عشق است و آتش و خون...

 اهمیت کارهای سامان به‌گونه‌ای است که تصمیم گرفتیم سه‌گانه او را به شکل مجازی بررسی کنیم.

شروع آقای کارگردان

جلیل سامان متولد 1348 تهران و فارغ‌التحصیل رشته کارگردانی فیلم از دانشکده صداوسیماست. او نگارش فیلمنامه فیلم «هانیه» را برای سیما فیلم، فیلمنامه فیلم «وقت بودن» و سریال «گذرگاه تاریکی» را برای شبکه سه و مجموعه «تافته جدا بافته» را برای شبکه دو بر عهده داشته است.

سامان کارگردانی آثاری چون فیلم‌سینمایی «وقت بودن» را برای شبکه چهار (برنده سه جایزه از جشنواره فیلم فجر)، سریال «ترس و لرز»، سریال «قصه قرارگاه» از شبکه سه، مستند بازسازی آیت‌ا... لاری شبکه دو، مستند بازسازی قیام جنوب شبکه دو، مجموعه مستند بازسازی حدیث سرو شبکه اول ، مستند حدیث دلدادگی شبکه چهار و فیلم کوتاه «کلید» را در کارنامه دارد.

اولین گام از سه‌گانه

اما کارنامه سریال‌ سازی جلیل سامان، با کارگردانی سریال «ارمغان تاریکی» در سال 89 وارد فضای جدید شد؛ سریالی که در دهه فجر سال ۱۳۸۹ پخش شد و استقبال مخاطبان و منتقدان را به همراه داشت. سامان دو سال بعد سریال ۱۸ قسمتی «پروانه» را ساخت که بهار سال 92 از شبکه سوم سیما
پخش شد.

او در «پروانه» سراغ سازمان مجاهدین خلق رفت و ماجرای تغییر گرایش اعضای این سازمان در سال‌های میانی دهه ۵۰ را در قالب یک داستان دراماتیک به تصویر کشید؛ سریال «نفس» آخرین اثر از سه‌گانه جلیل سامان است که بازهم ترکیبی از یک داستان عاشقانه با وقایع مربوط به انقلاب و مبارزات گروه‌های چپ در آن سال‌هاست.

آخرین اثر او یعنی سریال«زیرخاکی» در گروه فیلم و سریال مرکز سیمافیلم تولید شد؛ این مجموعه دومین همکاری سامان و نصیری‌نیا پس از سریال «نفس» بود که ماجرای این سریال در سال۱۳۵۷ و ماه‌های پایانی منتهی به انقلاب اسلامی می‌گذرد.

در ادامه نگاهی به سه گانه انقلابی جلیل سامان داشته‌ایم که شرح آن را در ذیل می‌خوانید:

سریال پروانه و دشواری‌های دهه 50 در امروز

سریال «پروانه» جزو برنامه‌های محبوب سیما بود که تمی عاشقانه داشت و در حال و هوای آستانه
انقلاب ۵۷ شکل گرفته بود.

جلیل سامان این سریال 18 قسمتی را در حالی کارگردانی کرد که پیش از این تجربه ساخت سریال ارمغان تاریکی را با همین مضمون در کارنامه خود داشت، جالب این‌که داستان سریال جدید سامان که مورد اقبال عمومی قرار گرفت را یکی از علاقه‌مندان به ارمغان تاریکی به روابط عمومی سازمان صدا و سیما داده تا استارت ساخت این سریال از پاییز سال 1391 زده شود.

داستان پروانه در اواخر رژیم سابق می‌گذرد و شخصیت اول سریال امیر، دنبال گمشده خودش می‌گردد. او با گروهی مبارز همراه شده و زندگی پرحادثه‌ای را تجربه می‌کند.

در سریال پروانه موضوعات سیاسی در بستر یک داستان عاشقی و دراماتیک بیان می‌شوند به شکلی که مخاطب را با خود همراه می‌کند و در بعضی مواقع با شخصیت‌های داستان همذات‌پنداری خوبی
خواهد داشت این سریال آنچنان به دل مخاطب نشست که بارها از طریق سایر شبکه‌ها بازپخش شد و حتی این شب‌ها از شبکه آی‌فیلم مهمان خانه بینندگان مختلف است.

در اوایل قسمت اول مجموعه پروانه و در سکانس بازجویی از کاراکتر دختر سریال، یکی از بازجوها نوار کاستی را که از اتومبیل وی برداشته داخل ضبط می‌گذارد.

در ادامه و زیر صدای صحبت شخصیت‌ها، صدای ضبط صوت بلند می‌شود و صدای ستار یکی از خوانندگان لس آنجلسی روی آنتن می‌رود. پخش این صدا حدود یک دقیقه نیز ادامه دارد.

پخش ترانه‌هایی از فریدون فروغی، فرهاد مهرداد و ... در این سریال سبب شد تا حس و حال دهه 50 به خوبی برای مخاطب ایجاد شود.

حامد کمیلی، سارا بهرامی، نیما رئیسی، مهدی سلوکی، قطب‌الدین صادقی، هدایت هاشمی، شهرام عبدلی، فرشید نوابی، سپیده خداوردی و الهام چرخنده از جمله بازیگران این مجموعه بودند.

