان، بلکه دل بسیاری از تماشاگران را هم به دست آورد و در نهایت سیمرغ بلورین بهترین فیلم مردمی را هم کسب کرد. موفقیت این فیلم تا همین اواخر هم ادامه داشت، یک اکران عمومی خوب و باز هم درو کردن جوایز در یک رویداد رقابتی مهم یعنی جشن خانه سینما. اما این ساخته سعید روستایی هم در جشنواره فجر و هم در جشن خانه سینما، جایزه اصلی یعنی بهترین فیلم را به «ایستاده در غبار» واگذار کرد. این اتفاق این بار در مرحله انتخاب فیلم برای اسکار هم رخ داد و فیلم شایسته روستایی، زودتر از پیش‌بینی‌ها، از رقابت کنار رفت. درحالی که می‌شد این فیلم را جزو سه نامزد نهایی و کنار «ایستاده در غبار» و «فروشنده» تصور کرد. البته احتمال دارد اعضای هیات انتخاب، حواسشان به سیاهی و تاریکی سایه افکنده بر فضای فیلم هم بوده و نخواسته‌اند این اثر را به عنوان نماینده سینمای ایران به اسکار بفرستند.

اژدها وارد می‌شود

این بار باید گفت که اژدها خارج می‌شود! فیلم متفاوت و تا قسمتی عجیب و غریب مانی حقیقی یعنی «اژدها وارد می‌شود» اگرچه در جشنواره فیلم فجر سروصداهایی به پا کرد و برخی از آن به نیکی یاد کردند، اما واقعا قابلیت هماوردی با بعضی از گزینه‌های شایسته‌تر دیگر را نداشت. بنابراین حذف آن در این مرحله، چندان بعید و دور از ذهن نیست. با این که نمی‌توان برخی امتیازات فیلم از جمله فضا و جلوه‌های بصری آن را منکر شد، اما «اژدها وارد می‌شود» برای موفقیت بیشتر، نیاز به متریال افزون‌تری داشت. این فیلم اگرچه، وجهی تازه از سینمای ایران را به جهان نشان می‌دهد، ولی این جلوه‌گری کامل نیست و در حد یک شاهکار ناقص باقی می‌ماند. برای همین هم مثلا جشنواره‌ای مثل برلین فیلم را در بخش مسابقه می‌پذیرد، اما آن را شایسته جایزه نمی‌داند.

چهارشنبه 19 اردیبهشت

«چهارشنبه 19 اردیبهشت» ساخته وحید جلیلوند یکی از موفق‌ترین و تحسین‌شده‌ترین فیلم‌های ایران در این یکی دو سال اخیر است. این فیلم تلخ و تاثیرگذار اجتماعی هم در جشنواره فیلم فجر با نظر مثبت تماشاگران و منتقدان روبه‌رو شد و حتی جایزه بهترین فیلم و بهترین کارگردانی بخش نگاه نو را به دست آورد و هم در جشنواره معتبر ونیز برنده جایزه فیپرشی ـ فدراسیون بین‌المللی منتقدان فیلم ـ شد. شاید اگر این فیلم در سال دیگری ارائه می‌شد، یکی از بخت‌های اصلی ارسال فیلم به اسکار به حساب می‌آمد؛ اما امسال و در رقابت با رقیبان قدر، به در بسته خورد. البته تلخی فیلم هم احتمالا مثل «ابد و یک روز» کار دست این فیلم داده باشد.

باقیمانده‌ها

ایستاده در غبار

«ایستاده در غبار»، یکی از پدیده‌های این سال‌های سینمای ایران است که استارت موفقیتش را در جشنواره سال گذشته فیلم فجر زد. اثر زندگینامه‌ای حاج احمد متوسلیان از نخستین مواجهه‌ها با تماشاگر تاکنون، به مسیر موفق خود ادامه می‌دهد. سیمرغ بلورین بهترین فیلم در جشنواره فیلم فجر، تندیس بهترین فیلم در جشن اخیر خانه سینما و یک اکران عمومی خوب با رضایتمندی مخاطبان، آن هم بدون حتی یک ستاره. «ایستاده در غبار» که ابتدا جام‌جم آن را به عنوان شایسته‌ترین نماینده سینمای ایران برای اسکار توصیف کرد، حالا یک قدم دیگر به عرضه جهانی نزدیک شده است. برای این فیلم با این موضوع مهم و ارزشمندش، اسکار فقط بهانه‌ای است برای معطوف کردن نگاه جهان به اسطوره‌ای به نام متوسلیان و تلاش برای ابهام‌زدایی از یک پرونده غریب. ضمن این که البته خود فیلم هم به لحاظ فرمی و ساختاری، شمایل جدید و دیده نشده‌ای از سینمای ایران را به جهان ارائه می‌کند، آن هم اثری در عرصه انقلاب و دفاع مقدس.

