مخمصه برجام برای آمریکا

باب کورکر، رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا پاره کردن برجام را عامل بحران برای دولت آمریکا دانست و گفت: در این صورت، آمریکا همه متحدان اروپایی خود را از دست خواهد داد.

کورکر تصریح کرد: «اگر امروز برجام را پاره کنید، و از توافق خارج شوید، برای خودتان بحران درست می‎کنید و متحدان اروپایی خود را از دست می‎دهید.»

مطابق نص صریح مفاد برجام کشورهای عضو گروه 1+5 متعهد شده‎اند که تحریم‏‎های متاثر از موضوع هسته‎ای ایران را لغو کنند و از احیای تحریم‌های لغو شده یا تعلیق شده خودداری کنند. به همین دلیل مهمترین کارکرد برجام را باید در بسته شدن دست آمریکا برای بازگرداندن ایران به سیاه‌چاله تحریم‎های شورای امنیت و اجماع سازی علیه ایران ارزیابی کرد. به گونه‌ای که برخی در آمریکا، از جمله دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری این کشور برجام را «بدترین قرارداد تاریخ آمریکا» نامیده‎اند.

با این فرض همه تلاش آمریکا این است که از ایران بهانه ای به دست آورد که مطابق آن، شرکای اروپایی خود را به نقض شدن برجام از سوی ایران متقاعد کند.

به همین دلیل رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا که از دوران مذاکرات منتهی به برجام، از مخالفان جدی توافق هسته‎ای با ایران بود، به رئیس‌جمهوری آمریکا توصیه کرد به جای ارتکاب نقض برجام، ایران را به سوی نقض برجام سوق دهد.

ریچارد هاوس، رئیس اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا هم خروج از برجام اشتباهی راهبردی خواند و گفت: این اقدام به انزوای آمریکا منجر ‎خواهد شد.
متاثر از این بیان باب کورکر به چند نکته مهم درباره برجام می‌توان اشاره کرد:

1- در اهمیت و سندیت برجام به عنوان یک سند بین‌المللی و دارای مصوبه شورای امنیت سازمان ملل متحد نمی‎توان تردید کرد. به گونه‌ای که حتی دولت آمریکا به رغم سیطره بر سازوکارهای بین‌المللی، از نقض این سند ابا دارد، و مخالفان آن با همه تاکیدی که بر ضرورت عبور از برجام دارند، نمی‎خواهند آغازگر نقض برجام و عدول از آن باشند.

2- مخالفان آمریکایی برجام این سند را نمادی از اجماع بین‎المللی و خروج از آن را موجب انزوای خود می‎دانند. به همین دلیل می‎توان گفت، «برجام» دولت آمریکا را در ستیزه‎جویی هسته‎ای و تحریم علیه ایران در انزوا قرار داده، و به همین میزان شرایط را برای خروج ایران از انزوای بین‎المللی در موضوع هسته‎ای فراهم کرده است.

در همین چارچوب وزارت خارجه فرانسه در واکنش به تحریم‌های جدید کنگره آمریکا علیه ایران، روسیه و کره‌شمالی، این تحریم‌ها را مغایر با قوانین بین‌المللی توصیف کرد.

3- مخالفان آمریکایی برجام در اعتقاد به اینکه «برجام، بدترین قرارداد تاریخ آمریکاست» شکی ندارند، و از هر تدبیری برای مقابله با آن بهره گرفته و خواهند گرفت.

4- سازوکار عملی آمریکا برای مقابله با برجام وادار کردن ایران به نقض برجام است. با این رویکرد، کنگره و کاخ سفید آمریکا می‎کوشند با ایجاد انواع تنگنای غیربرجامی و تحریک طرف ایرانی، تهران را مسیر نقض برجام قرار دهند، و متعاقب آن مجوز پاره کردن برجام و بازگرداندن ایران به شرایط قبل از برجام را فراهم سازند.

تحریم‎های جدید

تحریم‏‎هایی که دولت آمریکا در بیش از یک سال گذشته علیه ایران وضع یا تمدید کرده است، مشخصا خارج از نص صریح توافقات برجام است. به گونه‌ای که در هیچ یک از این تحریم‎ها، موارد تحریمی مندرج در قطعنامه‎های شورای امنیت علیه ایران، و تحریم به دلیل فعالیت هسته‎ای ایران قید نشده، و روسای جمهوری آمریکا در دوره پسابرجام ناگزیر به تمدید مکرر تحریم‎های هسته‌ای شده‎اند.