ارمغان تاریکی؛ یک درام روان‌شناسانه

این سریال به مناسبت دهه فجر سال ۱۳۸۹ از شبکه سه سیما به نویسندگی و کارگردانی جلیل سامان پخش شد.

محور سریال روایت فراز و فرودهای زندگی جوانی به نام «مجید» است؛ او دانشجوی رشته عکاسی است و اوایل انقلاب جذب یکی از سازمان‌های سیاسی می‌شود و به دلیل هوش و ذکاوت خود
مورد اطمینان قرار می‌گیرد، سرانجام به او ماموریت مهمی داده می‌شود که باید از عهده انجامش برآید؛ مأموریتی که داستان این سریال را به وجود می‌آورد.

در ادامه سریال شخصیت اصلی که آرش مجیدی مسؤولیت بازی آن را برعهده دارد از سازمان
کناره گیری می‌کند اما فعالیت‌های سابق او دامن‌گیر زندگی‌اش می‌شود.

سکانس‌های درام این سریال؛ ماجرای اسیدپاشی سازمان بر روی صورت همسر مجید که لیلا زارع به ایفای نقش آن می‌پرداخت سبب شد تا التهابات آن روزها و مخوف بودن سازمان مجاهدین خلق حتی در برخورد با عناصر خود و عواقب عضویت در چنین گروه‌هایی به خوبی نمایش داده شود.

همچنین در ادامه و در سکانسی از قسمت آخر این سریال مخاطب شاهد سال‌ها از خودگذشتی مجید در مقابل صورت سوخته همسر خود بود که بی‌نهایت به دل مخاطب نشست.

مجید نشان می‌دهد آزادگی آن نیست که منافقین در ترور و تخریب دیگران جستجو می‌کردند، بلکه آزادگی و رسیدن به تعالی آن است که به خاطر معشوق و اعتلای یک زندگی و در نهایت رسیدن به خدا از همه چیز چشم‌پوشی، خود را نبینی، در حالی که همه چیز در درون تو روشن است و مفهوم یعنی تا وقتی نفاق هست عشق از درون انسان پر می‌کشد و وقتی عشق خدایی حاکم شد نفاق از درون انسان به بیرون پرتاب می‌شود و این یعنی پرواز ملکوتی روح.

آرش مجیدی، امیر آقایی، لیلا زارع، سودابه بیضایی، مجید مشیری، مجید سعیدی، حمیدرضا هدایتی، شهین تسلیمی، سعیده عرب، امیر غفارمنش، آزاده ریاضی، مریم خدارحمی، علی ابوالحسنی، ترلان پروانه، رضا اصغری، غزل ذوالفقاری، فرشته آلوسی، آرمان ضیایی، فرید کلهر و حشمت آرمیده از جمله بازیگران «ارمغان تاریکی» هستند.

نفس؛ عاشقانه‌ای برای روایت انقلاب

سریال «نفس» به نویسندگی و کارگردانی جلیل سامان در ماه مبارک رمضان سال 96 از شبکه سه پخش شد و مانند دو سریال قبلی این کارگردان، یک قصه عاشقانه را در بستر مبارزات مردم ایران علیه رژیم پهلوی روایت می‌کند.

این سریال ضمن این‌که مکمل دو سریال «ارمغان تاریکی» و «پروانه» است، تصویر متفاوتی از عشق و مبارزه به نمایش می‌گذارد. نفس مجموعه‌ای 30 قسمتی بود که داستانش کمی قبل از انقلاب اسلامی شروع شد و تا زمان آغاز جنگ تحمیلی ایران و عراق ادامه پیدا کرد.

نفس یکی از سریال‌های پربیننده رمضان 96 بود که از شبکه آی فیلم نیز بازپخش شده است. این مجموعه قصه عاشقانه متفاوتی را در بحبوحه انقلاب و مبارزات آن سال‌ها تعریف می‌کند که این تفاوت را می‌توان در وصال زودهنگام شخصیت‌های اصلی یعنی ناهید و روزبه دید.

در ادامه شخصیت چند وجهی مرد قصه که تا پایان همچنان مرموزاست و در نهایت بی‌رحمانه عشق به همسر و فرزندش را قربانی بازی‌های سیاسی‌اش می‌کند و در ادامه تصمیم‌های ناگهانی شخصیت‌ها قصه را با پیچیدگی هایی همراه می‌کند که تا پایان برای مخاطب جذاب است.

گشودن کلاف پیچیدگی‌های داستان برای مخاطب تا پایان به طول می‌انجامد و به همین دلیل این رمزگشایی قطره چکانی و ترکیب سیاست و عشق مخاطب را با نفس همراه ساخت و به این ترتیب این سریال از پتانسیل و کشش فراوانی برخوردار شد و توانست سنین مختلف و علایق گوناگون را با خود همراه کند.

مسعود رایگان، ژاله صامتی، ساناز سعیدی، علیرضا کمالی، بهناز جعفری، سودابه بیضایی، هدایت هاشمی، فاطمه گودرزی، رامین راستاد، داریوش فرهنگ، پژمان جمشیدی، هادی حجازی فر از جمله بازیگرانی بودند که در این سریال به ایفای نقش پرداختند.

نیلوفر جعفری - خبرنگار / ضمیمه قاب کوچک روزنامه جام جم