قطعنامه‌ای برای تغییر قواعد بازی

ترسیم واقعه ساده است؛‌ مصر به عنوان همسایه، شریک امنیتی و دوست دوران گذشته اسرائیل، پیشنهاد قطعنامه‌ای علیه اسرائیل را می‌دهد. اسرائیل از ایالات متحده می‌خواهد با وساطت خود، مصر را از این اقدام برحذر دارد. مصر با قبول درخواست ایالات متحده، طرح خود را پس می‌گیرد و نهایتا پس از یک روز طرح فوق توسط مالزی، ونزوئلا، نیوزیلند و سنگال ارائه می‌شود و به تصویب می‌رسد!

نکته اول: اگر ایالات متحده قصد جلوگیری از طرح این پیشنهاد را داشت، علاوه بر مصر، توانایی جلوگیری از رخ دادن این اقدام توسط کشورهای نیوزیلند، مالزی و سنگال را نیز داشت و اگر قصد تصویب نکردن آن را داشت، می‌توانست مانند دفعات گذشته از حق وتو استفاده کند.

نکته دوم: مصر با پیشنهاد این قطعنامه، ضربه‌ای سهمگین به اعتماد متقابل میان خود و اسرائیل وارد کرده است و با توجه به شراکت دو طرف در مسائل امنیتی منطقه، اقدام مصر نمی‌توانسته بدون هماهنگی و مشورت با قدرت‌های جهانی مانند ایالات متحده و روسیه صورت گرفته باشد.

نکته سوم: تغییر رفتار آمریکا در قبال مساله معطوف به اسرائیل در شورای امنیت و نتیجه‌ای که حداقل در 37 سال گذشته بی‌سابقه بوده، نشان از تغییر وضعیت شاخصه‌های روابط میان ایالات متحده و اسرائیل دارد؛ شاخصه‌هایی که در وهله نخست، معطوف به نقش اسرائیل در تامین منافع ایالات متحده در غرب آسیاست. زمان ریاست جمهوری اوباما و مخصوصا در دوره دوم آن، زمانی که غرب آسیا به مرکز رویدادهای جهانی بدل شده و شاخصه‌های محلی بازیگران به شاخصه‌های جهانی تغییر شکل دادند، اسرائیل سعی ‌می‌کند، از ورود حداکثری به مناقشات منطقه‌ای خودداری کند و این،‌ همان اقدامی بود که ایالات متحده را در مقابل جبهه ائتلافی روسیه و ایران خلع‌سلاح کرد. البته ایالات متحده با جایگزین کردن عربستان، سعی در مرتفع کردن این معضل داشت، ولی نتیجه مورد نظر حاصل نشد. از این رو قطعنامه فوق را می‌توان به مثابه انتقام دولت کنونی ایالات متحده از اسرائیل دانست.

از سوی دیگر، مصر که با رای مثبت خود به قطعنامه پیشنهادی روسیه در قبال بحران سوریه، برخلاف روند سایر کشورهای عربی تحت استیلای هژمون عربستان، عمل کرده و به قطعنامه دیگری به پیشنهاد فرانسه که دارای جهت‌گیری متناقض نسبت به قطعنامه پیشنهادی روسیه بوده رای مثبت داده بود، برخلاف سیاست‌های رایج دنیای عرب در سالیان اخیر، به موضعگیری علنی در حمایت از فلسطینیان و علیه اسرائیل می‌پردازد که بظاهر نشان از تناقض رفتاری مصر دارد، لیکن باید اذعان داشت، مصر هوشیارانه به اقدام فوق پرداخته است. السیسی در وهله نخست، قصد نزدیکی به روسیه در کنار حفظ روابط خود با ایالات متحده را دارد و در وهله دوم، قصد ایفای نقش برادر بزرگ اعراب را در سر می‌پروراند که برای نیل به این دو خواسته نیاز مبرم به ایفای نقش مستقل در مناقشات منطقه‌ای را دارد.

در آخر باید خاطرنشان کرد، با تغییر دولت در ایالات متحده، تدابیری در حمایت از اسرائیل در باب قطعنامه فوق صورت خواهد گرفت و امکان تبدیل شدن این قطعنامه به طرحی نمادین نیز وجود دارد، اما نکته اساسی عکس‌العمل اسرائیل است. تل‌آویو دیگر نمی‌تواند به ایفای نقش حداقلی در بحران خاورمیانه بپردازد و با اقدام اخیر مصر و دولت اوباما ناخواسته وارد بازی‌های منطقه خواهد شد که با توجه به تنش‌های اخیر میان مصر و عربستان در آینده، شاهد نزدیکی اسرائیل و عربستان تحت حمایت ایالات متحده در مناقشات منطقه‌ای خواهیم بود.

در این میان، دو گزینه پیش روی دولت ترامپ خواهد بود: یک، حمایت از اسرائیل در مقابل مصر و دو، ایجاد کمپ دیوید دوم که با توجه به آنچه از دولت ترامپ انتظار می‌رود، رخ دادن اتفاق دوم بسیار دور از ذهن خواهد بود و نوع برخورد واشنگتن با مساله اخیر، به احتمال بسیار زیاد به نزدیکی مصر و روسیه ختم خواهد شد.

دکتر مانی محرابی - عضو هیات علمی اندیشکده روابط بین‌الملل