ابهام در راهبرد خاورمیانه‌ای ترامپ

با گذشت یک هفته از پایان سفر رئیس‌جمهوری آمریکا به عربستان، واکنش‌های منفی به این سفر همچنان ادامه دارد. برخی از رسانه‌های آمریکایی اتحاد با عربستان را به زیان منافع ملی آمریکا و روند مبارزه با تروریسم در خاورمیانه ارزیابی کرده‌اند.

چهره متفاوت آمریکا در آینه

روزنامه لس‌آنجلس‌تایمز نوشت: «ایران انتخاباتی را با مشارکت سه چهارم رای دهندگان که بیش از نرخ مشارکت در آمریکاست به نمایش گذاشت.

با این حال، ما ایران را دشمن خود می‌نامیم. اما عربستان را که تاکنون حتی یک انتخابات هم برگزار نکرده و توسط یک خانواده اداره می‌شود، دوست خود خطاب می‌کنیم و بعد به تمام دنیا می‌گوییم که ما حامی دموکراسی، انتخابات آزاد و حق تعیین سرنوشت هستیم»

این روزنامه با اشاره به تفاوت‌های ایران و عربستان نوشت: سعودی‌ها کتاب مقدس را ممنوع کرده‌اند؛‌ اما مسیحیان و یهودیان در مجلس ایران کرسی‌های از پیش رزرو شده‌ای دارند که هیچ‌کس نمی‌تواند آنها را تصاحب کند.

در ایران بیش از نیمی از صندلی‌های دانشگاه‌ها در اختیار زنان است اما در عربستان آنها حتی حق رانندگی هم ندارند.

افزون بر این، طبق قراین و شواهد، پولی که در حمایت از حملات تروریستی 11 سپتامبر مصرف شد پول سعودی بود، در حالی که تاکنون هیچ حمله تروریستی در خاک آمریکا به ایران نسبت داده نشده است.

با این اوصاف، آیا کسی می‌تواند توضیح دهد که چرا رئیس‌جمهوری ما در اولین سفر خارجی باید به عربستان سعودی برود و چرا ما باید با چنین کشوری علیه ایران متحد شویم؟! چطور ممکن است در آینه نگاه کنیم و دو چهره متفاوت از خود نبینیم؟!

خط ترامپ، ادامه خط بوش

وب‌سایت آمریکایی پولیتیکو نوشت: ترامپ برخلاف انتظارات، در کنار رهبران مستبد عربستان به رقص شمشیر پرداخت و با بی‌توجهی به نقش کشورهای حاضر در نشست ریاض در گسترش تروریسم، از آغاز اتحاد دوباره آمریکا با مستبدان جهان عرب خبر داد.

این وبسایت آمریکایی بخشی از سخنان ترامپ را که گفته: «جنگ ما با تروریسم، جنگ میان خیر و شر است» یادآور سخنان جورج بوش در سال 2001 میلادی دانست که محور شرارت را مطرح کرد و ‌گفت: «شما یا با مایید، یا با تروریست‌ها.»

وب‌سایت پولیتیکو با اشاره به دو جنگ ویرانگر افغانستان و عراق گفت: بوش پسر برای خاورمیانه برنامه داشت، هرچند برنامه‌اش به شکست انجامید، اما ترامپ و اطرافیانش هیچ برنامه‌ای برای حضور در این منطقه ندارند.

اقدام ضدآمریکایی ترامپ

روزنامه واشنگتن پست در مقاله‌ای انتقادی، سفر ترامپ را به عربستان، یک اقدام «ضدآمریکایی» نامید، و‌ نوشت: ترامپ با حضور در «سرزمین استبداد»، آن‌را «سرزمین باشکوه» ‌خواند و با اعلام اتحاد دوباره با اعراب، آمریکا را وارد اتحادی «باز و بی‌انتها» کرده که برخلاف منافع بلندمدت آمریکاست.

واشنگتن‌پست افزود: ترامپ در سخنرانی بی ارزش خود در نشست سران در ریاض به‌گونه‌ای سخن ‌گفت که گویا تروریست‌ها از فضا آمده‌اند؛ او فراموش کرده که تروریسم ساخته دست همان‌هایی است که در سالن محل سخنرانی نشسته بودند.

