علاقه‌مندان به هنر، دانشگاه بروند و درس بخوانند

اسماعیل خلج از هنرمندان پیشکسوت است که در زمینه هنرهای نمایشی و نقاشی فعال است. در دهه 60 سریال سایه همسایه را برای تلویزیون کارگردانی کرد که در آن‌زمان بسیار مورد توجه قرار گرفت و به یکی از پربیننده‌ترین آثار تلویزیونی تبدیل شد.

داستان سایه همسایه در یکی از محلات قدیمی تهران رخ می‌داد و نزدیکی مردم به یکدیگر را در غم و شادی‌شان به تصویر می‌کشید. خلج با بازی در فیلم یک تکه نان به کارگردانی کمال تبریزی بین عموم مردم به شهرت رسید. با این هنرمند باسابقه درباره دیدگاهش به زندگی و هنر هم‌صحبت شدیم.

از خودتان برایمان بگویید و اینکه در کجا متولد شدید و از پدر و مادرتان بگویید؟

22 آذر سال 1324 در تهران چهارراه لشگر، خیابان کمالی روبه‌روی باغ غفاری به‌دنیا آمدم. پدرم و مادرم اهل فراهان بودند. پدرم در سال 69 فوت کرد و مادرم را زمانی که هشت ساله بودم از دست دادم.

اتفاق مهمی است که بچه‌ای مادرش را در سن کم از دست بدهد. شما با این مساله چگونه کنار آمدید؟

بعد از درگذشت مادرم،‌ پدرم برای ما سنگ تمام گذاشت هم برایمان پدری کرد هم مادری. من و دو خواهرم را بزرگ کرد. خواهر بزرگ‌ترم در فراهان متولد شده بود اما من و خواهر کوچک‌ترم در تهران به‌دنیا آمدیم. خواهر کوچک‌ترم معلم است. من از همان بچگی به نقاشی و هنر علاقه داشتم و نقاشی می‌کردم و همچنان این هنر را ادامه می‌دهم و تصمیم دارم نمایشگاهی از کارهایم برپا کنم. چند وقتی است مشغول تحقیق درباره هنر هستم که در مرحله ویرایش و پاک‌نویسی است. بازیگری را هم کماکان ادامه می‌دهم و هر زمان نقش خوبی پیشنهاد شود، قبول می‌کنم. البته نقش‌های کوتاه را بیشتر دوست دارم چون حوصله ندارم مثلا دو یا سه ماه سر یک کار باشم.

تحصیلات آکادمیک و دانشگاهی در زمینه هنر دارید؟

دانشگاه نرفته‌ام، ‌اما رشته اصلی‌ام تئاتر است. در کارگاه نمایش، اساتید زیادی اصول تئاتر را به ما آموزش می‌دادند این کارگاه حکم دانشگاه را برایم داشت.

اساتیدی چون منوچهر انور به ما آموزش می‌داند. در همین کارگاه زبان انگلیسی و ژیمناستیک هم به ما آموزش می‌دادند. علاوه بر کارهای دیگر هنری،‌ حدود 23 نمایش نوشته‌ام که از سوی نشر قطره چاپ شده است.

آثاری که می‌نویسید بیشتر درباره مردم جنوب شهر است نوشتن درباره این مردم به دلیل شناختی است که از آنها دارید؟

محله‌ای که متولد شدم در جنوب شهر است و من با مردم این محله‌ها بزرگ شده‌ام، شخصیت‌های نمایشنامه‌هایم مابه‌‌ازای بیرونی دارند و من شناخت کاملی از آنها دارم به همین دلیل همیشه سراغ آنها می‌روم و زندگیشان را در قالب نمایشنامه روایت می‌کنم.

سریال سایه همسایه را کارگردانی کرده‌اید؛ سریالی که در آن همدلی و همیاری پررنگ بود،اما این روزها همسایه‌ها کمتر از هم خبر دارند. . .

فیلمنامه سریال سایه همسایه را آقای محمود استاد محمد نوشته بود. من آن را بازنویسی و کارگردانی کردم. 15 سال کارمند تلویزیون بودم و باید کارهایی را انجام می‌دادم که یکی از آنها کارگردانی سریال سایه همسایه بود. سریال شرح بی‌نهایت را هم برای شبکه دو ساختم که فیلمنامه‌اش را خودم نوشته بودم. در همه دنیا هم آدم خوب هست هم آدم بد. برخی آدم‌ها به فکر همنوعان خود هستند و بعضی به این موضوع چندان اهمیت نمی‌دهند. ما انسان هستیم و هیچ‌کدام کامل نبوده و اشتباهاتی در زندگی مرتکب می‌شویم. هنرمندان تلاش می‌کنند با هنرشان آینه‌وار درون پاک آدم‌ها را به نمایش بگذارند. معتقدم نباید به هنر برچسب‌های سیاسی و... بچسبانیم. نباید هیچ‌گونه ایدئولوژی را به هنر وارد کرد چون هنر را محدود می‌کند.

اگر ایدئولوژی پشت هنر نباشد، پشتوانه‌اش چه چیزی است؟

از ایدئولوژی در جاهای دیگر باید استفاده شود. ایسم‌های مختلف دست و پای هنرمند را می‌گیرد. این سوال را از شما می‌پرسم، راز ماندگاری تابلوی«لبخند ژکوند» در چیست؟ این تابلو در زیر مجموعه کدام ایسم‌ها جای می‌گیرد؟

یعنی معتقدید آثار هنری فقط باید یک حس را به بیننده منتقل کنند؟

معتقدم هنرمند از جایی منشاء می‌گیرد که به این ایسم‌ها خلاصه نمی‌شود.

سرچشمه هنر فراتر از دنیاست. هنر از خلوت آدم‌ها سرچشمه می‌گیرد از جایی که سرچشمه خوبی‌هاست. بعضی هنرمندان تصمیم می‌گیرند درباره مردم آثاری را خلق کنند. من هم درباره مردم خیلی نمایشنامه نوشته‌ام اما هیچ‌کدامش را نباید به تفکر خاصی پیوند داد. مردم را دوست دارم به همین دلیل از هنر برای بیان زندگی آنها استفاده می‌کنم.

چه توصیه‌ای به جوانانی دارید که دوست دارند در زمینه‌های مختلف هنری فعالیت کنند؟

درس هنر را بخوانند و علم خود را در این زمینه افزایش دهند. اگر به هنر علاقه‌مند هستند پی‌اش را بگیرند به دانشگاه بروند و درس‌اش را بخوانند.

طاهره آشیانی - جام‌جم