موتورسیکلت‌های برقی، مهمان ناشناخته بازار ایران

نمایشگاه موتورسیکلت، قطعات و وسایل نقلیه برقی، هیبریدی 25 تا 28 دیماه 1395 در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برگزار شد. گرچه عنوان این نمایشگاه نشان از نمایش وسایل حمل‌و‌نقل هیبریدی و برقی بود، اما فقط تعداد محدودی موتورسیکلت و دوچرخه برقی به چشم می‌خورد و بیشتر موتورسیکلت‌های عرضه شده در نمایشگاه فقط عنوان پاک را همراه داشتند. این موتورسیکلت‌ها تنها با کاهش چنددرصدی مصرف سوخت عنوان سبز را از آن خود کرده بودند، اما موتورسیکلت‌های برقی که به مفهوم وسیله نقلیه پاک نزدیک‌ترند، کمتر به چشم می‌خورد.

سرگذشت پر پیچ و خم موتورسیکلت الکتریکی

نخستین استفاده از موتورهای الکتریکی به زمان جنگ جهانی دوم برمی‌گردد که به دلیل جیره‌بندی سوخت در کشور آمریکا چنین موتورهایی اختراع شد. بعد از آن، در سال 1346/ 1967 موتورسیکلت‌های هیبریدی الکتریکی ساخته شد که با باتری نیکل کادمیمی و پیل سوختی همزمان کار می‌کرد. این موتورها با شارژ کامل مسیر 80 کیلومتری را با سرعت حدود 40 کیلومتر در ساعت می‌پیمودند. سال 1354/ 1975 چارلز مک آرتور (Charles McArthur) به عنوان یک فعال محیط‌زیست، رقابتی برای ساخت وسایل حمل و نقل جایگزین برگزار کرد و بعد از آن طراحی و ساخت انواع موتورسیکلت‌های برقی فراگیر شد. سال 1388/ 2009 اولین موتورسیکلت الکتریکی قابل استفاده در مسیرهای شهری ساخته شد. این موتور سیکلت با سرعت 140کیلومتر در ساعت در هر بار شارژ حدود 60 کیلومتر را می‌پیمود و بعد از آن نیاز به شارژ دوباره داشت.

گرچه بعضی نمونه‌های قدیمی موتورهای الکتریکی با باتری‌های نیکل هیبرید فلزی شارژ می‌شوند، امروزه موتورسیکلت‌ها و اسکوترهای برقی با باتری‌های قابل شارژ لیتیوم یونی کار می‌کنند.

باتری‌های لیتیوم یونی، باتری‌های قابل شارژی هستند که در زمان تخلیه، لیتیوم از الکترود منفی به سمت الکترود مثبت و هنگام شارژ به جهت عکس حرکت می‌کند. چگالی انرژی این باتری‌ها تقریبا دو برابر انرژی قابل دسترسی باتری‌های نیکل کادمیومی است. معمولا این باتری‌ها 8 ساعت زمان تا شارژ کامل نیاز دارند. در سال‌های اولیه توسعه این موتورسیکلت‌ها، کمپانی هوندا تولید موتورها و اسکوترهای هیبرید احتراقی الکتریکی و کپانی یاماها، تولید موتورسیکلت‌های با موتور 600 سی‌سی و یک موتورالکتریکی را توسعه داده‌اند.

صداهای مزاحم یا مراحم؟!

سر و صدای موتورهای بنزینی و موتورهای الکتریکی مهم‌ترین تفاوت ظاهری این دو وسیله نقلیه است. موتورهای الکتریکی هیچ سر و صدایی ندارند و کاهش آلودگی صوتی ویژگی مثبتی برای شهرهای شلوغ و پر سر و صدا به حساب می‌آید، اما این یک روی ماجرا و ایجاد خطر برای عابران پیاده، روی دیگر است. صدای موتورسیکلت‌ها همیشه یک عامل اخطاردهنده برای عابران پیاده محسوب می‌شود. برای رانندگان خودروها هم صدای موتور نشانه‌ای برای تشخیص فاصله موتورسیکلت از خودرو است. به همین دلیل امکان تصادف موتورسیکلت‌های الکتریکی با خودروها بیشتر است. برای حل این مشکل به شکل آزمایشی در برخی موتورسیکلت‌های الکتریکی قطعه‌ای نصب شده که صدای مصنوعی تولید می‌کند. البته این موضوع را هم باید در نظر داشت که صدای موتور وسایل نقلیه از موارد مهم برای علاقه‌مندان به اتومبیلرانی و موتورسواری است و یکی از دلایلی که هنوز به وسایل نقلیه برقی توجه نمی‌کنند نیز همین موضوع است. همچنین خیلی از افراد هستند که هنوز موتورسیکلت‌هایی که می‌توانند در چند دقیقه سوخت‌گیری کنند را بیشتر می‌پسندند.

