برای کودکان تا ۹ سالگی درک این مساله که افراد و خانواده‌ها و اتفاقاتی که در یک محتوای رسانه با آن مواجه هستند، ساخته و پرداخته افراد دیگری است، سخت و گاهی غیرقابل باور است.
به‌همین علت از نظر روحی با محصولی که به آن علاقه دارد درگیر می‌شود، تاکید یک تبلیغ را می‌پذیرد و اگر اتفاقی در اخبار ببیند آن را به تمام بخش‌های زندگی شخصی خود تعمیم می‌دهد.
در مجموع تلاش می‌کند دنیای تخیلی که در انیمیشن یا تبلیغ دیده و اتفاقاتی را که در اخبار یا برنامه‌های بزرگسالان مشاهده کرده، در زندگی روزمره خود بازسازی و حتی کشف کند.
تخیلات ناگهانی، دوستان خیالی یا اتفاقات و حوادثی که تا به حال رخ نداده ولی بچه‌ها با جزئیات درباره آنها صحبت می‌کنند، گاهی ریشه در همین تجربه‌ها دارد.
ترس‌ها و نگرانی‌هایی که نیاز به جست‌وجو و عمیق شدن در تجربیات کودک دارد؛ تجربیاتی که گاهی کودک هم آنها را فراموش کرده اما تاثیرش پابرجاست.
شبیه‌سازی
شبیه‌سازی وقایع و تجربیات حقیقی همواره به بچه‌ها در درک مسائل کمک می‌کند. می‌توانید در خانه یک شبیه‌سازی از محتوای رسانه مورد علاقه فرزندتان داشته‌باشید.
اگر برنامه‌ای بیش از همه مورد توجه فرزندتان است می‌توانید برای پی بردن به علت این علاقه، نیاز پشت این توجه و همچنین گفت‌وگو درباره علاقه فرزندتان، روی ساخت برنامه مشابهی تمرکز کنید.
بچه‌ها در رده‌های سنی مختلف علاقه‌مندی‌ها و تجربیات متفاوتی از مواجهه با محتوای رسانه‌ای دارند. تبلیغات، انیمیشن، سریال، موسیقی، کتاب، اخبار و غیره هرکدام می‌تواند یکی از زمینه‌های علاقه یا مساله‌ساز برای یک خانواده باشد.
بخشی از این تمرین‌ها می‌تواند جنبه آمادگی و آشنایی کودک با محتوای رسانه را داشته‌باشد و کارکرد مهم دیگر آسیب‌شناسی و تلاش برای بهبود و ترمیم آسیب‌هاست.
مسیر ساخت یک تبلیغ
برای تبلیغ یک محصول چه مواردی مورد نیاز است؟ محصول، مشتری، خود تبلیغ، تصمیم برای چگونگی ساخت تبلیغ و بسیاری جزئیات دیگر.
تبلیغات هر روز آب و رنگ جذاب‌تری به خود می‌گیرد و بچه‌ها جذب پوسته دلفریب آنها می‌شوند، شعرها را حفظ می‌کنند و اگر محصولی در دسترس باشد اصرار بر خرید آن می‌کنند، گاهی حتی با اشاره به وسیله‌ای در خانه نام برند آن محصول را می‌آورند و مثلا می‌پرسند: آیا فرش ما هم از فلان جا خریداری شده؟ این گفت‌وگو و تکرار و اصرار ممکن است از زبان کودک شیرین و گاهی جذاب باشد؛ اما در واقع فرزند ما در مقابل هجوم هر روزه تبلیغات بی‌دفاع ایستاده و هر چه را به او گفته می‌شود، می‌پذیرد. ادامه این روال می‌تواند منجر به تبدیل کودک به بزرگسالی مصرف‌گرا، ساده‌اندیش و زودباور شود.
برای شروع، یک محصول در خانه تولید کنید، مثلا کیک خانگی، ماست، مجسمه، یک نقاشی. بهتر است یک محصول ساده و قابل دسترس را همراه کودک خود تولید کنید.
با هم برای محصول بسته‌بندی طراحی کنید، در هر مرحله علت انتخاب کودک را جویا شوید، مثلا علت کشیدن تصویر گاو روی بسته‌بندی ماست.
در مسیر طراحی بسته‌بندی می‌توانید درباره استاندارد و تاریخ مصرف هم گفت‌وگو کنید. لزوم وجود این دو اصل روی بسته‌بندی می‌تواند آموزشی در جهت دقت کودک برای انتخاب محصول بهتر هم باشد، این تمرین با توجه به سن فرزند شما می‌تواند شامل جزئیات بیشتری باشد و زمینه‌های گسترده‌ای را در برگیرد.
