جان تازه ادبیات عامه پسند پس از انقلاب

به گزارش جام جم آنلاین، واقعیت این است که ادبیات داستانی ایران پس از انقلاب اسلامی آنچنان گسترده شد که موضوعات مختلفی را در برگرفت و داستان‌های انقلابی جایگاه ویژه‌ای داشتند ضمن اینکه پرداختن به ادبیات عاشورایی نیز بیشتر مورد توجه قرار گرفت.

در این میان سبکی مربوط به ادبیات داستانی که قبل از انقلاب هم وجود داشت شدت بیشتری گرفت، سبکی مربوط به داستان‌های عامه پسند که البته با تغییرات اساسی بعد از انقلاب روبه رو شد.

اگر وارد یک کتابفروشی مطرح و معتبر شوید متوجه می‌شوید که دو قفسه جداگانه برای «داستان ایرانی» و «رمان ایرانی» در نظر گرفته شده است. داستان ایرانی خود موضوعی جداگانه به شمار می رود. در رابطه با توضیح ساده تر این نوع ژانر باید یک مثال به کار ببریم، در قفسه مربوط به کتاب‌های داستان ایرانی آثاری از نادر ابراهیمی، جلال آل احمد، و ... دیده می‌شود. «رمان ایرانی» هم با انبوه داستان‌هایی که غالبا هدف‌شان ایجاد سرگرمی برای مخاطب است به حیات خود ادامه می‌دهد. این نوع رمان‌ها که به نام «رمان فارسی» هم مشهور هستند معمولا داستان‌هایی بلند با ادبیاتی خاص و اکثرا با محوریت عشق است. مضمون و محتوای خاصی را دنبال نمی‌کنند و همان مسیر پیش از انقلاب که ایجاد سرگرمی هدف اصلی‌شان بود را ادامه می‌دهند؛ با این تفاوت که غالبا آثار پیش از انقلاب دارای محتواهای جنسی و ترویج فحشا بود به نحوی که معمولا خانواده‌های معتقد اجازه مطالعه این آثار را به فرزندان‌شان نمی‌دادند اما امروز نه تنها این آثار فروش بهتر و بیشتری دارند،‌ بلکه اثری از آن محتواهای نامناسب نیز وجود ندارد.

مرتضی قاسمی پژوهشگر ادبی و استاد ادبیات دانشگاه در اینباره به جام جم آنلاین گفت: داستان عامه پسند در فرهنگ هر کشوری وجود دارد. شما نمی‎‌توانید ادبیات عامه پسند را از هیچ کشوری حذف کنید چرا که اهمیت بسیار زیادی دارد و از مخاطبان بسیار زیادی برخوردار است.

وی افزود: رمان‌های فارسی و یا عامه پسند نیز جایگاه مشخصی در قفسه‌های کتابفروشی‌های ایران دارند. خوشبختانه یا متاسفانه در شرایطی که سرانه مطالعه در ایران پایین است و افزایش قیمت کاغذ باعث کساد شدن بازار کتاب شده، رمان‌های عامه پسند همچنان باعث می‌شوند تا بازار کتاب نمیرد.

این پژوهشگر ادبی و استاد ادبیات دانشگاه عنوان کرد: در رابطه با نقد رمان‌های فارسی نمی‌توان جهت‌گیری خاصی تعیین کرد ضمن اینکه این نوع رمان‌ها اصولا نقد نمی‌طلبد. اگر می‌خواهیم در رابطه با رمان‌های فارسی نقد داشته باشیم بهتر است به موضوع آسیب شناسی بپردازیم.

قاسمی در ادامه گفت: مهم‌ترین آسیب‌شناسی مربوط به رابطه محتوا و رده سنی مخاطبان است. مخاطبان اصلی این نوع رمان‌ها معمولا رده سنی نوجوانان و جوانان هستند و البته دختران بیشتر از پسران به این نوع آثار علاقه دارند. باید این را در نظر گرفت که محتوای این نوع رمان‌ها چه تاثیری بر طرز تفکر رده‌های سنی نوجوانان و جوانان می‌گذارد و چه چیزی به آنها یاد می‌دهد. نمی‌توانیم این موضوع را انکار کنیم که محوریت این نوع رمان‌ها که بیشتر بر اساس عشق دو دختر و پسر جوان است روی ذهن افراد تاثیر می‌گذارد.

وی تاکید کرد: برای روشن شدن موضوع و پرداختن به آسیب شناسی‌های این رمان‌‎ها باید به ذکر مثال روی بیاورم. تصور کنید که یک رمان فارسی با محوریت عشق یک مرد مسن به دختری نوجوان نوشته شده و چقدر هم این عشق با ملاحت و شیرینی به رشته تحریر درآمده است. قطعا چنین موضوعی بدآموزی خودش را دارد.

این پژوهشگر ادبی در ادامه گفت: رمان‌های فارسی باید با نظارت بیشتری به مرحله چاپ و انتشار برسند و نمی‌توان هر موضوعی را دستمایه داستانی بلند قرار داد و به بازار کتاب عرضه کرد.

قاسمی یادآور شد: البته در سال‌های اخیر ما شاهد آثار نویسندگانی بودیم که به بازار رمان‌های عامه پسند اعتبار بخشیدند همانند مودب پور، اعتمادی، رحیمی و ... رمان فارسی هم می‌تواند در جای خود مورد توجه و تحسین باشد به شرط آنکه خارج از حیطه فرهنگ نرود.

وی در خاتمه گفت: رمان فارسی و یا همان ادبیات عامه پسند در سال‌های پس از انقلاب جان تازه‌ای گرفت. متاسفانه آنچه که از رمان فارسی قبل از انقلاب به جای مانده به ما نشان می‌دهد که چقدر مبتذل و در بسیاری از موارد تبلیغ گر فحشا بوده است. اما اکنون ادبیات عامه پسند ایرانی با توجیه عقلانی بیشتری روانه بازار کتاب می‌شود و جایگاه خود را به دست آورده.