تربیت تاثیرگذارتر است یا ژنتیک؟

به گزارش جام جم آنلاین، مفهوم این ترکیبات و عبارات، نشان دهنده آن است که در باور عامه، امید چندانی به تاثیر تربیت بر سرشت و نهاد آدمی وجود ندارد و گمان می رود، ذات وجودی هر آدمی، تعیین کننده نهایی رفتار و سرشت او خواهد بود.

به نظر می رسد، واژه جنس و ذات، بر همان مفهومی دلالت دارد که در علم پزشکی از آن با عنوان ژن یاد می شود.

در باره تاثیر متقابل ژن و تربیت و نقش هر یک در شکل گیری شخصیت رفتاری یک انسان، با دکتر میترا حکیم شوشتری، فوق تخصص روان پزشکی کودکان گفت و گوی کوتاهی کرده ایم که از نظر می گذرانید:

خانم دکتر حکیم‌شوشتری، مادری را می شناسم که همه هم و غمش را مصروف تربیت درست پسرش کرده،‌ اما پسرش به محض رسیدن به نوجوانی سراغ سیگار را گرفته است.در بررسی پیشینه خانوادگی وی در می یابیم پدر، گرایش شدید به دود و دخانیات داشته است. یا مادری را می شناسم که اهل ارتباطات اجتماعی است اما نتوانسته همین رویه را به فرزندش آموزش دهد، شاید به این دلیل که فرزندش شبیه پدر، درونگرا و کم سخن است.با توجه به چنین مصداق هایی ، بفرمایید در شکل گیری شخصیت، ژن تاثیرگذارتر است یا تربیت؟

بخش مهمی از بیماری های روان پزشکی با توارث ژنتیک ارتباط نزدیک دارد.انسان نه تنها خصوصیات جسمی بلکه بسیاری از خصوصیات رفتاری و هیجانی خود را به ارث می برد و این خصوصیات، تحت عنوان مزاج یا سرشت شناخته می شود. محیط می تواند نقش تعدیل کننده یا تشدیدکننده را در خصوصیات ارثی انسان داشته باشد.به بیان دیگر، کودکی با مشکلات سرشتی زیاد در محیطی آرام و با والدین مقتدر می تواند از مشکلات کمتری رنج ببرد تا کودکی فاقد آسیب پذیری ژنتیک که در محیطی متشنج و روابط بیمارگونه زندگی می کند.

آیا با ممارست برای تغییر الگوهای رفتاری می توان بر تاثیر تربیت اضافه کرد و از تاثیر ژن کاست؟

تلاش والدین برای داشتن استراتژی های تربیتی سالم و مثبت می تواند موجب بهبود رفتاری کودکان شود و از ایجاد مشکلات رفتاری پیشگیری کند. آموزش فرزند پروری می تواند موجب افزایش مهارت والدین در برخورد با کودک شود و رشد سالم تر کودک را امکان پذیر سازد. ایجاد این مهارت ها می تواند، از آسیب پذیری کودک به اختلالات روان پزشکی بکاهد.

دانسته های پزشکی در این زمینه به چه نتیجه ای دست یافته اند؟

ارتباط میان اختلالات روانپزشکی و شرایط تنش زای خانوادگی ، امری مسجل و ثابت شده است، به طوری که عود حملات اختلال دوقطبی ، اختلال وسواس اجباری و اختلال اسکیزوفرنیا با شرایط پرتنش و منفی خانوادگی ارتباط مشخص دارد. خانواده هایی که روابط خصمانه و پر از انتقاد بین اعضای آنها جاری است، با عود بیشتری از حملات روبه رو می شوند.

آیا برای تاثیرگذاری بیشتر تربیت بر فرزندان از زمان خاصی باید شروع کرد؟

تاثیر تربیت از پیش از تولد نیز بارز است. محیط سالمی که والدین در آن زندگی می کنند،‌حتی قبل از تولد در میزان استرس منتقل شده به کودک تاثیر می گذارد.امروزه برنقش مهارت های فرزندپروری در سلامت روابط کودک- والد تاکید می شود و نقش پیشگیرانه این مهارت ها در مشکلات روان شناختی بعدی کودک محرز است.

از زاویه نگاه یک پزشک، چه توصیه ای در این زمینه دارید؟

امیدوارم روزی برسد که خانواده ها پیش از بارآوری به یادگیری مهارت های ارتباطی و فرزندپروری اقدام کنند تا بدرفتاری والدین با کودکان، در ایجاد یا تقویت مشکلات رفتاری کودکان نقشی نداشته باشد.

امروزه عصر انفجار اطلاعات است.والدین باید اطلاعات درست و دقیقی در رابطه با مسائل کودکان داشته باشند و سعی کنند به منابع موثق در این زمینه رجوع کنند.جا دارد سایتی را که به همین منظور در دانشکده علوم رفتاری ایجاد شده است به خانواده ها معرفی کنم تا بتوانند با افزایش اطلاعات خود، گامی در جهت سلامت فرزندان بردارند. (Www.spu2014.com) والدین نیز باید خود را به روز نگاه دارند و اگر امکاناتی در اختیار کودکان می گذارند، خود در زمینه استفاده از آن امکانات توانمند باشند.

اشرف باقری - جام جم آنلاین