تحلیل چند وجهی نبرد موصل

نبرد موصل درحالی جریان دارد که آمریکا تلاش می‌کند بین عراق و ترکیه میانجیگری کرده و به نوعی حضور ترکیه در عملیات آزادسازی موصل را تضمین کند؛ تلاشی که تاکنون بی‌نتیجه بوده است، زیرا روز شنبه حیدر العبادی در دیدار با کارتر گفت: نبرد موصل در واقع جنگی است که مربوط به عراقی‌ها می‌شود و عراقی‌ها آن را پیش می‌برند. وی افزود اگر نیازی به کمک ترکیه باشد رسما از آنها دعوت خواهد شد. العبادی یک بار دیگر هرگونه حضور نیروهای ترکیه در آزادسازی موصل را رد کرد.

مقامات ترکیه طی روزهای گذشته مواضع متناقضی را درباره عملیات آزادسازی موصل ابراز کرده‌اند. به‌طوری که یک بار گفتند حضورشان فقط زمینی خواهد بود و بار دیگر اعلام کردند موصل بخشی از خاک ترکیه است. این تناقض در موضعگیری‌ها بیشتر حکایت از سردرگمی ترکیه دارد. مقامات عراقی نسبت به حضور ترکیه در عملیات موصل مشکوک بوده و آن را در راستای توسعه‌طلبی‌های این کشور ارزیابی می‌کنند.

زیاده‌خواهی ترکیه

دکتر ابراهیم متقی، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران درباره علت پافشاری ترکیه بر حضور در عملیات موصل می‌گوید: «ترکیه را نمی‌شود از آینده سیاسی منطقه و بحران عراق حذف کرد. اردوغان خود را وارث تاج و تخت سلاطین عثمانی می‌داند. احمد داوود اوغلو، نخست‌وزیر سابق ترکیه که نظریه‌پرداز حزب حاکم عدالت و توسعه بود نگاه این کشور را از اروپا به‌سوی خاورمیانه و قلمرو سابق عثمانی بازگرداند. به همین دلیل امروز موصل و شمال عراق و کرکوک برای ترکیه بسیار مهم است».

دراین رابطه اما دکتر حسین میرمحمد صادقی، استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی می‌گوید: «موضوعی که امروز اردوغان درباره مرزهای ترکیه مطرح می‌کند بسیار جنجالی است. وی از این صحبت می‌کند که موصل در گذشته متعلق به عثمانی‌ها و ترکیه بوده است. اگر ترکیه به ادعاهای خود ادامه دهد این نوعی تجاوز تلقی می‌شود و جنایت بزرگی از منظر حقوق بین‌الملل است. اگر به رویکردهای تاریخی نگاه کنیم باید ایران هم ادعاهای خود را دنبال کند، زیرا که ایران هم مرزهای بسیار گسترده‌تری از آنچه که اکنون دارد داشته است.»

سرریز بحران عراق به سوریه

با شروع عملیات آزادسازی موصل گفته شد آمریکایی‌ها قصد دارند کاری کنند که نیروهای داعش از موصل به سمت رقه در خاک سوریه حرکت کنند. مقامات روسیه و سوریه نیز با ابراز نگرانی گفتند هدف دوم آمریکایی‌ها این است که تروریست‌ها را در خاک سوریه متمرکز کرده و به این صورت در آینده بر نظام سوریه فشار آورند. درباره تحولات عراق و سوریه و به هم پیوستگی بحران در این دو کشور و نقش منفی آمریکا در این رابطه دکتر علیرضا شیخ عطار، سفیر پیشین ایران در آلمان و کارشناس سیاسی درباره پیوستگی بحران عراق و سوریه و در نتیجه دنبال کردن راه‌حلی واحد برای هردو کشور می‌گوید: امروز وضعیت در عراق و سوریه به هم مرتبط است. در بحران موصل باید نیم‌نگاهی به بحران سوریه هم داشته باشیم. غرب بر آن است تا نیمکره‌‌شرقی سویه و نیمکره‌غربی عراق را به‌عنوان هاب تروریستی برای خود داشته باشد. امروز مساله اصلی رقه است. اگر در موصل و حلب وضعیت رو به بهبود برود باید به رقه حساس باشیم.

آمریکا می‌خواهد با استقرار تروریست‌های داعش و فتح‌الشام البته با سیادت فتح‌الشام در آن منطقه آنجا را استخوان لای زخم برای خود نگه‌دارد.

نقش رسانه‌های غربی و عربی

همزمان با شروع عملیات آزادسازی موصل رسانه‌های عربی و غربی تحریکات تازه‌ای را آغاز کرده و با ارسال اخباری منفی سعی می‌کنند خطر شیعیان و ایران را بزرگ جلوه داده و درمقابل برای اهل تسنن عراق سینه چاک دهند.

درباره نقش منفی رسانه‌های غربی و عربی در عملیات موصل دکتر حسن خجسته، استاد ارتباطات دانشگاه صدا و سیما می‌گوید: «از منظر رسانه‌ای امروز سه جریان در جهان حاکم است، 1. جریان «همه غرب» در راس آنها آمریکا 2. جریان چینی‌ها 3. جریان مقاومت. امروز ما وارد عصر ژئومدیا در حوزه رسانه‌ها شده‌ایم به این معنا که قدرت‌های جهانی اجازه نمی‌دهند قدرت رسانه‌ای از دست‌شان خارج شود و تولید اخبار مهم در دست و انحصار آنهاست».

وی در ادامه می‌افزاید: «تولید خبر بسیار گران است. اخبار شامل؛ اخبار عادی، مهم، و بسیار مهم است. جریان غربی رسانه‌ها، روایتگر روایت‌های خود هستند و سعی دارند آن را بر طرف مقابل تحمیل کنند. به نظر من برای مقابله با آنها نه با مفهوم «ژورنالیسم صلح» بلکه باید در چارچوب «ژورنالیسم مقاومت» وارد میدان شویم.»

دکتر محمدباقر ساروخانی، استاد علوم ارتباطات دانشگاه تهران نیز درباره نقش رسانه‌ها در جنگ کنونی موصل می‌گوید: «بحث موصل از منظر رسانه‌ای در شرایط متعارف رسانه کار خود را انجام می‌دهد و جامعه نیز راه خود را پیش می‌رود که شاید خیلی هم اثرگذار نباشد. اما در شرایط بحران، نقش رسانه بسیار پررنگ‌تر می‌شود. جامعه آلترناتیوها و راه‌های مختلفی دارد که حرکت می‌کند و نقش رسانه در تعیین بهترین راه بسیار مهم است. در مورد موصل چند کار می‌توان انجام داد، یکی مواجهه با چالش‌هاست». وی در بخش دیگری از سخنانش درباره نقش رسانه‌ها در عملیات موصل می‌گوید: «رسالت دیگر رسانه‌ها در این زمینه معکوس‌سازی است. به‌عنوان مثال وقتی داعش چند روز پیش به کرکوک حمله کرد، هدف آنها متفرق کردن دولت، ملت و نظامیان عراق بود تا به این سمت بیایند و از موصل صرف‌نظر کنند. نقش معکوس‌سازی رسانه اینجا مطرح می‌شود. یعنی حوادث کرکوک را طوری پوشش دهد که مشخص شود حمله به کرکوک عاملی برای تشدید حمله به موصل خواهد شد». به گفته دکتر ساروخانی: «رسالت دیگر رسانه را می‌توان پایداری عنوان کرد. مساله مهم این است که انسجام ملی به وجود آمده پس از اتفاقات و حوادث پایدار باشد. همچنین به اعتقاد این کارشناس روابط بین‌الملل نقش دیگر رسانه‌ها در شرایط بحران بسیج عمومی است.

نقش منفی آمریکا

دولت باراک اوباما یکی از افتخارات خود را شروع عملیات آزادسازی موصل در ماه‌های آخر حکومت خود می‌داند.

هرچند در ظاهر آمریکایی‌ها می‌خواهند هدف از این کار را مبارزه با تروریسم قلمداد کنند اما ناظران بخوبی می‌دانند که آمریکا در عملیات موصل نقشی منفی داشته و بیشتر به‌منظور بهره‌برداری تبلیغاتی در این عملیات شرکت می‌کند.

دکتر سیدعلی مرتضویان، استاد علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی درباره نقش منفی آمریکا در عملیات موصل می‌گوید: «بدون تردید همیشه روسای جمهوری آمریکا سابقه دراز در حادثه‌آفرینی برای بهره‌برداری انتخاباتی دارند. نزدیک انتخابات که می‌شود اگر هم حادثه‌ای وجود نداشته باشد آن را می‌آفرینند و معمولا در افکار عمومی نیز موثر است. البته این مساله به حریف او نیز بستگی دارد آنها هم ابزارهایی برای افشاگری دارند تا بتوانند سیاستی علیه رئیس‌جمهور اتخاذ کنند. منتها اگر رئیس‌جمهور نتواند ماجراجویی خود را در دوره خود تمام کند، این در واقع یک حوادث بومرنگی است و به اتفاقات بعد از این بستگی دارد .» وی درباره نقش بی‌بدیل ایران در تحولات عراق و بخصوص عملیات آزادسازی موصل می‌گوید: «دقیقا به همین دلیل باید گفت که ایران نقش مهمی در این زمینه دارد. چون ایران می‌تواند این لنگر توازن را در این منطقه حفظ کند. نقشی که ایران دارد این است که اگر بخواهد این معادله را تغییر دهد ابزارهایی در اختیار خود دارد. حالا می‌تواند این ابزارها را به نفع یکی از قدرت‌های منطقه به کار ببرد یا وضع موجود را حفظ کند و دخالتی نداشته باشد. اما شکی در این نیست که ایران بسیار تاثیرگذار است و موید این ادعا نیز حمله همه‌جانبه قدرت‌های منطقه به سمت این کشور است.»