رجیستری؛ قاتل قاچاق

رجیستری (ثبت کد 15 رقمی تلفن‌همراه) در سامانه گمرک طرحی بود که با همکاری چند وزارتخانه شروع شد و با فاصله چند ساله و در چند مرحله همه برندهای تلفن‌همراه وارداتی را پوشش داد. از 8 آبان اجرای رجیستری تلفن همراه مسافری با گذرنامه و شماره مسافری نیز آغاز شد که به بهانه این اتفاق نگاهی به این طرح از ابتدا تاکنون انداخته‌ایم.

جلوگیری از قاچاق

زمانی که طرح رجیستری تلفن‌همراه مطرح شد، اولین و مهم‌ترین دلیل بیان شده از سوی مسؤولان، کاهش قاچاق این کالای مهم بود. در دولت دهم به دلیل حمایت از تولید ملی مالیات مربوط به واردات تلفن‌همراه از 4 به 60 درصد افزایش یافت. این تصمیم در نگاه اول به حمایت از تولید ملی در این حوزه کمک می‌کرد، اما در ادامه افزایش قاچاق تلفن‌همراه را شاهد بودیم. گرچه در سال‌های بعد این تعرفه کاهش یافت، اما کشور همچنان با قاچاق تلفن‌همراه روبه‌رو بود.

فرآیند طرح رجیستری

طرح رجیستری که قرار بود مرداد 95 شروع شود با تاخیر چند ماهه در آذر همان سال با یک‌برند تلفن‌همراه شروع شد. البته آن زمان این اطمینان به کاربران داده شد که گوشی‌هایی که از قبل خریداری شده‌اند شامل طرح نمی‌شوند و بدون مشکل قابل استفاده هستند. طرح رجیستری در مسیر اجرا با مشکلاتی روبه‌رو شد. پس از انجام رجیستری و ثبت برخی از گوشی‌ها، پیامک عدم ثبت برای عده‌ای ارسال شد. این مشکلات با تمهیدات دولت و تیم اجرایی حل شد و اولین مرحله از فاز اول اجرای طرح رجیستری انجام شد. پس از این مرحله نیز به ترتیب دیگر برندها شامل طرح رجیستری شدند. البته آخرین برند نیز با کمی تاخیر از اردیبهشت امسال در طرح رجیستری قرار گرفت و امروز تمام گوشی‌های ثبت شده در سامانه همتا (سامانه هوشمند مدیریت تجهیزات ارتباطی) قانونی هستند و می‌توان از آنها استفاده کرد.

گوشی‌های مسافری رجیستر می‌شوند

یکی از چالش‌های رجیستری، تعیین و تکلیف گوشی‌های مسافری بود. هر مسافر، چه ایرانی و چه خارجی هنگام ورود به کشور ممکن است با خود تلفن‌همراه وارد کند. از آنجا که این گوشی‌ها در سامانه همتا ثبت نشده‌اند، امکان برقراری تماس با آنها با استفاده از سیمکارت‌های ایرانی وجود نداشت، اما طبق اعلام رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، طرح اجرای رجیستری تلفن همراه مسافری با گذرنامه و شماره مسافری از 8آبان آغاز شده است. در این طرح مسافرانی که به کشور وارد می‌شوند می‌توانند از تلفن‌های همراه خود با سیمکارت‌های خارجی استفاده کنند، اما برای استفاده از سیمکارت‌های ایرانی، محدودیت 30روزه برای آنها در نظر گرفته شده است. این محدودیت از اولین تماس محاسبه می‌شود. در واقع هر مسافر که به کشور وارد می‌شود امکان استفاده از سیمکارت ایرانی را برای 30روز دارد و پس از آن باید گوشی خود را در سامانه همتا ثبت کند. معاون وزیر ارتباطات با اشاره به این موضوع گفت: ارتباط بین گمرک، سامانه همتا و نیروی انتظامی برقرار شده تا گوشی‌های بعد از تاریخ 8 آبان با شماره گذرنامه و شماره مسافری وارد کشور شوند.

تولید ملی و طرح رجیستری

یکی از مسائل مهمی که طرح رجیستری بر اساس آن پیاده‌سازی شد حمایت از تولید ملی بود. در زمینه تولید تلفن‌همراه در چند سال اخیر چند شرکت فعالیت داشته‌اند که محصولات آنها همپای نمونه‌های خارجی و با قیمتی کمتر عرضه می‌شد. این روزها با افزایش قیمت دلار متاسفانه شاهد افزایش قیمت این محصولات نیز هستیم. طرح رجیستری از سوی دولت به تولیدکنندگان داخلی این فرصت را داد تا بتوانند با عرضه محصولات با قیمت مناسب بازار مناسبی در ایران برای خود داشته باشند، اما اگر قرار باشد با افزایش قیمت دلار به همان میزان قیمت محصولات داخلی افزایش یابد به نظر می‌رسد کاهش تعرفه‌های گمرکی و ارزش افزوده بتواند موجب کاهش قیمت گوشی‌های وارداتی و به تبع آن کاهش قاچاق این کالا شود. از طرف دیگر شرکت‌های تولیدی داخل کشور نیز باید با دید حمایت از مصرف‌کننده قیمت‌های متعادلی را برای عرضه محصولات خود در نظر بگیرند. البته افزایش قیمت قطعات خارجی به دلیل تغییرات قیمت ارز، علت منطقی برای افزایش قیمت‌ها توسط برندهای داخلی است، اما این مساله نباید موجب شود درصد افزایش قیمت کالای داخلی و خارجی یکسان باشد.

