کراش دولتی‌ها بر روی FATF

FATF، طی برنامه اقدامی موسوم به اکشن پلن 41 توصیه برای ایران داشت و دولت هم براساس این توصیه‌ها لوایح چهارگانه الحاق ایران به کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با جرائم سازمان‌یافته فراملی (پالرمو)، اصلاح قانون مبارزه با پولشویی، اصلاح قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم و الحاق ایران به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم (CFT) را به مجلس فرستاد؛ از میان این لوایح «لایحه اصلاح قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم» تصویب و ابلاغ شد، «لایحه مبارزه با پول‌شویی» و «لایحه الحاق ایران به کنوانسیون مبارزه با جرائم سازمان‌یافته» موسوم به پالرمو توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام برای رفع برخی از ایرادات به مجلس شورای اسلامی بازگشت داده شد و «لایحه الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون بین‌المللی مقابله با تأمین مالی تروریسم» موسوم به CFT در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در حال بررسی است.

در شرایطی که پیش از برجام بدلیل تحریم‌های سازمان ملل، ایران علاقه‌ای برای اجرای توصیه‌های FATF از خود نشان نمی‌داد، این سازمان هم ایران را در کنار کره شمالی در لیست سیاه حامیان تروریست خود قرار داده بود و به کشورها توصیه می‌کرد از داشتن روابط بانکی و اقتصادی با ایران خودداری کنند؛ بعد از برجام ایران وارد مذاکره با FATF شد و با انجام برخی از توصیه‌ها توانست از لیست سیاه خارج شده وارد لیست خاکستری شود؛ FATF همچنین اعلام کرد ایران می‌تواند با انجام 41 اقدام وارد لیست سفید شود، در شرایطی که ایران 37 توصیه FATF را در دولت انجام داده و در حال نهایی کردن سه توصیه دیگر در مجلس است ایالات متحده آمریکا از برجام خارج شد و قرار است از 13 آبان اجرای تحریم‌های ثانویه خود علیه ایران را آغاز کند.

مسئولان دستگاه سیاست خارجی می‌گویند قرار است اتحادیه اروپا با ایجاد نظام بانکی مستقل برای ایران به نوعی تحریم‌های ثانویه آمریکا را دور زده و با ایجاد کانال مالی، مبادلات بانکی ایران با اروپا را بدون دخالت آمریکا انجام دهد؛ در کنار این وعده‌ها خبر می‌رسد اروپایی‌ها به ایران گفته‌اند راه‌اندازی این کانال منوط به انجام همه توصیه‌های FATF توسط ایران است؛ اروپا اکنون در حالی برای تسهیل مبادلات مالی ایران شرط تعیین می‌کند که قرار بود با اجرایی شدن برجام کشور از این تسهیلات برخوردار شود.
تصویب لایحه الحاق ایران به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم CFT که به معنای اجرایی شدن آخرین توصیه برنامه اقدام FATF برای ایران است، با انتقادهای فراوانی روبرو شده است؛ منتقدان معتقدند تصویب این قانون می‌تواند حتی تحریم‌های شورای امنیت را برای کشور در پی‌ داشته باشد.
در حالی که منتقدان می‌گویند با پذیرش CFT ایران موظف خواهد بود گروه‌ها و سازمان‌هایی که توسط FATF و یا اعضای آن تروریستی شناخته می‌شوند را به عنوان گروه‌های تروریسم شناسایی کند، دولت این ادعا را غیرواقعی می‌داند و می‌گوید ایران با حق شرطی که در زمان الحاق به این قانون قرار داده جلوی سوءاستفاده از این موضوع را خواهد گرفت؛ حق شرط مورد نظر دولت، قانونی است که می‌گوید "گروه‌هایی که برای پایان دادن به اشغال خارجی، استعمار و نژادپرستی تلاش می‌کنند" تروریستی نیستند و تاکید دارد با اضافه کردن همین بند به عنوان حق شرط به کنوانسیون CFT دیگر نگرانی در خصوص فشار خارجی برای انتقال تحریم‌های خارجی به بانک‌های داخلی وجود نخواهد داشت، بندی که البته FATF اصرار دارد از قانونمان خود حذف کنیم.