با این حال برای روند رو به رشد وسایل حمل و نقل و بخصوص موتورسیکلت‌ها در شهرهای بزرگ، استفاده از موتورسیکلت‌های الکتریکی امروز یک نیاز برای کاهش آلودگی هوا و گازهای گلخانه‌ای است، زیرا در آینده نزدیک فناوری‌های پاک جهان را در بر می‌گیرند و ما نیز نباید از این تغییر عقب بمانیم. علاوه بر این استفاده از سوخت جایگزین در جهت حفاظت از محیط‌زیست موضوعی است که اکنون کشورها ناگزیر از اجرای آن هستند. همچنین می‌توان این آرزو را در سر پروراند که در شهری آرام، بدون دود و سر و صدای اضافه زندگی کنیم و صدای موتورهای موتورسیکلت و خودرو اختصاص به پیست‌های اتومبیلرانی و موتور سواری پیدا کند.

دوچرخه‌های برقی

دوچرخه‌های برقی می‌توانند جایگزین موتورها باشند و به عنوان وسیله تردد در سطح شهر کمک بزرگی به حفاظت از محیط زیست و کاهش انتشار آلودگی‌های ناشی از سوخت‌های فسیلی و کاهش آلودگی صوتی می‌کنند. این دوچرخه‌ها اکنون وارد بازار ایران شده‌اند و مونتاژ آنها در ایران انجام می‌شود. نماینده یکی از شرکت‌های واردکننده و سازنده دوچرخه‌های برقی درباره مزیت این دوچرخه‌ها نسبت به موتورسیکلت‌های الکتریکی به جام‌جم می‌گوید: دوچرخه‌های برقی برای مصارف شهری بسیار به صرفه و سبک است و در مسیرهای سربالایی و سرپایینی تند، راننده با مشکل مواجه نمی‌شود. این دوچرخه‌ها به دلیل مصرف انرژی و وزن کم بسیار پایین با هر بار شارژ مسافت زیادی را می‌پیمایند.

وزن این دوچرخه‌ها 24 کیلوگرم و ظرفیت حمل 120کیلوگرم را دارند. ولتاژ باتری‌های لیتیوم یونی دوچرخه‌های برقی 36 ولت و قدرت موتورشان 250 وات است. دوچرخه‌های برقی با هر بار شارژ 65 کیلومتر مسیر با شیب صفر (در سربالایی‌ها شارژ بیشتری مصرف می‌شود) را با حداکثر سرعت 25 کیلومتر در ساعت می‌پیمایند و قیمت آنها کمتر از موتورسیکلت‌های برقی است. مصرف انرژی این دوچرخه‌ها نیز حدود نیم کیلووات ساعت در هر صد کیلومتر است که می‌توان گفت معادل هزینه 50 تومان در هر صد کیلومتر است.

موتورسیکلت‌های الکتریکی ایران

توسعه حمل و نقل الکتریکی روز ‌به روز در حال توسعه است و ایران نیز با بومی‌سازی فناوری‌های مرتبط در حال آماده‌سازی زمینه‌های لازم برای توسعه و تولید قطعات و لوازم خودروها و موتورسیکلت‌های الکتریکی است. به علاوه آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم برای شارژرها، ایستگاه‌های شارژ وسایل حمل و نقل و به طور کل استراتژی‌های تامین انرژی و شارژ خودروها نیاز به برنامه‌ریزی دارد.

یکی دیگر از مسائل توسعه این موتورسیکلت‌ها در کشور قیمت بالای آنها در برابر موتورسیکلت‌های بنزینی است. حتی این قیمت نسبت به خودروها نیز بالاست. البته این را نیز باید در نظر داشت که بعد از هزینه کردن برای خرید موتورسیکلت، دیگر نیازی به هزینه کردن برای سوخت نیست و فقط کافی است وسیله خود را شب تا صبح به برق زده و شارژ کنید.

