فرش قرمز سینما برای بازیگران تئاتر

اگرچه در سال‌های بعد، سینما ستاره‌های محبوب و پرشماری هم بدون پشتوانه تئاتری، تربیت کرد و تا اندازه زیادی راه خود را از هنر نمایش جدا کرد، اما برخی بازیگران تئاتری به قدری درخشان و بی‌همتا بودند و هستند که سینما به هیچ وجه نمی‌تواند بر آنها چشم ببندد.

سینمای ایران هم از آغاز راه تاکنون در مقاطع مختلفی از تئاتر تغذیه کرده و تعداد قابل توجهی از بازیگران خوب و محبوب سینما و تلویزیون، پیشینه تئاتری دارند. هرچند اصولا نباید تفکیکی میان مدیوم‌های هنرهای نمایشی ـ تئاتر، تلویزیون و سینما ـ قائل شد و یک بازیگر باید بتواند در همه این عرصه‌ها نقش خود را خوب بازی کند، اما به هر حال تفاوت‌ها و تقسیمات نانوشته‌ای هم وجود دارد. ولی در سال‌های اخیر، تعامل خوبی میان تئاتر و عرصه تصویر به وجود آمده و تماشاگران سینما خوش اقبال هستند که می‌توانند شاهد بازی‌های خوب تعداد بیشتری از بازیگران ریشه‌دار و جوان تئاتر باشند. سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر هم محل تازه‌ای برای درخشش بازیگران تئاتری است.

تئاتر، ریشه بازیگری است

مائده طهماسبی، بازیگر و کارگردانی که تجربه سال‌ها حضور موفق در عرصه تئاتر و تصویر را دارد، درباره موضوع حضور بازیگران تئاتر در سینما به جام‌جم گفت: من جزو آنهایی هستم که محدودیتی برای بازیگر قائل نیستم و او را در یک چارچوب مشخص قرار نمی‌دهم. از نظر من اشکالی ندارد که بازیگر تئاتر به سینما برود و یا بازیگر سینما به تئاتر بیاید. بازیگر اگر استعداد و خلاقیت داشته باشد باید بتواند در همه مدیوم‌های نمایشی کار کند. این تعامل برای همه بازیگران این فضا را ایجاد می‌کند که بتوانند کارشان را ارتقا دهند و در آنها رشد کنند.

بازیگر نمایش کرگدن و فیلم ماهی‌ها عاشق می‌شوند ادامه داد: ما که از تئاتر به تلویزیون و سینما آمدیم، پیشتر خودمان را روی صحنه نمایش محک زدیم و طی چالش‌هایی تجربیات مختلفی درباره بازیگری به دست آوردیم که به‌طور قطع در نقش آفرینی‌های عرصه‌های مختلف تصویر می‌توان به آنها رجوع کرد.

طهماسبی، ورود یک بازیگر از تئاتر به سینما را درست‌ترین مسیر ممکن دانست و افزود: تئاتر ریشه ما بازیگران است و همه عاشقانه آن را دوست داریم، اما می‌دانیم که امکانات کار برای همه در تئاتر وجود ندارد. با این حال باعث افتخار و سربلندی است که ما این همه بازیگر جوان مستعد تئاتری داریم که این سال‌ها وارد سینما شدند و درخشیدند و این همه جایزه گرفتند. همین طور مایه مباهات است که بخش مهمی از این هنرمندانی که از تئاتر وارد سینما شدند، خانم هستند. گروه هنر و تجربه هم کمک بزرگی در این زمینه کرد و باعث بهتر دیده شدن برخی استعدادهای تئاتری شد.

کارگردان نمایش خانواده تت و بازیگر فیلم هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند گفت: نسل گذشته تئاتری بتدریج دارند صحنه را ترک می‌کنند؛ مثل آقای رکن‌الدین خسروی که بتازگی درگذشت و خدا رحمتش کند، بنابراین، این نسل جوان تئاتری هستند که باید بیایند و این هنر را رشد دهند و با حضور در فیلم‌ها، استعداد خود را به نمایش بگذارند.

طهماسبی همچنین توضیح داد: لزوما حضور یک بازیگر تئاتری در سینما مزیت نیست و می‌تواند سهل و ممتنع باشد. اما برای برخی مزیت است و برای بعضی نه. برای برخی بازیگران راحت است که از تئاتر به سینما بروند، اما برای برخی سخت‌تر است. من خودم یادم است که برایم سخت بود پس از سال‌ها کار در تئاتر، به عرصه تصویر بروم و کمی طول کشید تا به قاب و ویزور دوربین عادت کنم. خیلی‌ها اعتقاد دارند کار تئاتر سخت‌تر از سینماست، اما برای من برعکس بود.

حضور موثر تئاتری‌ها در سینما

حسین مسافرآستانه، از چهره‌هایی است که تجربه فعالیت در تئاتر و سینما را به عنوان هنرمند و مدیر دارد، درباره حضور همیشگی و موفق بازیگران تئاتر در سینما به جام‌جم گفت: سینما از آغاز در همه جای دنیا از حضور موثر تئاتری‌ها بهره مند بود و حتی بخش مهمی از شاخص‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما به وسیله حضور هنرمندان تئاتر درخشیدند و جایگاه پیدا کردند. این مساله از دیرباز در سینمای ایران هم وجود داشت و به عنوان فقط یک نمونه باید به فیلم ماندگار گاو به کارگردانی داریوش مهرجویی اشاره کرد که با حضور یکپارچه تئاتری‌ها درخشید و جاودانه شد.

