مرگ در سکوت

همیشه با کمی احتیاط و صرف اندکی هزینه بیشتر می‌توان جلوی بسیاری از این حوادث را گرفت. بیشتر مردم برای خرید خانه جدید به همه مسائل اهمیت می‌دهند، اما به مسائل ایمنی ساختمان که از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین مسائل زندگی ماست، توجهی نمی‌کنند. بسیاری افراد صدها هزار تومان برای خرید یک دستگاه بخاری یا چند میلیون تومان برای ساخت یک شومینه زیبا هزینه می‌کنند، اما از هزینه چند هزار تومان برای تجهیز و نصب آن (شیلنگ، بست و دودکش مناسب) خودداری می‌کنند و آسیب می‌بینند.

1. اگر از وسایل شعله‌دار استفاده می‌کنید، هرگز تمام راه‌های ورودی هوا را نبندید و مسیر مناسبی را برای ورود اکسیژن و هوای تازه به محیط در نظر بگیرید. نیازی نیست که تمام در و پنجره‌ها را باز بگذارید، باز بودن بخشی از پنجره یا زیر در واحد کافی است. هرچه مسیر ورود هوا به وسیله گرمایشی نزدیک‌تر باشد، بهتر است. شومینه از وسایلی است که بیشتر از سایر وسایل می‌تواند حادثه‌ساز شود. این وسیله علاوه بر این‌که گرمای زیادی را به هدر می‌دهد، مقدار بیشتری گاز را نیز وارد خانه می‌کند. جنبه تزئیناتی این وسیله بیشتر از گرمایشی آن است. پکیج و آبگرمکن دیواری مقدار زیادی اکسیژن مصرف می‌کند و در صورت تامین نشدن هوای مناسب، بسرعت محیط را با کاهش اکسیژن مواجه می‌کند. پس بهتر است این وسیله در خارج از محیط خانه مثلا در بالکن یا محلی که مستقیم به فضای آزاد راه دارد، نصب شود و اگر به هر دلیل پکیج شما داخل منزل است، بهتر است از انواع فن‌دار باشد که به وسیله آن، آلاینده‌ها را به خارج هدایت کند.

2. نقص در سیستم دودکش‌ها از مهم‌ترین عوامل تولید و انتشار این گاز کشنده است، پس توصیه‌های ایمنی مربوط به نصب اصولی آنها را به کار ببندید. قبل از نصب بخاری از باز بودن مسیر دودکش‌های داخل دیوار اطمینان حاصل کنید. به این منظور می‌توانید از سطح پشت‌بام یک وزنه کوچک را با ریسمان به داخل دودکش فرستاده و اگر تا انتها پایین آمد نشان‌دهنده باز بودن مسیر است. دودکش‌های داخل دیوار از جنس سیمانی بوده و باید تا انتها بالا رفته باشد و از سطح بام نیز 80 سانتی‌متر بالاتر آمده باشد و حدود یک متر نیز از دیوار جانبی فاصله داشته باشد و در انتها کلاهک H نصب شود. وجود این کلاهک علاوه بر این‌که مانع ورود باد، توفان و شاخ و برگ درختان به داخل دودکش می‌شود، به خروج بهتر آلاینده‌ها نیز کمک می‌کند. از مکش مناسب دودکش‌ها اطمینان حاصل کنید. به همین منظور می‌توانید تکه‌ای کاغذ روشن کرده و آن را مقابل ورودی دودکش روی دیوار قرار دهید. اگر دودکش بخاری صحیح کار کند، باید شعله به سمت داخل دودکش کشیده شود. هرگز از دودکش‌های شکسته یا دودکش‌های نامناسب مثل لوله پولیکا یا قوطی‌های فلزی به جای دودکش سیمانی داخل دیوار استفاده نکنید. در داخل واحد و برای وسایل گرمایشی و شعله‌دار، فقط از دودکش‌های ورق سفید گالوانیزه استفاده کنید. این دودکش‌ها مقاومت فیزیکی بیشتری دارند.