ما می‌توانیم با حق شرط به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم بپیوندیم ولی وقتی کشوری مانند ایالات متحده به حق شرط ما اعتراض کند، چون این شرط مخالف هدف کنوانسیون است نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم و کنوانسیون بدون حق شرط بین دو طرف برقرار خواهد شد؛ نقوی حسینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در همین زمینه خاطرنشان کرده که تاکنون هیچ کدام از ۶۳ کشوری که با حق شرط به کنوانسیون CFT پیوسته‌اند نتوانسته‌اند از حق شرط خود استفاده کنند.
همین که ایالات متحده به سازمان ملل به عنوان امین کنوانسیون اعتراض کند این شرط معلق می‌شود و نیاز به شکایت در دادگاه هم ندارد حال از سپاه و صنایع دفاع تا بانک مرکزی و حزب‌الله لبنان همگی بخشی از لیست تحریمی SDN ایالات متحده هستند و مطابق FATF بانک‌های ما که با این سازمان‌ها همکاری کنند به عنوان همکار گروه‌های تروریستی در لیست سیاه قرار می‌گیرند و اگر هرکدام از بانک‌های ما با یکی از آنها در ارتباط باشند آن بانک هم تحریم می‌شود.

اینکه جز تامین کننده‌ها ترویسم شناخته شویم به معنای عدم اجرای تعهدات بین‌المللی توسط ایران است و یکی از ضمانت‌های اجرای این تعهدات هم سازمان ملل خواهد بود، این موضوع دیگر ربطی بهFATF ندارد و جزء مقررات کنوانسیون‌های بین‌المللی است که شما باید تعهدات خود را عمل کنید مگر اینکه از کنوانسیون خارج شوید، البته خروج از کنوانسیون هم تقریبا یک امر محال است و اگر چنین چیزی ممکن بود شاید خیلی وقت پیش ایران از NPT خارج می‌شد.

موضوع بعدی که منتقدان مطرح می‌کنند این است که با توجه به اینکه قرار است از 13 آبان تحریم‌های ثانویه ایالات متحده مانند سال 91 تا 92 علیه ما اجرایی شود عملا نوبت به اجرای FATF نخواهد رسید و اگر هر بانک یا شرکت خارجی که رابطه‌ای با ایالات متحده دارد بخواهد با ما رابطه داشته باشد تحت تحریم آمریکا قرار خواهد گرفت. از طرف دیگر اینکه قرار است اروپا برای ما کانال مالی ایجاد کند نه تنها به دلیل وابستگی اقتصادی آنها با آمریکا غیرواقعی است از طرف دیگر حتی با وجود اجرای تمام توصیه‌های FATF توسط ایران هم کشور از لیست سیاه گروه اقدام خارج نشود دلیل آن هم این است که ایران برای خروج از لیست سیاه نیاز به رای اجماعی همه کشورها دارد و از طرف دیگر در شرایطی که «مارشال بیلینگزلی»، دستیار وزیر خزانه‌داری آمریکا به عنوان یکی از اعضای اتاق جنگ مالی علیه ایران، ریاست «گروه ویژه اقدام مالی» را برعهده دارد می‌توان مطمئن بود که حداقل قرار نیست آمریکا به خروج ایران از لیست سیاه FATF رای دهد تا بعد بتواند تحریم‌های ثانویه ایالات متحده را دور بزند.

حال برخی پیشنهاد می‌کنند در شرایطی که ایران از 41 توصیه گروه اقدام 37 توصیه را در دولت انجام داده و در حال نهایی کردن سه توصیه دیگر در مجلس است می‌تواند حتی CFT را تصویب کرده اما تودیع سند آن نزد امین کنوانسیون را به خروج ایران از لیست سیاه FATF منوط کند، موضوعی که البته پیش‌بینی می‌شود فعلا با مخالفت آمریکایی‌ها اتفاق نخواهد افتاد؛ در این شرایط به نظر می‌رسد بهتر است ایران به جای گذاشتن دوباره تخم‌مرغ‌های خود در سبد اروپا به فکر ایجاد کانال‌های مالی با شرکای شرقی خود که بیشترین حجم روابط مالی را با آنها دارد باشد.