بازیگر نمایش جان گز و مدیرعامل سابق موسسه رسانه‌های تصویری افزود: در سال‌های اخیر شاهد حضور پررنگ‌تر، تاثیرگذارتر و ماندگارتر جوان‌ترهای تئاتری در سینما هستیم. این جوان‌ها چه در حوزه بازیگری و چه در حوزه کارگردانی، حضوری موثر در سینما دارند و باعث شدند فیلم‌ها با اقبال بیشتری از سوی مردم روبه‌رو شود.

دبیر پیشین جشنواره تئاتر مقاومت پشتوانه تئاتری را مزیتی غیرقابل انکار برای بازیگران آمده از تئاتر به سینما عنوان کرد و گفت: سینما آمیزه‌ای از یک کار صنعتی، تجاری، اقتصادی و هنری است. برای همین فرصت برای ساخت و ساز و کار زیربنایی در سینما نیست، اما تئاتر به خوبی این نقیصه را جبران کرده است و همه آنچه که در زیرساخت هنر نمایش لازم است انجام می‌دهد و هرآنچه درباره ابعاد آموزش و تمرین و تکرار در یک فرصت کافی نیاز است، فراهم می‌کند. به همین دلیل تاثیر هنر تئاتر در سینما ماندگار است، برای این‌که بازیگرانی که آموزش لازم از جمله مطالعه، تحقیق، تحلیل متن و نگاه عمیق نسبت به مفاهیم مختلف را در تئاتر دیده‌اند، کار راحت تری در سینما دارند. برای همین تئاتر تا همیشه می‌تواند به سینما یاری برساند. ضمن این‌که خودش هم به عنوان هنر مستقل جایگاه خیلی خاصی در هنرهای نمایشی دنیا دارد.

افق روشن و امیدوارکننده

جبار آذین

نویسنده و منتقد سینما

سینمای رنجور و بیمار ایران با انواع بحران‌ها روبه‌روست که یکی از آنها در عرصه بازیگری است. با ورود اقتصادهای سالم و ناسالم به سینما و بالارفتن هزینه‌های تولید فیلم به ناچار دستمزد برخی بازیگران به غلط یا درست به عنوان ستاره یا بازیگر نقش اول مطرح شدند، بالا رفت. این روند غیرطبیعی باعث برهم خوردن تعادل در تولید متوسط آثار سینمایی شد. از آن طرف ورود بخشی از بازیگران به واسطه پول و رابطه و نه هنر و دانش، سبب شد بخشی از فیلم‌های سینمایی ایران صرفا برمبنای چهره و تیپ این بازیگران به گیشه نزدیک شود.

از سوی دیگر نقش‌های تکراری و قصه‌های کلیشه‌ای به اضافه بازی‌های غیرخلاق و غیرنوآور بازیگران سینما در کنار خانه‌نشین شدن عده‌ای از هنرمندان تحصیلکرده، زمینه را آماده کرد تا از میان هنرمندانی که در عرصه‌های تئاتر و تلویزیون فعال هستند به مرور وارد سینما شوند. این ورود می‌تواند همراه با نوآوری دست‌کم در حد ارائه چهره‌ها و تیپ‌های تازه باشد. اگر این ورود مربوط به هنرمندان تئاتر باشد که جزو هنرمندان فرهیخته و بادانش هستند، می‌تواند باعث ارتقای کیفی آثار سینمایی شود.

در چند سال اخیر شاهد ورود چشمگیر به لحاظ کمی هنرمندان تئاتر در سینما هستیم، خود این اتفاق مبارک است. چرا که با خودش نوآوری، دانش و نگاه متفاوت را وارد چگونگی شکل گرفتن فیلمنامه، بازی ها، کارگردانی‌ها و کلیت یک فیلم می‌کند. این امر می‌تواند تداوم داشته باشد، به شرط آن‌که بازیگران تازه از راه رسیده بسرعت کلیشه نشوند و در نقش‌های یکنواخت نمانند و درجا نزنند و قابلیت‌های خودشان را در اثر هدایت کاربلدانه کارگردان در مقابل دوربین به نمایش بگذارند.

اگر صرفا به خاطر این‌که برخی سینماگران نمی‌توانند دستمزدهای آنچنانی به بازیگران مطرح سینما بدهند، بازیگران تئاتری را جلوی دوربین ببرند، این اتفاق نمی‌تواند تعیین‌کننده و تاثیرگذار باشد، اما اگر نیت و هدف، ارائه فیلم‌های جذاب و استاندارد باشد، حضور بازیگران فرهیخته و تحصیلکرده تئاتر که جنس بازی را می‌شناسند و با فنون بازیگری آشنا هستند، بدون شک باعث رشد کیفی آثار سینمایی می‌شود. کما این‌که ما در برخی فیلم‌های موفق و تحسین‌شده این چند سال اخیر جشنواره فجر که در جشنواره‌های جهانی هم جوایزی کسب کردند، حضور هنرمندان جوان تئاتری را دیده‌ایم و این روند همچنان ادامه دارد. از این منظر افق این روند و ورود، روشن و امیدوارکننده است.

علی رستگار