عربستان خواستگاه و حامی اصل تروریسم

واشنگتن پست نوشت در یادداشت دیگری با اشاره به نسخه کوته بینانه و خشک اسلام سعودی نوشت: «اسامه بن لادن» سعودی بود همانطور که 15 نفر از 19 نفر عامل حملات تروریستی 11 سپتامبر در آمریکا و عاملا بسیاری از حملات تروریستی در غرب سعودی و یا مورد حمایت عربستان بودند.

عربستان همچنین در کنار دیگرکشورهای عرب حاشیه خلیج فارس حمایت‌های مالی و لجستیکی مخفیانه‌ای برای داعش و سایر گروه های افراط گرا در منطقه فراهم کرده اند.

اتباع سعودی دومین گروه بزرگ جنگجویان خارجی داعش را تشکیل می‌دهند. داعش باورهای اعتقادی خود را از عربستان سعودی می گیرد و عربستان در یک اتحاد ضمنی و مخفیانه با القاعده در یمن به سر می برد.

اتحاد با دشمنان منافع آمریکا

روزنامه نیویورک تایمز هم به همزمانی برگزاری انتخابات «تاریخی» ایران و سفر ترامپ به ریاض و حضورش در جمع رهبران «مستبد» عرب اشاره ‌کرد و ‌نوشت: ترامپ در ریاض به دنبال اتحاد با کشورهایی بود که بارها علیه منافع آمریکا اقدام کرده‌اند.

نیویورک تایمز به نقل ازمختار عواد، پژوهشگر دانشگاه جورج واشنگتن ‌نوشت: «با تروریسم باید با ایده‌های لیبرالیستی مبارزه کرد نه ایده‌های سلفی.»

توماس اوپرمن، رئیس فراکسیون حزب سوسیال دموکرات آلمان با انتقاد شدید از رئیس‌جمهوری آمریکا گفت: ما باید بپذیریم که ترامپ اطلاعات بسیار حساسی را به روس‌ها داده و می دهد، و به همین دلیل وی یک خطر امنیتی برای غرب است. اوپرمن از سازمان های اطلاعاتی آلمانی خواست که موضع محتاطانه‌ای را در قبال این وضعیت اتخاذ کنند.

عربستان نماینده مسلمانان نیست

پایگاه آمریکایی هافینگتون پست نوشت: ترامپ در حالی از عربستان، مسلمانان جهان را خطاب قرار داد که مدعی تروریسم اسلامی است، و سخت‌ترین محدودیت‌ها را برای مسلمانان وضع کرده است.

هافینگتون پست افزود: برخلاف ادعای ترامپ، ملک سلمان و سران سعودی، رهبران جهان اسلام نیستند. عربستان تنها 2 درصد از جمعیت مسلمانان را ‌دارد. اکثر مسلمانان با سیاست‌های عربستان سعودی مخالفند و معتقدند که حکومت سعودی تفسیری افراطی و کوته فکرانه از اسلام دارد.

حمایت از عربستان کوته فکری است

پایگاه اینترنتی تلویزیون «سی ان ان» در یادداشتی نوشت: ترامپ با استقبال گرم و پرشور سعودی‌ها اغوا شده و در خاورمیانه مسیر همراهی با دیکتاتورها و حکومت‌های مستبد مانند خانواده سلطنتی کوته فکر و فرتوت عربستان سعودی را انتخاب کرد.

سایت سی ان ان با اشاره به قرارداد 110 میلیارد دلاری فروش سلاح به عربستان این رویکرد ترامپ ایران را به تامین سلاح مورد نیاز از متحدان خود در روسیه، چین و اروپا سوق خواهد داد.

سی ان ان ادعای این بخش از سخنان ترامپ در نشست ریاض را که گفت: «تا زمانی که ایران به دنبال تخریب صلح باشد، تمامی ملت‌ها باید در کنار هم برای منزوی کردن ایران اقدام کنند و حمایت ایران از تروریسم را متوقف کنند.» نقد کرد و نوشت: امروز، نیروهای بسیار کمی برای مبارزه واقعی با داعش و القاعده و دیگر گروه‌های تروریستی و شورشی وجود دارد و ایران و نیروهای قدرتمند شیعی تحت رهبری ایران می‌توانند در یک چشم بهم زدن منطقه را از لوث وجود داعش پاک کنند.

