سرفه سیمرغ‌ها

بی‌رحمی كرونا مرد، زن، پیر، جوان، شناس و ناشناس نمی‌شناسد و به كار خود مشغول است. شكل‌گیری هرجماعتی احتمال شیوع و انتقال كرونا را افزایش می‌دهد و اگر این گردهمایی جمعیت با عدم رعایت پروتكل‌های بهداشتی هم همراه باشد، فاجعه شكل گسترده‌تری به خود می‌گیرد و نقش مهمی در افزایش تعداد مبتلایان و قربانیان خواهد داشت.

باوجود تلاش‌های شبانه‌روزی كادر درمان و ستاد ملی مقابله با كرونا و رعایت پروتكل‌ها از سوی مردم، كرونا در این یك سال به تاخت و تاز خود ادامه داده و خانواده‌های بسیاری را داغدار كرده است بنابراین تعطیلی در برخی كسب و كارها علی‌رغم لطمات جبران‌ناپذیر اقتصادی، تاحدودی سلامت افراد را تضمین كرد.

اما از جایی به بعد هشتگ در خانه بمانیم، دیگر چندان امكان‌پذیر نبود و چاره‌ای جز زیست در شرایط كرونایی باقی نماند و كار بسیاری از مشاغل با دوركاری پیش نمی‌رفت. هنر- حرفه سینما یكی از این شغل‌هاست كه برای بقا نیاز به فعالیت داشت.

گرچه بسیاری از هنرمندان در وضعیت كرونایی امكان كار نداشتند و خانه‌نشین شدند، اما چراغ سینما با وجود خطرات متعدد روشن ماند و حتی به‌رغم ابراز نگرانی‌ها، سی و نهمین جشنواره فیلم فجر هم برگزار شد، هرچند به شكل كاملا محدودتر و درمجموع با رعایت پروتكل‌های بهداشتی. ولی حالا كه چند روزی است جشنواره با معرفی برگزیده‌ها به پایان رسیده، خبرهایی مبنی بر ابتلای چند سینماگر به كرونا به گوش می‌رسد و بعضی آن را به برگزاری جشنواره ربط می‌دهند.

هرچند بررسی و صحت و سقم این مساله مهم است و باید در دستور كار ستاد ملی مقابله با كرونا قرار گیرد و مسؤولان جشنواره و وزارت ارشاد باید درباره آن پاسخگو باشند و شفاف‌سازی كنند، اما این‌كه گناه كرونا را صرفا گردن جشنواره بیندازیم، مسیر خطایی است و چه بسیار هنرمندانی كه خارج از جشنواره و حتی محیط كاری، گرفتار این ویروس شدند و چه بسیار مردمی كه جایی غیراز سالن سینماهای مردمی، به كووید ۱۹ مبتلا شدند.

سینما و فعالیت این حرفه و برگزاری جشنواره فیلم فجر، قطعا به اندازه دیگر صنف‌ها، شغل‌ها و محیط‌های اجتماعی، نقشی در ابتلا و جان باختن قربانیان نداشت.

مجوز ستاد ملی مقابله با كرونا

با ادامه شیوع كرونا و تعطیلی سالن‌های سینما، زمزمه‌هایی مبنی بر لغو برگزاری جشنواره فیلم فجر مطرح بود. باوجود موكول شدن جشنواره جهانی فیلم فجر به سال آینده، جشنواره‌های دیگری چون فیلم مقاومت، سینماحقیقت (فیلم مستند)، فیلم كوتاه و فیلم عمار به صورت آنلاین برگزار شدند.

از آنجا كه به دلایلی چون عدم امكان صیانت از آثار، امكان برگزاری آنلاین جشنواره فیلم فجر منتفی بود، این تصور وجود داشت كه ارشاد و سازمان سینمایی قید برگزاری جشنواره در بهمن‌ماه را می‌زند ولی از سویی شعار تلاش برای روشنایی چراغ سینما هم مطرح بود و درنهایت با كمرنگ شدن حدودی شیوع كرونا و بعد از جلسات متعددی كه دبیر و مسؤولان جشنواره با كارشناسان سینما و فعالان حوزه سلامت داشتند، درنهایت تصمیم به برگزاری سی و نهمین جشنواره فیلم فجر گرفته شد البته ابتدا تنها بنا بود فیلم‌های منتخب و نامزدهای نهایی، صرفا برای داوران به نمایش درآید و اگر شرایط مهیا بود، اولویت‌های بعدی اهالی رسانه و سینما و مردم باشند. درنهایت با اخذ مجوز از ستاد مبارزه با كرونا، این اتفاق افتاد و جشنواره فیلم فجر به طور محدود و با رعایت پروتكل‌های بهداشتی آغاز به كار كرد.

وضعیت سالن‌ها

سالن همایش‌های برج میلاد و پردیس سینمایی ملت، دو محل اختصاصی نمایش فیلم‌ها برای اهالی رسانه و سینما بودند.