3. از حداقل زانویی در نصب دودکش‌های داخل واحد استفاده کنید. بهترین وضعیت برای نصب دودکش‌ها، حالت عمود یا قائم است که در این حالت آلاینده‌ها بسهولت خارج می‌شوند و هرچه شیب دودکش پایین‌تر رود، خروج آلاینده‌ها سخت‌تر خواهد شد. بهترین نشانه برای کارکرد صحیح دودکش‌ها این است که بدنه آنها همواره باید داغ باشد. سرد بودن دودکش، زمانی که بخاری روشن است و همچنین زرد و نارنجی بودن شعله بخاری از نشانه‌های تولید این گاز خطرناک است که باید بررسی شود. شیب منفی دودکش (به سمت پایین) بسیار خطرناک بوده و به هیچ عنوان مورد تائید کارشناسان نیست. اگر به هر دلیلی مجبور شدید بخشی از دودکش‌ها را به صورت افقی نصب کنید؛ (البته کارشناسان این حالت را توصیه نمی کنند) پس از آن قسمت دودکش‌ها باید دو تا سه برابر مقدار افقی به سمت بالا (عمودی) حرکت کند تا نقص ناشی از آن جبران شود. هر وسیله گرمایشی و شعله‌دار نیاز به یک دودکش مجزا دارد و از به کاربردن دودکش‌های مشترک برای دو یا چند وسیله خودداری کنید. از به‌کارگیری دودکش‌هایی که هم‌اندازه و هم‌قطر نیست، خودداری کنید و بهتر است دودکش‌ها هم‌قطر باشد تا بخوبی داخل هم چفت شود. از تغییر دادن اندازه دهانه خروجی دودکش‌ها خودداری کنید. این گاز بسادگی از ترک‌ها و شکستگی‌های روی دیوار حتی در واحدهای دیگر وارد منزل می‌شود.

4. از قرار دادن انتهای دودکش‌ها در سطل آب خودداری کنید. این گاز در آب حل نشده و تنها باعث مسدود شدن مسیر خروجی آن شده و گاز از طریق دیگر خارج و وارد فضای داخلی محیط می‌شود. وجود دستگاه‌های هشداردهنده گاز منواکسید کربن در محیط تا حد بسیار زیادی می‌تواند به کاهش خطرات و حوادث ناشی از این گاز کمک کند. در انتخاب این دستگاه‌ها دقت کنید. بعضی از این وسایل کیفیت و کارایی لازم را ندارد. بتازگی برخی انواع اروپایی و ترکیه‌ای به بازار آمده که استانداردهای لازم را دارد. بخاری‌های بدون دودکش (هرچند بعضی از آنها استاندارد هستند) اما برای نصب در منازل و بویژه اتاق خواب مناسب نیستند. اگرچه آنها قطعه‌ای به نام (ODS) دارند که در صورت کاهش اکسیژن شعله را قطع می‌کند، اما باید بدانیم که در این قطعه نیز احتمال خرابی و نقص وجود دارد و در این صورت باعث انتشار این گاز کشنده در محیط خواهد شد. استفاده از این بخاری‌ها در مغازه‌ها و فروشگاه‌ها و نقاطی که در و پنجره‌ها باز است و هوا در آن جریان دارد و کسی شب‌ها در آن مکان نمی‌خوابد، منعی ندارد.

گاز بی رنگ و بو

منواکسیدکربن گازی است سمی که از احتراق ناقص کربن به وجود می‌آید که رنگ و بوی خاصی ندارد و به همین دلیل آن را قاتل خاموش می‌نامند. وقتی منواکسیدکربن وارد سیستم تنفسی شخصی شود، بلافاصله با گلبول‌های قرمز شخص وارد واکنش شده و باعث می‌شود تا اکسیژن کمتری به اعضای بدن برسد که اولین عوارض این مساله در ابتدا سوزش چشم‌ها و پس از سپری شدن زمانی یک تا دو ساعت بسته به غلظت گاز کربن منواکسید موجود در مکان، فرد احساس خواب‌آلودگی و خستگی مفرط می‌کند. در این حالت اعضای بدن گِزگِز کرده و اگر بدن شخص حساس باشد دچار خونریزی بینی می‌شود. اگر شخص سعی کند سرپا بایستد دچار سرگیجه به همراه حالت تهوع شده و چشم‌ها در این حالت اغلب سیاهی می‌رود. در ادامه ممکن است شخص بی‌هوش شود. افرادی که در یک فضای سربسته در معرض استنشاق این گاز قرار می‌گیرند ابتدا احساس کرختی و خواب‌آلودگی می‌کنند و در صورتی که سریع‌تر مکان را ترک نکنند یا هوای تازه تنفس نکنند، دچار بی‌هوشی و در نهایت خفگی می‌شوند. کودکان، سالمندان، افراد با سابقه بیماری‌های قلبی – ریوی و افراد مبتلا به بیماری‌های خونی بیشتر از دیگران دچار عوارض ناشی از مسمومیت با گاز منواکسیدکربن می‌شوند. استفاده از وسایل گرمایشی غیراستاندارد یا نصب نکردن صحیح این وسایل و استفاده از وسایل گازسوز بدون دودکش یا نصب دودکش‌ها به صورت غیراستاندارد از عوامل اصلی بروز مسمومیت با گاز منواکسید کربن است. در مواردی هم مشاهده می‌شود افراد برای گرم کردن فضای منزل یا محل کار خود از وسایلی همچون اجاق گاز استفاده می‌کنند که این وسایل نیز بویژه در فضاهای کوچک و بدون تهویه مناسب از عوامل ایجاد مسمومیت با گاز منواکسیدکربن است.

جلال ملکی

سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران