نجات بافت فرسوده با حمایت از بخش خصوصی ‌

واحد مسکونی فرسوده در حاشیه شهرها را نیز باید بخش دیگری از بافت‌های فرسوده دانست‌ و چون روند مهاجرت به شهرهای بزرگ در چند سال گذشته سرعت گرفته و قیمت اراضی حاشیه‌ای بسیار کمتر از قیمت زمین‌های مراکز شهرهاست، مهاجران اغلب به حاشیه‌نشینی روی می‌آورند. این افراد که از بضاعت مالی اندکی برخوردارند، الزامات آیین‌نامه‌های مهندسی ساختمان را در ساخت‌وسازهایشان رعایت نمی‌کنند و هر روز بیشتر از دیروز بر مساحت بافت‌های فرسوده حاشیه شهرها می‌افزایند.

مهم‌ترین راه بهسازی این‌گونه بافت‌های فرسوده، پیشگیری است. یعنی مسئولان باید از احداث بناهایی که به صورت غیرمجاز و بدون رعایت اصول مهندسی در حاشیه شهرها ساخته می‌شوند، جلوگیری کنند. برای این کار، نخست نباید اجازه احداث بنا در این مناطق به هر کسی داده شود و دوم هم باید سازندگان این بناها را ملزم به پیروی از آیین‌نامه‌‎های فنی و مهندسی کرد.

بافت فرسوده روستایی، سومین بخش از بافت‌های فرسوده کشور است. برنامه‌هایی که تاکنون در جهت بهسازی این بافت‌های فرسوده اجرا شده، عمدتا مبتنی بر ارائه تسهیلات نوسازی واحدهای مسکونی در روستاها بوده است.‌

برای اصلاح بافت فرسوده بخش اول نیز در سال‌های گذشته برنامه‌های مختلفی در دستور کار دولت‌های گوناگون قرار گرفته است. ازجمله این‌که در چند سال اخیر، دولت بسته‌هایی تشویقی همچون معافیت از عوارض ساخت‌وساز و ارائه تخفیفات گوناگون جهت بهسازی بافت‌های فرسوده شهری برای مالکان بناهای این بافت‌ها در نظر گرفته است. اما این برنامه‌ها نتواسته است آن‌چنان که باید در کاهش مساحت بافت‌های فرسوده در مراکز یا حاشیه شهرها اثرگذار واقع شود، چراکه قیمت مصالح و دیگر هزینه‌های ساخت یا بهسازی مسکن برای اقشار کم‌درآمد ساکن در این بافت‌ها بسیار بالاست. همچنین بخش بزرگی از این املاک، بی‌سند هستند و به همین دلیل، مالکان آنها تمایلی برای نوسازی خانه‌هایشان ندارند.

برای بهسازی این‌گونه بافت‌های فرسوده لازم است به نحوی مطلوب از ظرفیت بخش خصوصی استفاده شود. البته در این زمینه باید الزامات طرح‌های تفصیلی دولت و مقررات ملی ساختمان رعایت شود، اما در هر حال اگر تسهیلات مناسب برای پیمانکاران در نظر گرفته شود تا بهسازی بافت فرسوده برای آنها سودآور باشد، بدون شک آنها به این موضوع وارد می‌شوند. تخفیف تراکم و عوارض نیز از راه‌هایی است که می‌تواند اشتیاق بیشتری در بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این زمینه ایجاد کند.

در هر صورت مسئولان و کارشناسان، راهکارهای مختلفی را برای کاهش سطح بافت‌های فرسوده در کشور پیشنهاد می‌کنند، اما مهم‌ترین مانعی که در این میان وجود دارد، هزینه بالای ساخت‌وساز در ایران است‌ به همین دلیل دولت برای حل ریشه‌ای این معضل یا باید بیش از پیش از مالکان واحدهای مسکونی موجود در بافت‌های فرسوده حمایت کند یا زمینه را برای ورود جدی بخش خصوصی به این موضوع فراهم کند.

حامد صادقیان - عضو شورای عالی استان‌ها