کلاس درس در منزل

دوران کودکی خودمان نیز همین‌طور سپری شده است، اما از آن روزها تاکنون تغییرات زیادی در صنایع مختلف رخ ‌داده، به‌عنوان ‌مثال دیگر از ماشین‌های قدیمی خبری نیست و ماشین‌ها به‌روزتر و مدرن‌تر شده‌اند، لوازم صوتی تصویری هم از کاست و فیلم‌های VHS به سی دی و خروجی‌های 4K ارتقا پیدا کرده‌اند. اما آموزش چطور؟ روش‌های آموزشی؟ تجهیزات آموزشی؟ واقعا چقدر تغییر کرده‌اند؟ اگر یک عکس از یکی از دانشگاه‌های کشور در 50 سال گذشته داشته باشیم و امروز از همان کلاس عکس بگیریم، واقعا تغییر خاصی مشاهده نمی‌کنیم. این اتفاق جالب و مهم در دیگر کشورها هم رخ‌ داده است.

داستان از همین مثال ساده شروع شد، افرادی که قصد داشتند آموزش را تغییر دهند، افرادی که امروز به آرزوی خودشان رسیده‌اند، اما آن آرزو چه بود؟ آنها برای تغییر سیستم آموزشی چه فکری کرده بودند؟ چند سال قبل یعنی سال 2011 دو نفر از استادان دانشگاه استنفورد در آمریکا، یک دوره آموزشی آنلاین را برگزار کردند. آنها قصد داشتند این دوره آموزشی را به‌صورت آنلاین ایجاد کنند و به‌صورت رایگان در اختیار کاربران در سراسر جهان قرار دهند. اگر به‌دقت به طرح آنها نگاه کنیم، شاید در نگاه اول شکست‌خورده به نظر برسد، اما باید گفت این طرح با استقبالی بی‌نظیر و چشمگیر روبه‌رو شد و این دوره توانست 160 هزار دانشجو جذب کند.

همه‌چیز تغییر کرده بود، تنها پیش‌نیاز لازم برای شرکت در این دوره از هر مکانی، یک سیستم رایانه بود و یک خط اینترنت ...

مووک (MOOC) چیست؟

مووک از سرواژه کلمات Massive Open Online Course گرفته ‌شده است. اگر بخواهیم معادل خوبی در فارسی برای آن انتخاب کنیم می‌توانیم نام آن را «درس باز آنلاین بزرگ» ترجمه کنیم، اما درواقع مووک چیست؟

همان‌طور که در ابتدا گفته شد، مووک‌ها دوره‌های آنلاین هستند که شباهت بسیاری به دوره‌های دانشگاهی حضوری دارند، به این معنی که سرفصل‌های دوره براساس سرفصل‌های دانشگاهی تنظیم ‌شده‌اند، اولین تفاوت این دوره‌ها با دوره‌های حضوری در آنلاین بودن آنهاست. البته نباید از این نکته غافل شد که پیشرفت فناوری و همه‌گیر شدن استفاده از اینترنت و رایانه بود که به این استادان اجازه داد بتوانند آرزوی خود را عملی کنند. مووک‌ها به تعداد محدودی از دانشجوها ارائه نمی‌شوند و این ‌یک مزیت بزرگ است. در ضمن دوره به‌صورت آزاد و رایگان بوده و بابت آن هزینه‌ای دریافت نمی‌شود. البته بجز دریافت مدرک که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.

ساختار مووک چگونه است؟

تمام محتوای درسی دوره‌های حضوری دانشگاهی، در مووک به‌صورت الکترونیکی موجود است، از کتاب و جزوه‌ها گرفته تا صدا و تصویر استاد برای ارائه دروس. یک مووک حاوی بخش‌های متنوع صوتی و تصویری است که در کنار مستندات مربوط به موضوع آموزشی یک محتوای غنی دارد. همچنین در مووک‌ها معمولا قسمت‌های تعاملی در نظر گرفته ‌شده است که کاربران با پاسخ به آنها میزان یادگیری خود را می‌سنجند، این تمرین‌ها در سیستم ثبت‌شده و با توجه به عملکرد کاربر، میزان یادگیری و موفقیت او بررسی می‌شود. در کنار تمام این موارد، مووک‌ها فضایی برای هم‌اندیشی و هم‌افزایی هم دارند، جایی که دانشجویان، استادان، دستیاران همه به آن دسترسی دارند و در مورد موضوعات درسی بحث و تبادل‌نظر می‌کنند.

حال که با مووک و ساختار آن تا حدودی آشنا شدیم، بهتر است با چند سایت در این زمینه آشنا شویم.

edX: آموزش باکیفیت، برای همه، در همه‌جا

edX نام یک موسسه غیرانتفاعی است که توسط دانشگاه ‌هاروارد و ام‌آی‌تی سال 2012 ایجاد شده است. این موسسه تجمیع کننده و ارائه‌دهنده مووک از دانشگاه‌ها و موسسات معتبر جهان بوده و در حال حاضر با بیش از
90 موسسه در حال همکاری است. تعداد کاربران این موسسه بیش از ده میلیون نفر است که عدد بالایی است.

