رمضان ایرانی در چشم مارتین

اریک مارتین جوان 28 ساله استرالیایی است که تحصیلاتش را در رشته مردم‌شناسی به اتمام رسانده است. حوزه مورد علاقه مارتین ادیان و تاثیر آن بر زندگی و رفتار مردم نقاط مختلف جهان است.

کد خبر: ۱۰۴۱۹۴۵

رمضان سال گذشته مارتین در راستای پژوهش‌هایش به سه کشور مالزی، ایران و امارات متحده عربی سفر کرد و تجربه سفرهایش را در صفحات شبکه‌های اجتماعی خویش به نام «مردم‌شناسی در سفر» به اشتراک گذاشت. آنچه در اینجا می‌خوانید خلاصه‌ای از سفر این پژوهشگر به ایران و مقایسه رفتار مسلمانان ایرانی با مسلمانان مالزی است.

روزه مسلمانان با آنچه در دین ما وجود دارد (منظور نویسنده دین مسیحیت است) یا روزه‌های واجب و مستحبی که در دین یهودیت هست تفاوت‌های بسیاری دارد و شاید بهتر است بگویم تنها مشابهت‌های روزه در سه دین بزرگ جهان پرهیز از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها با اندک تفاوت‌هایی به همراه تزکیه و عبادت است.

مهم‌ترین ویژگی روزه در دین اسلام که آن را با دیگر انواع آن متفاوت کرده است اختصاص یک ماه سال به این عبادت است که نشان از اهمیت بالای آن در میان مسلمانان دارد. به قول امید میزبانم در تهران، یکی از جملاتی که ایرانیان مسلمان برای مومن بودن کسی استفاده می‌کنند این جمله است: «هرگز نماز و روزه‌اش ترک نمی‌شود» که نشان از اهمیت بالای روزه در میان ایرانیان مسلمان دارد.

مانند اقامتم در کوالالامپور، در تهران نیز در خانه یکی از اعضای کوچ‌سرفینگ (مترجم: یک سایت اینترنتی جهت یافتن اقامتگاه در طول سفر) به نام امید اقامت کردم. امید بتازگی ازدواج کرده و با آن که کمتر از 25 سال دارد در خانه شخصی خود زندگی می‌کند که البته به گفته خودش پدر تاجرش آن را برایش خریده. گویا در اینجا به تاجرها لقب «بازاری» می‌دهند که اشاره به بازارهای قدیمی ایران دارد. سفر در طول ماه رمضان به ایران سخت است، چراکه خوردن یا نوشیدن در بیرون از خانه مجاز نیست. مسافران و زنان در برخی شرایط از روزه گرفتن معاف هستند، اما چنین اجازه‌ای برای آنها نیز وجود ندارد و اگر کسی در جایی عمومی اقدام به خوردن یا نوشیدن کند به اصطلاح ایرانی‌ها «روزه‌خواری» کرده و مجازات‌های سختی دارد. البته گویا باید جریمه نقدی نیز پرداخت کنند، اما مجازات زندان ندارد. چنین قانونی سبب شد که در طول روز به سختی از خانه خارج شوم چراکه اینجا هوا بسیار گرم و آفتاب سوزان است و نخوردن آب کافی ممکن است خطرات زیادی برای بدنم ایجاد کند.

کار کردن در یک ماه رمضان عملا در ایران به حالت نیمه تعطیل در می‌آید. برعکس روزهای خسته‌کننده تهران در رمضان، شب‌هایش رویایی است سرشار از زندگی و تکاپو همه جا تا نیمه‌های شب و حتی برخی تا اذان صبح باز هستند که البته در کوالالامپور نیز چنین بود، اما شب‌های تهران لذتبخش‌تر و دوست‌داشتنی‌تر است.

تفاوت بزرگ روزه‌داری در ایران با مالزی نوع نگاه فرهنگی به این فریضه دینی است. در مالزی زمان افطار در تمام خیابان‌ها و کوچه‌ها بساط افطاری برپاست بیشتر خانه‌ها در جلو درهایشان یک میز می‌گذارند و بر رویش انواع خوراک و نوشیدنی قرار می‌دهند تا عابرینی که رد می‌شوند بایستند و از آن به اندازه نیاز بخورند. چراکه روزه‌ گرفتن برایشان به معنی درک کردن حال فقراست.

فقرا و عابران نیز بسیار مودبانه رفتار می‌کنند و به اندازه‌ای که سیر شوند می‌خورند سپس رفته تا گروهی دیگر از این انعام بهره ببرند و هرگز با خود غذای اضافی نمی‌برند، اما در ایران این‌گونه نبود و من ندیدم که در سطح خیابان یا جلو خانه‌ها سفره‌ای برای فقرا گشوده باشد. گویا نذری دادن در ایران بیشتر در ماه محرم مرسوم است تا رمضان.

رمضان در ایران بیشتر ماه مهمانی است. خانواده‌ها، دوستان و آشنایان برای افطار در خانه‌هایشان مهمانی‌های بزرگی برگزار می‌کنند و سفره‌های رنگارنگی پهن می‌کنند و گویا رقابت شدیدی برای سنگین برگزار کردن افطاری در میان ایرانی‌ها رواج دارد تا جایی که برخی از ثروتمندان مراسم افطاریشان را در تالارهای پذیرایی بزرگ و باشکوه می‌گیرند که گاه هزینه‌اش به بیش از 40 هزار دلار می‌رسد!