موتورهای الکتریکی عرضه شده در نمایشگاه موتورسیکلت و وسایل نقلیه برقی، هیبریدی با پنج تا شش ساعت شارژ کامل حدود صد کیلومتر را طی می‌کند. البته شیب مسیرها نیز در میزان مصرف شارژ تاثیرگذار است. به گفته شرکت‌های سازنده این موتورسیکلت‌ها، قطعات موتورسیکلت وارداتی است. موتور و قطعات جانبی از کشورهای مختلف مثل چین، کره جنوبی، آلمان و دیگر کشورها وارد می‌شود و در ایران مونتاژ می‌شود.

موتورهای الکتریکی موجود در ایران در بیشتر موارد توان موتور 1000، 3000 و 6000 وات دارند و ظرفیت باتری لیتیوم یونی آنها بین 20 تا 60 آمپر در ساعت است. این موتورها با وزن بین 90 تا 180 کیلوگرم و حداکثر سرعت مجاز بین 40 تا صد کیلومتر در ساعت در بازار عرضه شده‌اند. مسافت قابل پیمایش موتورسیکلت‌های الکتریکی تا حد زیادی بستگی به شیب مسیر دارد و در مسیرهای با شیب زیاد مصرف برق بیشتر است.

بهترین موتورهای الکتریکی جهان

با وجود این که موتورسیکلت‌های بنزینی سرعت متوسط بیشتری نسبت به موتورسیکلت‌های الکتریکی دارند، اکنون موتورسیکلت‌های الکتریکی نیز در حال توسعه هستند و بسیاری از آنها از نظر سرعت و قدرت موتور با موتورسیکلت‌های رایج رقابت می‌کنند.

طراحی متفاوت موتورسیکلت‌های الکتریکی

طراحی موتورهای الکتریکی در جهان جلوتر از زمان خود پیش می‌رود. شرکت ب‌ام‌و در نمایشگاه وسایل نقلیه مفهومی در لس‌آنجلس که دو ماه پیش برگزار شد، از موتور سیکلت الکتریکی رونمایی کرد که طراحی بسیار متفاوت و ایمنی بالاتری نسبت به موتورهای امروزی دارد. ب‌ام‌و عینک مخصوصی برای راننده این موتورسیکلت نیز طراحی کرده است که جایگزین آینه می‌شود و راننده به‌راحتی به محیط اطراف موتورسیکلت مسلط می‌شود.

چاپگر سه‌بعدی، موتورسیکلت الکتریکی می‌سازد

نخستین موتورسیکلت الکتریکی چاپ سه‌بعدی سال گذشته رونمایی شد. این موتورسیکلت در هر بار شارژ 60 کیلومتر را با حداکثر سرعت 80کیلومتر در ساعت طی می‌کند. مزیت اصلی این موتورسیکلت پیش از الکتریکی بودن آن، وزن بسیار سبکش است. وزن این موتور فقط شش کیلوگرم و 30 درصد سبک‌تر از دوچرخه‌های سبک است. البته این موتورسیکلت تا امروز به تعداد کمی ساخته شده و قیمت بالایی دارد.

قدرتمندترین موتورسیکلت الکتریکی جهان

وسایل نقلیه غیربنزینی در انواع مختلف و ویژگی‌های منحصر به فرد طراحی و ساخته می‌شوند، اما تعداد کمی از آنها تجربه‌های موفق به حساب می‌آیند و قابلیت تولید انبوه دارند. موتورسیکلت وکسان واتمان (Voxan Wattman) که سال 1392/2013 رونمایی شده است، معروف به قدرتمندترین موتورسیکلت الکتریکی جهان است. این موتورسیکلت در 4/3 ثانیه بدون تولید گازهای گلخانه‌ای از سرعت صفر به صد کیلومتر در ساعت می‌رسد. عامل اصلی این ویژگی منحصر به فرد مجموعه باتری با قدرت 18/12 کیلووات ساعت این موتورسیکلت است که در 30 دقیقه به طور کامل شارژ می‌شود و با هر بار شارژ مسافت نزدیک به 180 کیلومتر را می‌پیماید. این موتورسیکلت سبزترین وسیله نقلیه برای تجربه هیجان سرعت بالا در جاده است. مهندسی این موتورسیکلت در موناکو و ساخت آن در فرانسه انجام شده است، اما هنوز سازندگان آن تصمیمی برای ارائه آن در بازار نگرفته‌اند و قیمتی برای آن تعیین نشده است.

سپیده شعرباف