در اولی، با كاهش قابل توجه صندلی‌ها، فاصله صندلی‌های موجود را به حدمناسبی رساندند و اساسا امكانی برای كنار هم نشستن و فاصله نزدیك میان دو نفر وجود نداشت.

گروه‌های سلامت هم در ورودی سالن همایش‌ها حضوری همیشگی داشتند و به مهمانان ماسك و محلول ضدعفونی می‌دادند.

در پردیس سینمایی ملت هم در همان بدو ورود، مهمانان در محفظه‌ای قرار می‌گرفتند و برای چند ثانیه ضدعفونی می‌شدند و بعد از تست تب، اجازه ورود به آنها داده می‌شد.

با این‌كه چینش صندلی‌ها در سالن‌ها تغییر نكرده بود، اما مراقبان سالن‌ها روی حفظ فاصله دو صندلی میان تماشاگران تاكید می‌كردند و اگر هرگونه عدم رعایت پروتكل‌ها را می‌دیدند، تذكر می‌دادند. پخش تیزرهای مرتبط با ماسك زدن و رعایت نكات بهداشتی پیش از شروع فیلم‌ها هم پای ثابت و برنامه دائمی این سالن‌ها بود.

در سینماهای مردمی هم بنا به همین روال و رعایت پروتكل‌های بهداشتی بود. ضمن این‌كه در فروش بلیت هم به این نكات توجه می‌شد و ظرفیت حداكثری سالن‌ها ۳۰ درصد بود. ضدعفونی كردن سالن‌های سینما بعد از هر سئانس هم از دیگر موارد رعایت پروتكل‌های بهداشتی در طول برگزاری این رویداد بود.
رعایت پروتكل‌های بهداشتی در نشست‌های رسانه‌ای فیلم‌ها هم مشخص بود و مجری و همه عوامل و خبرنگاران و عكاسان، با ماسك در سالن ظاهر می‌شدند.

به‌جز اینها، نمایندگان وزارت بهداشت هم به طور مرتب شرایط برپایی جشنواره را تایید می‌كردند و رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی در سی‌و‌نهمین جشنواره فیلم فجر توسط بازرسان دانشگاه علوم پزشكی به تایید می‌رسید.

تجمع عكاسان

باوجود رعایت پروتكل‌های بهداشتی در جشنواره فیلم فجر، موارد ناخوشایندی هم به چشم خورد كه زنگ خطری برای سلامت افراد بود. از جمله عدم رعایت فاصله مناسب میان برخی عكاسان در برج میلاد كه برای عكاسی از چهره‌ها در نقطه‌ای تجمع كرده بودند. انتشار یك عكس و چند مطلب در این خصوص، باعث شد در ادامه كمتر با چنین صحنه‌هایی روبه‌رو باشیم.

تذكر به سینماهای متخلف

برخی گزارش‌ها هم حكایت از عدم رعایت پروتكل‌های بهداشتی در چند سینمای مردمی داشت كه باعث هشدار وزارت بهداشت شد.

به همین دلیل علیرضا زالی، رئیس ستاد مقابله با كرونا استان تهران در گفت‌و‌گویی اعلام كرد:‌ با توجه به حساسیت تهران و تعهداتی كه درخصوص برگزاری جشنواره فجر داده شده، در حواشی آن شاهد نقض پروتكل‌ها بودیم كه بسیار نگران‌كننده‌ است.

قبل از این‌كه كار به تعطیلی جشنواره فیلم فجر برسد كه زمزمه‌های آن در روزهای اول هم به گوش می‌رسید، جشنواره سی و نهم با تذكر به دو سینمای متخلف و سختگیری‌ها و نظارت بیشتر ادامه پیدا كرد.

اشتباه و عذرخواهی فردوسی‌پور

حركت عادل فردوسی‌ پور در مراسم افتتاحیه فیلم بی‌همه‌چیز، حاشیه‌دار شد. او كه در لحظه عكاسی، ماسكش را برای لحظاتی برداشته بود، با دیدن پرویز پرستویی هم هیجان‌زده شد و به شكل نصفه‌ نیمه‌ای، این بازیگر را در آغوش گرفت. همین نقض ناخواسته رعایت پروتكل‌ها باعث شد فردوسی‌پور بعدا از این رفتار عذرخواهی كند.

آفرین به شاكردوست

یكی از رسم‌های این دوره جشنواره، برداشتن ماسك‌ها برای لحظات عكاسی یا گفت‌و‌گو بود. اما احتمالا تنها چهره‌ای كه وقعی به چنین رسمی نگذاشت، الناز شاكردوست بازیگر فیلم‌های تی‌تی و ابلق بود. او حتی در گفت‌و‌گویی تصویری كه هوشنگ گلمكانی از او خواست ماسكش را برای لحظاتی از صورتش بردارد، مخالفت كرد.

