محرم و تئوری چندگانگی رسانه‌ها

مدیر یک شرکت، سرپرست زحمتکش یک خانواده، کارمند و هر فرد دیگر در محل کار خود یک چهره بعضا جدی دارد اما همین فرد اگر در کلاسی آموزشی و پشت میز درس بنشیند مانند روزگار دانش‌آموزی، چهره و روحیه‌ای شلوغ و پرشور می‌یابد بنابراین در وجود یک آدم، آدمک‌هایی با روحیات خشن، صلح‌جو، آرامش‌طلب، هیجانی، عاطفی، نظم‌طلب و... را می‌توان یافت. رسانه‌ها نیز همین‌گونه هستند. رسانه، یک واقعیت چندگانه است. چهره رسانه در مناسبت‌های جشن و عید به یک شکل و در ماه محرم به شکلی دیگر است؛ در ایام جنگ و بحران به شکلی و در ایام صلح به شکلی دیگر است. پس رسانه تک‌بعدی نیست و انتظار جامعه از رسانه این است که بتواند نقش چندگانگی خود را در مناسبت‌های مختلف بخوبی ایفا کند.

رسانه با انتقال دنیای واقعی بیرون به درون خانه‌های مردم، امین انتقال داده‌ها به ذهن آدمیان است، لذا در ایام محرم، فلسفه عاشورا و کربلا را آن‌طور که شایسته و واقعیت هست باید به خانه و ذهن مخاطب منتقل کند.

رسانه از این نظر دانشگاه عمومی است که در مناسبت‌ها بر اساس تئوری چندگانگی، می‌تواند کارکردهای آموزشی و نمایشی مختلفی داشته باشد. در این ایام خاص یعنی محرم، رسانه باید دانشکده‌ای برای انتقال فلسفه عاشورا، بیان حکمت عدالت و شهادت امام حسین(ع)، تشریح مفهوم شعار هیهات منا الذله، بازخوانی پیام کربلا و بسیاری دیگر باشد.

همین رسانه می‌تواند چهره‌ای دیگر هم داشته باشد. به عبارتی، رسانه می‌تواند پیام و فلسفه عاشورا را تحریف کند. با توجه به این‌که اکثریت مردم اطلاعات عمومی خود را از طریق رسانه‌ها کسب می‌کنند لذا رسانه‌ها این ظرفیت را دارند که با اندیشه و دیدگاه مخاطب در مسیر شناخت واقعه کربلا بازی کنند.

در دوران گذشته و زمانی که رادیو و تلویزیون نبود، ابزارهای مختلفی نقش رسانه را برای انتقال واقعیت‌های محرم و عاشورا ایفا می‌کردند. روایت‌ها و نمایش‌های مناسکی، نقالی‌ها، تعزیه‌خوانی، طَبَق چراغ چرخانی، علامت گردانی، دسته‌جات، کتب مَقتل و مقتل‌خوانی‌ها همه نوعی پیام‌رسان فلسفه کربلا بودند. میزان اعتماد عموم هم به این امور بسیار بالا بوده و هست. با وجود این آنچه مهم است، این است که عمق و اصل پیام حضرت حسین(ع) از رسانه‌ها بازگو و مخاطبان دریافت کنند والا ایشان که برای اجرای مناسک جان خود و عزیزان خود را ندادند.

عاشورا یک واقعیت غنی برای پیام‌سازی رسانه‌ای است. مفاهیمی همچون ایثار، عدالت، مقاومت، ظلم‌ستیزی، وفا، ادب، آرامش، آزادگی و بسیاری دیگر می‌توانند سوژه‌های رسانه‌ای باشند. برنامه‌سازی با این مضامین بهترین راه برای انتقال و تثبیت اصول اخلاقی و ارزشی به جامعه و بخصوص نسل جوان خواهد بود.

پروفسور باقر ساروخانی - استاد دانشگاه