ترامپ بخواهد یا نخواهد قدس آزاد می‌شود

وقتی سال 1372 پیمان اسلو بین ساف و رژیم صهیونیستی امضا شد، مقرر گردید پس از پنج سال مذاکره درباره بیت‌المقدس صورت گیرد و دولت مستقل فلسطینی تشکیل شود. دولت‌های طرفدار روند سازش این توافق را گامی در جهت تشکیل دولت فلسطینی معرفی کردند و روند عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی را آغاز کردند. اما با سپری شدن زمان، رژیم صهیونیستی نه مذاکره بر سر بیت‌المقدس و واگذاری آن به فلسطینیان را پذیرفت و نه به تشکیل دولت مستقل فلسطینی رضایت داد. تصمیم اخیر ترامپ را باید پایان تمام تلاش‌هایی دانست که امید داشت تحت حمایت آمریکا و از مسیر سازش با رژیم صهیونیستی به تحقق هدف تشکیل دولت فلسطینی با مرکزیت بیت‌المقدس دست یابد.

تصمیم ترامپ، تصمیمی است که با تصور قدرتمند بودن آمریکا و رژیم صهیونیستی و با پیش فرض ضعیف بودن فلسطینیان و مسلمانان اتخاذ شده است. از همین رو است که اقدام ترامپ تا حدی جنبه تحقیرآمیز نسبت به فلسطینیان و مسلمانان به خود گرفته است. ترامپ با این ارزیابی، تصور می‌کند اقدامی را که روسای جمهور پیشین آمریکا انجام نداده‌اند، می‌تواند عملیاتی کند. در به‌وجود آمدن این ارزیابی (البته ارزیابی نادرست) گرچه دیدگاه‌ها و ویژگی‌های فردی ترامپ موثر بوده، اما عملکرد دولت‌های اسلامی، بویژه عملکرد برخی دولت‌های عربی، نقش مهمی داشته است. تلاش دولت‌هایی مانند عربستان و متحدانش در ایجاد اختلاف و شکاف در جهان اسلام و برقراری ارتباط محرمانه با رژیم صهیونیستی و انتخاب تل‌آویو به عنوان متحد خود، عامل مهم و محرکی اساسی برای اعلام تصمیم ترامپ به حساب می‌آید. موضعگیری‌هایی از این نوع، آمریکا و اسرائیل را به این جمع‌بندی رسانده است که در صورت اتخاذ موضعی در نادیده گرفتن حقوق فلسطینیان، با موج مخالفت یکپارچه جهان اسلام روبه‌رو نخواهند شد.

واکنش‌هایی که بلافاصله بعد از اعلام تصمیم ترامپ بروز کرد، نشان داد این ارزیابی چندان درست و دقیق نیست. دولت‌های اسلامی برای تشکیل سازمان همکاری‌های اسلامی اقدام کردند و ملت‌های مسلمان به راهپیمایی و تظاهرات دست زدند. فلسطینیان و مسلمانان جهان با برگزاری اعتراضات، اراده و آمادگی خود را برای جلوگیری از به ثمرنشستن اهداف آمریکا و رژیم صهیونیستی و حفظ بیت‌المقدس به عنوان شهری فلسطینی و اسلامی به نمایش گذاشتند. در عرصه بین‌المللی نیز از دبیرکل سازمان ملل تا دولت‌های مختلف از گوشه و کنار جهان، تصمیم ترامپ را نکوهش کردند. حتی دولت‌های غربی از همراهی با آمریکا خودداری کرده و تصمیم ترامپ را مانع تحقق صلح در خاورمیانه خواندند.

با واکنش‌هایی که در مقابل تصمیم ترامپ بروز کرد به نظر می‌رسد آمریکا و رژیم صهیونیستی دچار محاسبه اشتباه شده باشند. نه آنها از قدرتی برخوردارند که روندهای تاریخی را تغییر دهند و نه حکومت‌های متحد آنها در جهان اسلام جایگاهی دارند که بتوانند با حمایت ترامپ راه را برای اجرای تصمیم او هموار سازند. ملت‌های مسلمان و مردم فلسطین، بیت‌المقدس را سرزمینی اسلامی و متعلق به فلسطینیان می‌دانند و با توجه به تجربه تاریخی نشان داده‌اند برای مقابله با تصمیماتی از نوع تصمیم ترامپ آمادگی دارند. ورود ملت‌ها به معادلات قدرت مانع آن می‌شود که افرادی مانند ترامپ بتوانند فرآیند حرکت به سوی آزادی قدس را متوقف کنند.

دکتر حاکم قاسمی

عضو هیات علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)