هنجارشكنی افخمی

در شرایطی كه آدم و عالم، مردم را به رعایت پروتكل‌ها و ماسك زدن ترغیب می‌كنند، بهروز افخمی نظر دیگری دارد. صحبت‌های او در مذمت ماسك زدن در زمان حضور در جشنواره فیلم فجر حاشیه‌های زیادی به دنبال داشت، از جمله سیدعباس صالحی، وزیر ارشاد كه توییت كرد: «جامعه هنری كشور از روزهای نخست كرونا، همراه مدافعان سلامت بود و هست. سخنان و رفتار تعداد انگشت‌شمار را به همگان تعمیم ندهیم.»

شایعه كرونای سیمرغی‌ها

در این چند روز اخیر خبری مبنی بر ابتلای دو برنده اختتامیه فیلم فجر به كرونا منتشر شد؛ مارال جیرانی و ایمان امیدواری. اما جیرانی با انتشار مطلبی، ابتلایش به كرونا را تكذیب كرد، اما خبر درباره ابتلای امیدواری به كرونا درست بود. با این‌كه مشخص نیست این طراح گریم، در خود جشنواره به كرونا مبتلا شده یا خارج از جشنواره، اما آن‌طور كه در ایسنا آمده، از بیمارستان مرخص شده و حالش خوب است.

حساب ضرورت‌ها از تفریحات جداست

جشنواره فیلم فجر در سی‌ونهمین سال عمرش درحالی كه كرونا هم گرفته بود، برگزار شد تا باز سالم و سلامت از یك بحران دیگر عبور كند و وارد دهه پنجم حیات خود شود. كرونا گرفتن این رویداد ۳۹ساله البته اتفاق مهم و خطیری بود كه لوازم و اقتضائات خاص خودش را ایجاد می‌كرد و باید با رعایت دقیق پروتكل‌ های بهداشتی در كنارش قرار می‌گرفتیم. اما اگر به آن با همین چشم انسانی بلندقامت و اثرگذار در كشور و منطقه نگاه كنیم، آیا به قرنطینه كردن و خانه‌نشینی‌اش، آن هم به عنوان شاخص هنری سالانه آن ده روزی كه جهان را تكان داد، راضی خواهیم شد؟

نمی‌شود ساده و سریع به این سوال پاسخ منفی داد. جشنواره فیلم فجر بدون تردید مهم‌ترین رویداد هنری كشور است كه با وجود تمام نقص‌ها نه‌تنها در داخل مرزها از خیلی جهات اهمیت دارد، بلكه در خارج از كشور هم زیر چشمان تیزبین افرادی است كه به نقش‌آفرینی ایران در عرصه فرهنگی نظر دارند.

«ما تجربه جنگ را داشتیم و سینمای ایران كه تازه به خود آمد در سال‌های آغازین جنگ با سالی ۲۰ اثر كار خود را آغاز كرد، اما در انتهای جنگ با تولید سالی ۵۰ فیلم از آن دوران عبور كردیم.» تا این جای كار را آقای دكتر صالحی، وزیر فرهنگ هم در اختتامیه فجر مورد اشاره قرار دادند. هرچند گویا خودشان لااقل به اندازه خبرنگاران و سینماگران و مردم به اهمیت مساله باور نداشتند تا لااقل یك بار در طول برگزاری به سالن سینماهای مردمی یا رسانه سری بزنند.

اما انصافا مقایسه برگزاری جشنواره فجر در دوران جنگ با دوران كرونا، مقایسه گویا و خوبی است. هویت جشنواره فجر به هویت انقلاب اسلامی و مردم كشور گره خورده و با تمام حواشی و جنجال‌ها اصل آن برای همه، حتی منتقدانش، آن‌قدر حاوی عظمت هست كه به‌سختی بتوانند به نبودنش فكر كنند و رضایت دهند.

با این‌‌همه فجر امسال دیگر تمام شده و خصوصا حالا كه كرونای انگلیسی با هشدارهای نگران‌كننده مسؤولان در كشور درحال چرخش است و ما را در آستانه موج چهارم شیوع كرونا و ترس‌ها و تبعاتش قرار داده، هیچ‌كس نمی‌خواهد یك رویداد هنری دسته‌جمعی را به قیمت جان مردم برگزار كند.

اما از این‌طرف و آن‌طرف، زمزمه برگزاری كنسرت‌ها در كیش و سایر جشنواره‌ها که در جاهای دیگر و عواقب وخیم به گوش می‌رسد.

علیرضا وهاب‌زاده، خبرنگار سلامت در توئیترش نوشته است: «كرونای انگلیسی در حال چرخش در كشور و پیك چهارم در پیش است. اما تورهای تفریحی كیش و برگزاری كنسرت و جشنواره‌های پی‌درپی هنوز پابرجاست. قطعا انتظار برای قرمز شدن كیش بی‌فایده است. مسافران نهایتا سه روز در این جزیره هستند و در صورت ابتلا در شهرهای خودشان بستری می‌شوند». به نظر می‌رسد كه وقتش رسیده ضرورت‌ها را از تفریحات جدا و برگزاری این رویدادهای خطرناك را تمام كنیم.

علی رستگار - سینما / روزنامه جام جم