لانتوری

«لانتوری» ساخته رضا درمیشیان هم از جمله فیلم‌های مهم و بحث‌برانگیز سینمای ایران در این یکی دو سال اخیر است. این فیلم هم موافقان و مخالفان جدی دارد و نمایش آن چه در جشنواره فیلم فجر و چه حالا در اکران عمومی، باعث ایجاد جدل‌هایی لفظی و نوشتاری از روی سلیقه‌ها و دیدگاه‌های سیاسی شده است. موضوع فیلم، اسیدپاشی مهم‌ترین نقش را در به وجود آمدن این وضعیت داشته. فیلم با وجود برخی کاستی‌ها و حتی زوائد بویژه در بخش‌های پایانی، موفق شده حرف خود را بزند و با ترفند ممنوعیت فیلم برای زیر 16‌سال هم فروش خوبی در گیشه داشته باشد، اما این که می‌تواند نماینده شایسته‌ای برای سینمای ایران در اسکار باشد، سوالی است که نمی توان با افتخار و سری بالا به آن پاسخ داد.

فروشنده

موفقیت «فروشنده» در جشنواره فیلم کن در بخش‌های فیلمنامه و بازیگری، از برگ‌های برنده اصغر فرهادی است و پس از آن بسیاری از طرفداران این فیلمساز روی این موج سوار شده‌اند و بر هر نظر غیری با تعصب می‌تازند. البته عقل حکم می‌کند که روی مسیرهای امتحان پس داده شده و موفقیت‌های پیشین قدم گذاشت و اگر این طور باشد، ارسال «فروشنده» به اسکار، مطمئن‌ترین و کم‌خطرترین راه است، اما کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد که اسکار با «فروشنده» شگفت زده شود و آن را به عنوان اثری متفاوت از فرهادی شایسته اسکار و حتی نامزدی بداند. این فیلم با وجود این موفقیت خیره‌کننده در اکران عمومی و هجوم مردم برای تماشا که به پیشینه پرافتخار فرهادی برمی‌گردد، از مشکلات و حفره‌هایی در روایت رنج می‌برد که می‌تواند در قیاس با فیلم‌هایی همسنگ از فیلمسازان معتبر جهان، به عنوان پاشنه آشیل عمل کند. ممکن است اعضای آکادمی اسکار در این زمینه چشم بیناتری نسبت به همکاران کنی ـ داوران جشنواره کن ـ خود داشته باشند.

ناهید

بیژن امکانیان آنقدر به عنوان بازیگر به موفقیت و ارج و قرب جشنواره‌ای دست پیدا نکرد که به عنوان تهیه کننده سینما و فیلم «ناهید». این فیلم اجتماعی خوب که آیدا پناهنده آن را کارگردانی کرده، تاکنون در چند کشور جهان اکران شده و در چند جشنواره خارجی هم موفقیت‌هایی را به دست آورده است؛ از جمله جایزه آینده نویدبخش در بخش نوعی نگاه جشنواره فیلم کن، جایزه بهترین فیلم انجمن منتقدان سینمای فرانسه در جشنواره بین‌المللی فیلم‌های مستقل بوردو و جایزه راجر ایبرت در جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو. «ناهید» هم از جمله فیلم هایی است که برای ارسال به اسکار با بدبیاری روبه‌رو شده و در سالی عرضه می‌شود که رقبای مهمی دارد. اگر فیلم در سال و موقعیت دیگری حضور داشت، می‌توانستیم از آن به عنوان نماینده‌ای شایسته یاد کنیم.

دختر

«دختر» آخرین ساخته رضا میرکریمی از جمله فیلم‌هایی است که هنگام نمایش در جشنواره فیلم فجر با واکنش‌های ضد و نقیضی روبه‌رو شد و موافقان و مخالفان فراوانی داشت. همین روند در اکران عمومی هم ادامه پیدا کرد. با این حال این اثر اجتماعی میرکریمی اکران موفقی را پشت سرگذاشت و کنجکاوی‌هایی را برای تماشا به وجود آورد، هرچند این کنجکاوی در برخی موارد به ثمر هم ننشسته و با رضایت تماشاگر همراه نشده است. میرکریمی پیشتر با فیلم «امروز» نماینده سینمای ایران در اسکار بود که البته راهی به فهرست نامزدها پیدا نکرد. به نظر می‌رسد «دختر» هم در صورت ارسال به اسکار، وضعیت بهتری پیدا نکند. البته اگر بتواند رقیبان مهم خود را کنار بزند.

علی رستگار