لاله‌های واژگون گل‌های وحشی هستند که در مناطق صخره‌ای با آب و هوای خنک در فصل بهار می‌رویند، اما دست دخالت عامل انسانی این گل‌ها را از زادگاه رویششان دور می‌کند غافل از آن که این گل تنها در این مناطق است که شکوفا می‌شود و رشد می‌کند.
آغاز فصل بهار، زمانی برای تولد گل«اشک مریم» یا لاله واژگون در پهنه دشت‌های استان مرکزی است اما در حالی که بازار گل طی فصل بهار مملو از این گل می‌شود،عرصه‌های طبیعی رویش آن در معرض نابودی‌اند.
اشک مریم که در فصل بهار و ماه‌های فروردین و اردیبهشت می‌روید بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر از سطح زمین قد می‌کشد. این گل برای اولین بار در سال ۱۵۷۶ میلادی به وسیله جهانگردان طبیعت دوست اروپایی از منطقه زاگرس به اتریش و دیگر نقاط اروپا انتقال داده شد.
این گونه گیاهی استقامت زیادی در برابر سرما و سازگاری ویژه‌ای با دامنه‌های سنگلاخی و صخره‌ای دارد و چنانچه زیستگاه این گل به وسیله انسان‌ها و دام‌ها تخریب نشود، توانایی پوشاندن عرصه‌های وسیعی از طبیعت را با رویش هزاران شاخه زیبا دارد.
این گونه گیاهی، چهارمین اثر طبیعی ملی ایران است و در برخی استان‌های کشور از جمله مناطقی از استان مرکزی همچون خمین، اراک و آشتیان می‌روید که متاسفانه این روزها به دلیل چرای بی رویه دام، تخریب زیستگاه برای ایجاد اراضی کشاورزی، برداشت بی رویه این گیاه برای عرضه به بازار گل و عوامل دیگر، در خطر انقراض قرار گرفته است.
دخالت انسان و سودجویی عامل نابودی عرصه‌های رویش گل لاله واژگون
یک کارشناس محیط زیست در این رابطه اظهار داشت: مهمترین عامل در خطر انقراض قرار گرفتن عرصه‌های رویش گل لاله واژگون در استان مرکزی، دخالت انسان در این عرصه‌ها و سودجویی است.
علی اکبری افزود: به دلیل زیبایی خاص و شمایل منحصر به فردی که این گل دارد معمولا بخشی از عرصه‌های رویش این گل مورد تهاجم عامل انسانی قرار گرفته و از بین می‌رود و کسانی که به این کار اقدام می‌کنند، باید بدانند که عرصه رویش این گل دشت‌ها و مناطق صخره‌ای است و در فضاهای دیگر همچون باغچه رشد نمی‌کند.
وی بیان داشت: برخی دیگر از افراد نیز که با قصد کسب درآمد و فروش این گل اقدام به چیدن آن می‌کنند نیز هر ساله بخش زیادی از عرصه‌های رویش این گل را به نابودی می‌کشانند و این سرمایه پرارزش طبیعی استان مرکزی را در معرض خطر انقراض قرار می‌دهند.
ضرورت انجام طرح‌های مطالعاتی برای تکثیر لاله واژگون و جلوگیری از انقراض آن
این کارشناس محیط زیست تاکید کرد: عدم مراقبت از عرصه‌های رویش این گیاه و چرای دام در این مناطق نیز عامل تاثیرگذار دیگر در ایجاد خطر نابودی دشت‌های گل اشک مریم است.
اکبری گفت: گل «اشک مریم» یا لاله واژگون به عنوان یک اثر طبیعی ملی در کشور به ثبت رسیده که نشان از اهمیت و منحصر به فردی این ذخیره طبیعی دارد و به همین دلیل سازمان‌های متولی محیط زیست و منابع طبیعی باید برای حفظ عرصه‌های رویش این گل کمیاب که بیشتر در دامنه‌های زاگرس و طی مدتی کوتاه در فصل بهار رشد می‌کند طرح‌هایی اجرا کرده و برنامه ریزی کنند تا این گیاه از خطر انقراض مصون بماند.