یکی از ویژگی‌های حائز اهمیت edx، متن‌باز بودن پلتفرم آن است، درواقع منابع کد وبسایت edx باز بوده و هر فرد، موسسه و دانشگاهی می‌تواند از این پلتفرم استفاده کند. در واقع edx بجز این‌که دوره‌های رایگان ارائه می‌کند، در امر راه‌اندازی وبسایت‌های مووک نیز خدمات ارائه می‌دهد. به گفته مدیران این سایت این ویژگی مزیت رقابتی و تفاوت این سیستم با دیگر سیستم‌های مشابه است.

شروع کار با edx

برای شروع کار با این سیستم آموزشی ابتدا باید وارد وبسایت edx.org شوید. برای ورود به سایت دو روش وجود دارد؛ یا ثبت‌نام کنید یا با استفاده از حساب کاربری گوگل، مایکروسافت یا فیسبوک خود وارد وبسایت شوید. پس از ورود به سیستم، آخرین دوره‌ها را مشاهده می‌کنید، همچنین دسته‌بندی مشخصی از دوره‌ها در اختیار شما قرارگرفته است، در صورت نیاز می‌توانید از جست‌وجوگر این سایت برای یافتن دوره‌های مدنظر خود با سرعت بیشتر استفاده کنید.

آموختن در edx رایگان است، اما برای دریافت مدرک دوره‌هایی که گذرانده‌اید، باید مبلغی اندک پرداخت کنید.

Coursera: بهترین دوره‌های آنلاین دانشگاه‌های جهان

Coursera یکی دیگر از موسساتی است که چند سال است در زمینه ارائه مووک فعالیت دارد. به گفته Coursera آنها دنبال جهانی هستند که در آن هر کسی، از هرجایی بتواند با استفاده از یک سیستم آموزشی رایگان و آنلاین برگرفته از بهترین آموزش‌ها، زندگی خود را تغییر دهد و یک آموزش خوب را تجربه کند، اما داستان Coursera از جایی شروع شد که دو استاد دانشگاه استنفورد قصد داشتند اطلاعات و دانش خود را با مردم جهان به اشتراک بگذارند.

آنها این مهم را عملی کردند و امروز، Coursera مکانی است که به کاربران اجازه می‌دهد رویاهای تحصیلی خود را در خانه یا محل کار یا هر جای دیگر به واقعیت بدل کنند. Coursera در حال حاضر
1600 دوره، بیش از 145 موسسه همکار و 22 میلیون دانشجو دارد و تاکنون 600 هزار مدرک به دانشجویان خود ارائه کرده است.

شروع کار با Coursera

برای شروع باید وارد وبسایت coursera.org شوید. سپس در آن ثبت‌نام کرده و وارد حساب کاربری خود می‌شوید. فهرست دوره‌ها در اختیار شماست و می‌توانید در هر یک از آنها ثبت‌نام کنید.

حضور در دوره‌ها رایگان بوده، ولی دریافت مدرک مستلزم پرداخت مبلغ محدودی است. مانند edx.org امکان جست‌وجو بین دوره‌ها وجود دارد، اما درصورتی ‌که ثبت‌نام نکرده باشید فقط می‌توانید با استفاده از حساب کاربری فیسبوک وارد شوید و این سیستم با گوگل و مایکروسافت هماهنگ نیست.

آینده مووک

به نظر می‌رسد، دنیای آموزش‌های سنتی به سر آمده و با حضور مووک‌ها، دسترسی رایگان و آزاد به دوره‌های آموزشی دانشگاه‌های معتبر جهان و امکان برقراری ارتباط با استادان مطرح در جهان به وجود آمده است. از سال 2012 که توسط نشریه نیویورک تایمز آن را سال مووک نامید تاکنون دوره‌های بسیاری ایجاد شده است. علاوه بر مزایای ذکرشده عدم برقراری رودررو با استادان دوره و عدم احراز هویت دقیق کاربران ثبت‌نام‌شده در دوره را می‌توان دو مورد از مهم‌ترین مشکلات مووک‌ها دانست.

خوشبختانه در ایران نیز موسسات و دانشگاه‌هایی شروع به ارائه دوره‌های مووک کرده‌اند که با توجه به زمان ارائه این آموزش‌ها در خارج از کشور که به سال 2012 برمی‌گردد، به نظر می‌رسد زمان مناسبی است و فاصله چندانی با نمونه‌های خارجی نداریم، البته موضوع محتوا نیز بسیار حائز اهمیت است که باید در نمونه‌های ایرانی مورد بررسی قرار گیرد. با ارائه هرچه بیشتر این دوره‌ها در ایران و حتی جهان می‌توان انتظار داشت محدودیت‌های تحصیلی به علت فقر یا دوری از مراکز کشورها و بخش‌های توسعه‌یافته آنها کمتر شده و همه اقشار می‌توانند با یک سیستم ساده و یک خط اینترنت به این دوره‌ها متصل شوند.

محسن سمسارپور

ضمیمه کلیک جام‌جم