مزایا و معایب طرح رجیستری

اجرای هر طرحی در سطح ملی، مزایا و معایبی دارد. همکاری چند وزارتخانه، واردکنندگان، عرضه‌کنندگان و حتی استفاده‌کنندگان تلفن‌همراه در به ثمر رساندن این طرح بسیار مهم است، اما در اجرای این طرح مزایای مهمی مطرح است. آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اردیبهشت امسال با بیان این‌که اجرای طرح رجیستری تلفن‌همراه با محاسبه نرخ دلار 4000 تومانی سالانه یک هزار و 200 میلیارد تومان درآمدزایی برای کشور به همراه دارد بر موضوع درآمدزایی تاکید کرد. البته مزایای این طرح به همین‌جا ختم نمی‌شود و موضوعاتی از قبیل افزایش ایجاد شغل برای جوانان ایرانی و حمایت از تولید ملی را نیز می‌توان به عنوان مزایای این طرح بر شمرد.

اجرای این طرح معایبی هم دارد که برخی لحظه‌ای و گذرا بودند و برای برخی دیگر باید فکری شود. یکی از معایب این طرح که به‌صورت گذرا شاید به برخی کسب‌وکارها در این حوزه صدماتی وارد کند، مشکل فروش گوشی‌های قاچاق توسط خرده‌فروشان بود. واردکنندگانی که کالاهای قاچاق وارد و این کالاها را بین خرده‌فروشان توزیع کرده بودند، کمترین ضرر را متحمل شدند. برخی از فروشندگان به دلیل فعال نشدن گوشی، بسیاری از تلفن‌های خود را مرجوع کردند و این به فروشندگان خرده‌فروش آسیب رساند.

عیب مهم دیگر طرح رجیستری، همزمان نبودن اجرای رجیستری برای برندهای مختلف بود که موجب تنوع قیمتی در بازار تلفن‌همراه شد. البته موضوع رجیستری گرانی را هم در پی‌داشت که نظرات کارشناسان و مسؤولان در این باره متفاوت بود و اعتقاد داشتند افزایش قیمت ارز موجب افزایش قیمت تلفن‌همراه شده است. در حالی که تخصیص ارز دولتی به واردات تلفن‌همراه هم با تخلفاتی که در این زمینه شد نتوانست آرامش را به بازار این کالا برگرداند.

نحوه بررسی اصل یا قاچاق بودن تلفن‌همراه

برای بررسی اصل یا قاچاق بودن تلفن‌همراه باید به عنوان خریدار گوشی، شماره 15 رقمی (IMEI) روی جعبه دستگاه را به شماره 7777 پیامک کرده یا از طریق کد دستوری (USSD) ستاره 7777 مربع را شماره‌گیری و گزینه استعلام اصالت را انتخاب کنید و از اصل بودن تلفن‌همراه خود آگاه شوید. این مراحل در تلفن‌همراه و تبلت یکسان است. پس از این مرحله باید دستگاه خود را فعال کنید. برای انجام این کار کد دستوری ستاره 7777 مربع را شماره‌گیری کرده و عدد مربوط به گزینه فعال سازی را انتخاب کنید. طی سه مرحله باید کد مربوط به شناسه 15 رقمی (IMEI) گوشی، کد فعال‌سازی مربوط به آن و شماره سیمکارت خود را وارد کنید. پس از تایید اطلاعات، پیام موفقیت‌آمیزبودن مراحل روی صفحه گوشی نمایش داده می‌شود. البته برای این که از یکسان بودن شماره 15 رقمی (IMEI) گوشی و جعبه آن مطلع شوید می‌توانید از کد دستوری ستاره مربع صفر شش مربع استفاده کنید. به این ترتیب یک شماره 15 رقمی روی صفحه نمایش داده می‌شود که می‌توانید آن را با شماره حک شده روی جعبه مقایسه کنید. در صورت وجود مغایرت، گوشی اصل نیست. صاحبان گوشی‌های مسافری باید از طریق سامانه همتا (Hamta.ntsw.ir) مراحل ثبت و فعال‌سازی را انجام دهند.

محسن سمسارپور