وی تاکید کرد: باید در زمینه حفظ و تکثیر این گیاه کمیاب، مطالعات کارشناسی انجام شده تا زمینه پرورش این گل در گلخانه‌ها نیز فراهم شود چراکه گل‌های لاله واژگون قابلیت تکثیر از طریق کشت گلخانه‌ای را دارند و این حرکت خوب و تاثیرگذاری است چراکه از انقراض این گونه کمیاب گیاهی جلوگیری می‌شود.
عرصه‌های رویش لاله واژگون در استان مرکزی در معرض تهدید است
یوسف یوسفی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی نیز گفت: لاله‌های واژگون به عنوان شاه گل عرصه‌های طبیعی استان مرکزی در معرض خطر انقراض قرار دارد و متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل دخالت انسان، عرصه‌های محل رویش گل لاله واژگون در استان مرکزی به شدت مورد تهدید قرار گرفته و کاهش یافته است.
وی افزود: در فصل بهار برخی افراد سودجو یا طبیعت گردها این گل زیبا و کمیاب را می‌چینند تا با فروش گل‌ها یا کاشت در باغچه منزل از آن استفاده کنند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی گفت: برای پیشگیری از خطر انقراض گل لاله واژگون طی چند سال اخیر طرح‌های مدیریت چرای دام، حفاظت از منابع طبیعی و مرتع داری و قرق در عرصه‌های رویش این گیاه اجرا شده است.
یوسفی مهمترین راهکار پیشگیری از خطر انقراض این گیاه زینتی و سرمایه طبیعی را ارتقای فرهنگ روستاییان و طبیعت گردان بیان داشت و گفت: هر جا که لاله واژگون رشد و تکثیر پیدا کرده است نشان از فرهنگ بالای ساکنان آن منطقه دارد.
حفاظت از عرصه های طبیعی خاص و کمیاب نیازمند فرهنگ سازی است
وی ادامه داد: لاله‌های واژگون که در زبان محلی «اشک مریم» نامیده می‌شود در مناطق سنگلاخی می‌روید و در اواخر فروردین ماه به گل می‌نشیند و تا اواخر اردیبهشت ماه گل‌های خود را حفظ می‌کند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی مهمترین مناطق رویش گل لاله واژگون را در شهرستان‌های اراک، خمین، تفرش، ساوه و آشتیان اعلام کرد.
یوسفی با بیان اینکه منابع طبیعی نقش اساسی در توسعه پایدار هر کشور دارد اظهار داشت: برهمین اساس جلوگیری از تخریب جنگل و مراتع و برنامه ریزی برای بهره برداری صحیح و اصولی از این منابع خدادادی یکی از مهمترین دغدغه‌های منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی با تاکید بر اینکه برای شناخت هر چه بیشتر از اهمیت منابع طبیعی در جامعه باید فعالیت‌های فرهنگی صورت گیرد، افزود: با توجه به جایگاه و نقش منابع طبیعی در موضوعات مختلف، باید از روش‌های متنوع فرهنگ سازی، ترویج، تبلیغات و اطلاع رسانی برای ارتقای سطح آگاهی، دانش و بینش جامعه در مورد منابع طبیعی بهره گرفت.
وی ادامه داد: در کنار فرهنگ سازی اختصاص اعتبارات کافی، امکانات و توجه به تقویت نیروهای انسانی در این حوزه برای معرفی و شناخت منابع طبیعی ضرورت دارد.
با آغاز فصل بهار، رویش و خنده گل «اشک مریم» نیز در دامان طبیعت آغاز می‌شود اما چیدن و جدا کردن لاله واژگون از زیستگاه و محل رویش طبیعی آن و نابودی عرصه‌های رویش این گل در اثر عواملی چون سودجویی، تغییر کاربری و چرای دام، خنده آن را تبدیل به اشک می‌کند و به نظر می‌رسد اجرای طرح‌های حفاظت مناطق رویش این گل و فرهنگ سازی صیانت از ذخایر طبیعی، مهمترین اقدام در این زمینه باشد.