در بخش اول لایحه تحریم جدید کنگره علیه ایران موسوم به «قانون 2017 مقابله با فعالیت های بی ثبات کننده ایران» آمده است که این لایحه: «به منظور اعمال تحریم علیه ایران در رابطه با برنامه موشک‌های بالستیک ایران، حمایت از اقدامات تروریستی بین‌المللی، نقض حقوق بشر و به دلیل سایر مقاصد (ایران) با هدف تصویب در سنا و مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا در کنگره» ارائه شده است.

بعلاوه مطالعه مجموع مفاد تحریمی که در این لایحه آمده است، نشان می‎دهد که هیچ یک از تحریم‎های هسته‎ای در آن قید نشده طراحان این طرح به صورت هوشمندانه‌ای تلاش کردند که ضمن تامین فشار مضاعف بر ایران، از متهم شدن به نقض صریح برجام به دور باشند.

بعلاوه چنانکه رئیس مجلس شورای اسلامی ایران تحلیل کرده است، طرح تحریم جدید آمریکا علیه ایران از جهت گستره افراد و سازمان‏‎های مشمول تحریم و میزان تحریم همان گونه که در رسانه‎ها و محافل سیاسی آمده است، موارد جدید چندانی ندارد، و همین امر نشان می‌دهد نمایندگان کنگره آمریکا به دلیل محدودیت در وضع تحریم‎های جدید علیه ایران بیشتر در صدد پروپگاندای سیاسی و رسانه‎ای با هدف تحریک ایران هستند.

دکتر لاریجانی در این خصوص تصریح کرده است: « وقتی این تحریم‎ها را تحلیل می‏‎کنیم می‎بینیم ۹۰ درصد آنها در حال حاضر موجود است و این لایحه تنها در صدد قانونی کردن آن است.» «آمریکا در تصویب تحریم‌های جدید به دنبال عصبانی کردن ایران است.»

دکتر حسن روحانی رییس‌جمهور کشورمان هم با تاکید بر اینکه دست آمریکا بعد از توافق برجام برای تحریم‌ بسته شده است، گفت: «در بسته تحریمی جدید، تحریم ایران با تحریم روسیه و کره‎شمالی بسیار متفاوت است، تحریم‌های ایران تکرار تحریم‌های گذشته بود، و این نشانه آن است که حربه تحریم آمریکا نسبت به گذشته بسیار کند شده است.»

سید عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه و عضو ارشد مذاکره کننده ایران در برجام هم ضمن تاکید بر تاثیر منفی تحریم‎های جدید بر اجرای موفق برجام و واکنش قطعی ایران به این طرح گفت: با این حال طرح کنگره موضوع جدیدی ندارد، و جمع‌بندی و تجمیع تحریم‌های غیرهسته‎ای پیشین است.

در چنین شرایطی بر همه موافقان و منتقدان برجام در فضای سیاسی و رسانه‌ای کشور فرض است که در پیگیری و تحلیل تحریم‎های جدید آمریکا، اهداف واقعی واشنگتن از این تحریم‎ها را - که همانا کشاندن ایران به تله نقض صریح برجام است – مد نظر داشته باشند، و رفتار خصمانه دشمن را به همان میزانی که هست، تحلیل و تفسیر کنند.

چه آنکه دریافت غلط از اهداف و تاکتیک دشمن می‎تواند، با ایجاد خطا در طراحی راهبردهای داخلی، گزک لازم را به دشمن برای متهم کردن ایران به نقض برجام بدهد و میدان بازی را چنانکه دشمن می‌طلبد، تنظیم کند.

طبعا ضرورت هوشیاری همه عناصر داخلی در برابر تله نقض برجام، مانع از پاسخ به جا و موثر ایران در برابر سیاست تحریمی آمریکا نیست. آنچه مسلم است، آمریکا می‎کوشد با برجسته سازی پرونده‎های جدید علیه ایران در حوزه‎های موشکی، تروریستی و حقوق بشری، شرایط را برای افزایش تدریجی تحریم‎ها علیه ایران فراهم کند.

یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین