یک کلیک تا نسل پنجم کتابفروشی

به گزارش جام جم آنلاین از مهر، در میان نوستالژی‌های بسیاری از قشر سالخورده ایران، مغازه‌هایی که کتاب اجاره می‌دادند هنوز بخش شیرینی از خاطرات را می‌سازد.

مغازه‌هایی کوچک در دل یک پاساژ یا بازارچه که مردی میانسال یا پیرمرد، در آن کتاب‌های عمدتا داستانی را با بهایی بسیار اندک برای یک یا دو شب به مخاطبش اجاره می‌داد و اجاره‌کننده کتاب تنها یک شب مهلت داشت ۲۰۰، ۳۰۰ و یا حتی تعداد صفحات بیشتری از یک کتاب را بخواند و در دنیای آن غرق شود.

در سالهای بعد، تاسیس کتابخانه‌های مدرن و سیستم‌های نوین طبقه‌بندی کتاب نیز به ایران راه خود را باز کرد و به تناسب آن کار نشر و ایجاد فروشگاه‌های کتاب نیز رونق خاصی به خود دید.

حافظه نشر ایران هنوز شمارگان‌های ۳۰۰ هزار نسخه‌ای برای یک رمان را در سال‌های پایان دهه پنجاه به خاطر دارد و کتابفروشی‌هایی که درآمد آنها می‌توانست مخارج دو تا سه خانواده را تامین کند.

در سال‌های بعد نوبت به فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای کتاب رسید. کتابفروشی‌هایی که در کنار مجموعه‌ای از محصولات فرهنگی به عرضه کتاب نیز پرداخته و فضایی را برای صرف کردن اوقات فراغت با چاشنی مطالعه و خرید کتاب فراهم می‌کردند. تجربه تاسیس مراکزی مانند فروشگاه‌های شهر کتاب و ترنجستان از دل چنین نگاهی خارج شد.

نسل بعدی کتابفروشی‌ها اما انقلابی در این عرصه ایجاد کرد و شیوه‌ها و بازارهای فروش کتاب را به کلی دگرگون کرد. نسل بعد، نسل کتابفروشی‌ها و فروشگاه‌های الکترونیکی کتاب بود که همین امروز هم تقریبا هر ناشری برای خود یکی از آنها را دارد.

در کنار آن، فروشگاه‌های بزرگ فروش کتاب و به تازگی فروشگاه‌های کتاب دست دوم نیز پای خود را به بازار کتاب باز کردند و با ارائه تخفیف‌ها و مدل‌های متنوع خرید، جامعه موبایل دوست ایرانی را بیش از پیش به خرید کتاب تشویق می‌کرد هرچند که جذابیت‌های جامعه و دنیای دیجیتال در ذهن جامعه ایرانی کمتر جایی برای مطالعه و توجه به آن بازگذاشته و میزان مطالعه کاغذی را روز به روز کاهش داده و می‌دهد.

نسل پنجم از کتابفروشی‌ها و فروشگاه‌های کتاب در ایران اما این روزها با بهره‌مندی از تازه‌ترین تکنیک استفاده از اینترنت در حال راه‌اندازی است و با توجه به وعده‌های داده‌شده در ایام دهه فجر انقلاب اسلامی رونمایی خواهد شد.

طراحی محیط و مجموعه چند منظوره فرهنگی با محوریت کتاب و به وسعت باغ کتاب تهران که به تمامی با استفاده از تکنولوژی موسوم به «اینترنت اشیاء» در دست کنترل باشد تجربه‌ای است که به گفته مسئولانش برای نخستین بار در دست اجرا قرار گرفته است و می‌تواند انقلابی را در بهره‌وری فرهنگی در ایران با خود به همراه داشته باشد.

اینترنت اشیاء چیست؟

اینترنت اشیا یا چیزنت که در زبان انگلیسی از آن به «Internet of Things» یا همان «IOT» یاد می‌شود با توسعه دستگاه‌های تلفن همراه و رایانه‌ها و توسعه گجت‌های اینترنتی در دنیا ظهور خود را معرفی و به ثبیت رساند. این تکنولوژی به زبان ساده به معنای اتصال اشیاء محیط پیرامونی ما به اینترنت و کنترل آنها توسط برنامه‌ها، گجت‌ها و اپلیکیشن‌های تحت تلفن همراه، موبایل و رایانه است.

این تکنولوژی که در سال جاری وارد هجدمین سال تولید خود شده است، سعی دارد تا هویتی دیجیتالی برای تمامی اشیاء بی‌جان پیرامون خود تدارک ببیند و آنها برای استفاده بهینه در تمامی بخش‌های زندگی شخصی و خانوادگی مهیا کند.

این تکنولوژی در ایران به صورت محدود و در چند مرکز موزه‌ای مورد استفاده قرار گرفت تا اینکه در پروژه باغ کتاب مهمترین و بزرگترین تجربه استفاده از آن برای توسعه فضای فرهنگی بر مبنای کتاب و مطالعه در دست طراحی و اجرا قرار گرفته است که به جرات می‌توان از آن به بزرگترین ومهمترین پروژه بهره‌برداری فرهنگی از اینترنت اشیا یاد کرد. این مساله زمانی خود را بیش از پیش به رخ می‌کشد که به یاد بیاوریم این مجموعه دارای فضایی است ۱۱۰ هزار متر مربعی (۱۱ هکتاری) که ۵۴ هزار متر مربع آن ساختمان نمایشگاهی، تالارهای همایش و اداری است و بقیه فضا را درخت و سبزه و گل و یک دریاچه مصنوعی می‌پوشاند.

پیوند کتاب و اینترنت در نسل تازه از کتابفروشی‌ها

مدیرعامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران که مجری اجرای پروژه اینترنت اشیا در باغ کتاب تهران به شمار می‌رود درباره این رویداد، گفت: پروژه باغ کتاب تهران از منظر علمی و آموزشی و فرهنگی گسترده‌ترین محیط‌ه فرهنگی با محوریت کتاب در کشور است که با استفاده از تکنولوچی‌های روز جهان از ظرفیت اینترنت برای اداره خود بهره خواهد برد. این مجموعه که در بخش‌ها و برای گروه‌های سنتی مختلف طراحی شده است با استفاده از تکنولژی تازه اینترنت اشیا یا همان IOT و با نگاه به استفاده از تکنولوژی هوشمند سازی و با استفاده از یک سیستم سرور مرکزی و دیتا سنتر حرفه‌ای و بدون دخالت انسان کنترل و اداره خواهد شد.

وی با اشاره به ظرفیت‌های تازه این تکنولوژی افزود: تمامی‌گزارش‌های مورد نیاز مجموعه اعم از آمار تردد در مجموعه، ازریابی میزان جذابیت‌های بخش‌های مختلف فروشگاهی و نمایشگاهی و مدیریت بهره‌وری توسط این سیستم کنترل و اجرا خواهد شد.

مدیرعامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران در ادامه از برخی امکانات تازه و جدید این تکنولوژی خبر داده و می‌گوید: هر بازدیدکننده از این مجموعه یک کارت ویژه شامل یک شناسه الکترونیکی دریافت می‌کند که با استفاده از IOT به عنوان مثال تمامی مجسمه‌ها و تندیس‌های باغ کتاب که در واقع از مشاهیر و مفاخر فرهنگی و ادبی ما هستند برای وی خود را معرفی خواهند کرد و درباره اقدامات و فعالیت‌هایشان توضیح خواهند داد.

علیرضا جعفری همچنین می‌گوید: بزرگترین فروشگاه کتاب ایران و دنیا در این مجموعه راه‌اندازه خواهد شد و سیستم اینترنت اشیا موضوع کدگذاری از کتاب‌ها، تهیه فهرست از آنها، ایجاد قفسه‌های الکترونیکی کتاب و فروش الکترونیکی کتاب و نیز تمامی خدمات کتابخانه‌ای را بدون نیاز به حضور فیزیکی برای بازدیدکنندگان تامین خواهد کرد. این سیستم حتی قادر خواهد بود، کسری کتاب در قفسه‌ها و نیز میزان رجوع به یک اثر را شناسایی و مورد آنالیز قرار دهد.

به گفته وی، مجموعه باغ کتاب و سیستم هوشمند کنترل و اداره آن به صورت یک مجموعه‌فرهنگی برای نخستین بار در دنیا با چنین حجم و زیربنایی در دست کار و اجرا قرار گرفته است.

اینترنت و آینده توزیع کالاهای فرهنگی

در نظام سنتی توزیع محصولات فرهنگی و کتاب در ایران تولیدکننده با کسر درصدی مشخص، محصولات خود را در اختیار موزع قرار می‌دهد تا وی برای او به بازاریابی آن پرداخته و پس از آن فروشنده نیز با پرداخت مبلغی کمتر از مبلغ فروش محصول به بازاریاب، آن را برای عرضه مهیا کند. مشکل سرمایه در گردش فراوان و خواب بالای سرمایه در این سیستم و نیز بی‌رغبتی موزعان به ارائه برخی آثار و ناتوانی تامین و توزیع متوازن محصولات فرهنگی در نظام تازه فروش کتاب با سیتم تازه اینترنت اشیا دگرگون خواهد شد.

در این سامانه تازه این مخاطب خواهد بود که نیازش را به عنوان راهبرد اصلی فروش، مستقیما به تولیدکننده و یا موزع ارائه و از وی آن را طلب می‌کند. در مقابل تامین و رفع آن نیاز نیز با بازگشت سریع و به موقع سرمایه در گردش تولیدکننده و موزع همراه خواهد بود. به عبارت دیگر با حذف واسطه‌های انسانی در مسیر تولید و توزیع و عرضه می‌توان این انتظار و امیدواری را داشت که نه تنها تولید که توزیع و عرضه محصولات فرهنگی از وضعیت جانفرسا و غیر قابل توجیه از منظر اقتصادی حال حاضر به یک فرآیند درآمدزا و جذاب از منظر آورده اقتصادی در آینده بسیار نزدیک مبدل شود.

با وجود اینکه نمی‌توان آسیب‌های کنارگذاردن نیروی انسانی در ارائه محصولات فرهنگی را در این روش تازه نادیده گرفت اما این اتفاق می‌تواند کاتالیزوری موثر در بازار راکد محصولات فرهنگی به ویژه کتاب در ایران به شمار آید.