چرا عربستان؟

غالب تحلیل‌گران سیاسی در آمریکا سفر ترامپ به عربستان را ناشی از درک نادرست وی از فضای سیاسی و امنیتی این منطقه و واقعیت‌‎های موجود در روند مبارزه با تروریسم ارزیابی کرده‌اند.

با این حال باید پرسید که ترامپ و تیم سیاسی – امنیتی وی با چه هدفی ریاض را مقصد اول سفر خارجی خود، و محل طرح مواضع جدید خاورمیانه‌ای ترامپ قرار داده‌اند؟

1- روزنامه آمریکایی «واشنگتن پست» در یکی از یادداشت‌های خود با تیتر «عربستان سعودی چطور دونالد ترامپ را بازی داد» به این نتیجه رسیده که ترامپ در انتخاب ریاض به عنوان مقصد نخست سفر خارجی خود فریفته سرمایه‌های مقامات سعودی شد.

در این یادداشت آمده است: سعودی ها مذاکره کنندگان بی تجربه و ناآزموده ترامپ را غرق معاملات تسلیحاتی و کمک‌های مالی به صندوقی از بانک جهانی کردند که «ایوانکا ترامپ» دختر رئیس جمهور آمریکا حامی آن است. به طور خلاصه می توان گفت که سعودی‌ها ترامپ را بازی دادند.

2- اما در مقابل برخی معتقدند که این رئیس جمهور تاجر پیشه آمریکاست که عربستان را بازی داده، و با دمیدن در پوست سران سعودی و بزرگ‌ نمایی نقش آنها در نمایندگی سیاست‌های آمریکا در منطقه و رهبری کشورهای عربی – اسلامی، دست در جیب سعودی‌ها کرده و منابع سرشار مالی عربستان را برای اقتصاد بحران زده آمریکا به ارمغان برده است.

این دسته از تحلیل گران به سخنان دونالد ترامپ در دوران رقابت انتخاباتی اشاره می‌کنند که گفته: «عربستان برای ما گاوی شیرده است که هر وقت بخواهیم از آن طلا و دلار می‌دوشیم و هروقت شیرش تمام شود آن را سر می‌بریم.»

3- گروه سوم، معتقدند که ترامپ و تیم وی تصور دقیقی از ماهیت بحران در خاورمیانه ندارند، و به همین دلیل راهبرد مشخصی هم در این سفر برای مقابله با داعش و ترسیم آینده خاورمیانه ارائه نداده‌ است. به همین دلیل سفر تراپ فارغ از دستاوردهای اقتصادی، هیچ تاثیری در تغییر معادلات منطقه ای یا برون رفت از بحران در خاورمیانه ندارد.

«ماکس فیشر» تحلیلگر آمریکایی در مطلبی در روزنامه نیویورک‌تایمز، به شکل فراگیرتری دونالد ترامپ را فاقد هر گونه راهبرد نظامی در جهان معرفی کرده و نوشته: ترامپ مجذوب توان نظامی خام آمریکاست و قدرت نظامی خام را هم وسیله و هم هدف می‌بیند.

آنچه در مجموع از نخستین سفر خاورمیانه‌ای ترامپ می توان دریافت سردرگمی وی در برخورد با بحران‌های مختلف در خاورمیان از جمله بحران تروریم و بحران فلسطین است.

تشکیل مرکز بین‌الملی مبارزه با تروریسم در افراطی ترین کشور جهان، استفاده از برگ ایران هراسی برای اتحاد بین کشورهایی که کمترین نقطه اشتراک را در مسائل مختلف منطقه ای از جمله مساله تروریسم دارند، نداشتن الگویی عملیاتی برای مبارزه با تروریسم از جمله در سوریه و عراق، نداشتن طرحی برای احیای روند صلح در مساله فلسطین از جمله ضعف هایی است که گویای سردرگمی ترامپ و تیم سیاسی – امنیتی وی در باره خاورمیانه است.

به همین دلیل سفر ترامپ را نمی توان سفری تعیین کننده در روند جاری تحولات در خاورمیانه دانست.

یوسف اسماعیلی / مفسر جام جم آنلاین