درباره استاندارد مواد غذایی با توجه به سن فرزندتان گفتگو کنید، چه کسی این استاندارد را مشخص می‌کند؟ یک محصول باید چه ویژگی داشته‌باشد که نشان استاندارد را دریافت کند؟ تاریخ تولید و انقضا چه معنی می‌دهد و چطور می‌توان آن را مشخص کرد؟
تبلیغات دلفریب
در مرحله بعد با فرزندتان برای تبلیغ محصول فعالیتی طراحی کنید، مثلا تهیه یک پوستر برای اعضای خانواده که ترغیب به خرید یا مصرف محصول تولیدی شما شوند.
در تنظیم شعار تبلیغاتی، تصاویر و تمام جزئیات با کودک گفت‌وگو کنید، اجازه بدهید او سکان را به دست گیرد، ایده‌هایش را پرورش دهید و حتی گاهی به محصولات مشابه اشاره کنید.
هدف از این تمرین شبیه‌سازی مسیر تولید و تبلیغ یک محصول است؛ پس لازم است در زمان‌هایی این مساله را به کودک یادآوری‌کنید که این مراحل در دنیای واقعی هر روز در حال تکرار است.
ارسال یک تبلیغ صوتی در شبکه‌های اجتماعی که افراد خانواده حضور دارند یا حتی تبلیغ تصویری با متن و شعر یک سرگرمی جذاب و فعالیتی تمرینی است.
کودکان ساده و صادق هستند، در مسیر ساخت تبلیغ گره یا ناراستی را مطرح کنید، واکنش فرزندتان را بررسی کنید، درباره نتیجه این ناراستی با او گفت‌وگو کنید و توجه او را به تصمیمی که برای داشتن صداقت گرفته جلب کنید.
در صورتی‌که مصرانه تصمیمی خلاف این مساله داشت با او همراهی کنید تا نتیجه تصمیم خود را ببیند، در هر حال این مسیر برای درک بهتر شرایط حقیقی است، مطرح کردن یک دروغ یا نگفتن حقیقت در یک تبلیغ در بیشتر مواقع نتایج کوتاه یا بلندمدت منفی برای صاحب محصول خواهدداشت و به این مساله دقت کنید مشتری شما از اعضای خانواده هستند و همین پیوند عاطفی وجدان کوچک فرزند شما را در جایی از این مسیر فعال‌خواهدکرد. علاوه بر این‌که این رشته علاقه می‌تواند این ارزش را در او نهادینه کند که ما انسان‌ها نسبت به یکدیگر و سلامت جسم و روان هم مسؤول هستیم.
ریشه‌های گسترده
تمرین سواد رسانه و به طور کلی آموزش سواد رسانه، آموزشی در بستر زندگی است، پس طبیعی است که جنبه‌ها متنوعی از زندگی را در برگیرد و تنها محدود به محتوای تصویری نشود.
مساله مهم و اساسی داشتن تحلیل و دیگاه شخصی هر فرد است. کودکان دنیای ساده و تختی دارند، والدین در هر قدم از رشد کودک تلاش می‌کنند جهان‌بینی کودک را از دنیای کوچک خانه و خانواده به سمت جامعه بزرگ جهانی پیش برند، درک وجود سازوکارهای بزرگ در جهان برای کودک ممکن است سخت باشد، اما درک آنها و جست‌وجو برای علت حضورشان در ابتدا کودک را با قوانین زیستی در این دنیا آشنا می‌کند و در گام بعدی به او ابزاری برای تفکر، تحلیل و بررسی و تمییز می‌دهد، به طور مثال آیا این استانداردها درست است؟ چه کسی یا کسانی و با چه خصوصیات درستی این استانداردها را پایه‌گذاری می‌کنند؟ نتیجه این مدل آموزش درباره نگاه به جهان در سنین نوجوانی و با سوالات بنیادی و ساختارشکنانه و انتقادی فرزندتان به اوج می‌رسد.
نوجوانی که همواره در پی زیرسوال بردن، شکستن یا تغییر قوانین است در واقع در کودکی اعتماد به نفس، قدرت تحلیل و تفکر انتقادی لازم برای حضور در دنیای بزرگسالان را دریافت کرده‌است.
اگرچه این دوران برای خانواده و حتی خود نوجوان زمانی سخت و پر از چالش است اما در صورت مدیریت درست و همراهی با نوجوان، نتیجه، بزرگسالی با نگاهی عمیق و نظام ارزشی دقیق است که می‌تواند فردی تاثیرگذار در جامعه باشد؛ چرا که او در مسیر رشد خود با دقت و قدرت انتخاب، ارزش‌هایی را که برای زندگی خود شایسته‌تر دانسته انتخاب کرده و تصمیم گرفته براساس آنها زندگی کند.
زهرا صالحی نیا - کارشناس سواد رسانه / ضمیمه چاردیواری روزنامه جام جم
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
