شوخی از نوعی دیگر +عکس

در کلاس به خواب فرو رفته‌اید! حالا به ده‌ها دلیل موجه و غیرموجه! کسی زیر پایتان ترقه می‌ترکاند! از شدت هول و هراس و شوک و تعجب از صندلی سقوط کرده و مضحکه خاص و عام می‌شوید! در میان آن شوک آمیخته با خجالت و آبروریزی ناشی از آن، باز هم صدای شلیک خنده دوستانتان به گوش می‌رسد... .

به پارک رفته‌اید و می‌خواهید دسته‌جمعی ساندویچ بخورید. یکی از دوستان مامور خرید می‌شود. همه چیز خوب است تا این‌که اولین گاز را به ساندویچتان می‌زنید! حس می‌کنید دندانتان در حال شکستن است! لای ساندویچ را باز می‌کنید و می‌بینید به ‌جای گوجه‌فرنگی وسط آن تکه سنگ گذاشته‌اند و باز هم شلیک خنده و صدالبته دندان درد گرفته شما!

در آسایشگاه سربازی محل خدمت، جشنی داخلی! برای پایان خدمت شما در حال برگزاری است! دوستانتان در شوق و حسرت شما را درون یک پتو قرار می‌دهند، همگی دور پتو را می‌گیرند و شما را با آن به هوا پرت می‌کنند و می‌گیرند. با هر پرتاب، همه فریادی از شوق می‌کشند. منتهی در پرتاب سوم، ماجرا مقداری فرق می‌کند! آن‌قدر شدید پرتابتان می‌کنند که به چراغ سقف برخورد می‌کنید!‌ و بعد هم دور پتو را نمی‌گیرند تا بر زمین سفت سقوط کنید و ده جایتان درد بگیرد یا ضرب ببیند! در شوک و درد ناشی از آن سقوط، صدای خنده‌های رفقا، شاید خیلی گوش‌نواز و بامزه به نظر نرسد!

در حال رفتن به پیک‌نیک هستید و قرار است از کوهی بلند بالا بروید. هنگام بالا رفتن ‌ـ بخصوص در شرایطی که خیلی هم ورزشکار نیستید! ـ چند باری حس می‌کنید کوله‌پشتی شما به طور غیرطبیعی سنگین است! توجه نمی‌کنید و به راه ادامه می‌دهید، اما هرچه شیب سربالایی تندتر می‌شود، شما هم بیشتر به هن‌هن می‌افتید! در نیمه راه اما متوجه نیشخندها و لبخندهای تخس‌گونه رفقا می‌شوید و شک می‌کنید! دست به کوله‌پشتی می‌برید و تازه می‌فهمید علت سنگین ‌شدن آن چیست!‌ رفقا درون آن را پر از سنگ کرده‌اند! و شما با آن کمردردی که دارید، سنگ با خودتان حمل کرده‌اید!...

شوخی‌های غیرمتعارف!

اینها نمونه‌ها و مشتی از خروار عظیم، متنوع انواع شوخی‌هایی است که نام‌های مختلفی دارد! چون هر نام، قشری را خطاب قرار می‌دهد که طبعا توهین‌آمیز است، اما شاید بهترین نامی که می‌توان بر آن گذاشت، همان شوخی‌های غیرمتعارف یا شوخی از نوعی دیگر است! ‌این شوخی‌ها به شوخی‌هایی اطلاق می‌شود که گرچه منظورشان صرفا شوخی و تفریح و خندیدن است، اما روش‌ها و مواد به کار رفته آن طوری افراطی و خارج از حد و نامتعارف است که به آسیب دیدن جسمی شخص یا ترور شخصیت او منجر می‌شود.

در نهایت نیز از نظر کسانی که از بیرون شاهد آن شوخی هستند، خیلی بامزه نیست و حتی موقعیتی نگران‌گننده توصیف می‌شود حتی برخی مواقع این شوخی‌ها به ایجاد حوادث غیرقابل جبرانی منجر می‌شود که حاصلش پشیمانی است. خیلی وقت‌ها هم یک شوخی با واکنش کسی که با او شوخی شده، مواجه می‌شود و سرآغاز یک تنش، دعوا یا دلخوری دوستانه می‌شود. در نهایت نیز ثواب به کباب تبدیل خواهد شد!

شوخی‌های نامتعارف تقریبا در تمام نقاط دنیا به گونه‌هایی متنوع و خلاقانه وجود دارد. ترساندن افراد با ارواح ساختگی، ترقه انداختن در رختخواب، شلیک‌کردن با اسلحه کنار گوش شخص خوابیده، رها کردن سوسک در کفش بانوان و... با این حال بن‌مایه و ماهیت تمام این شوخی‌ها افراطی و خارج از حد است و خیلی بامزه نیست. چرا که شخص به لحاظ جسمی یا روحی آسیب می‌بیند و در بهترین حالت به عنوان یک سوژه مورد تمسخر قرار می‌گیرد و آبرویش می‌رود.

اندازه نگه داریم

بدیهی است که این گزارش در پی «ضدحال زدن» نصیحت‌های تکراری و امثالهم نیست!‌ اتفاقا خیلی هم از شوخی و شیطنت و بامزه بودن دفاع می‌کند و به آن پایبند است! اما نکته مورد نظر، اندازه نگه‌داشتن و حفظ حریم فردی در انجام هر شوخی است. حالا رفقا واقعا در هر شوخی قصدی ندارند، اما انتخاب نوع شوخی و مواد و مصالح انتخاب شده برای آن باید متعارف باشد تا شخص مورد شوخی قرار گرفته آسیب نبیند.

حالا باز آسیب جسمی جزئی از سوی خیلی افرادی که در اصطلاح رایج ظرفیت یا جنبه بالایی دارند، قابل اغماض است، ‌اما انجام اعمالی که باعث تحقیر شخصیت فرد در جمع ـ بخصوص جمعی که فرد روی آن حساسیت دارد یا جنس مخالف در آن حضور دارد ـ می‌شود، واقعا خارج از حد است، چرا که شخص حس می‌کند سوژه تمسخر قرار گرفته، آبرویش رفته و حس اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهد؛ حسی که شاید تا سال‌ها بازنگردد.

بدتر هم این‌که ممکن است آن شوخی نامتعارف من و شما، فردی را از چشم فردی بیندازد و دو شخص را که می‌خواهند باهم آشنا شوند را از هم دور کند. اینجاست که باید گفت با دست زدن به آن نوع شوخی، یک «بی‌معرفتی» در حق رفیقمان مرتکب شده‌ایم و به خاطر چند ثانیه خندیدن، او را از فرصت یا موقعیتی که داشته یا در آستانه رسیدن به آن بوده دور کرده‌ایم.

بهمن موسوی - روزنامه‌نگار

ضمیمه چمدان جام جم