از صف مرغ تا جان آدمیزاد!

اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری هم درباره مرغ اظهار نظر کرد و گفت: «گشایش‌های اقتصادی را در پیش داریم، چرا که دیپلماسی قوی داریم و دنیا می‌داند با ملتی شریف روبه‌روست؛ افتخار نیست در دوره مدیریت ما ملت در صف مرغ ایستادند.»

همچنین وزیر صمت و وزیر جهاد کشاورزی هم در این باره بارها صحبت کردند و وعده ارزانی دادند. اما مشخص است تا وقتی تولید به میزان کافی نرسد قیمت این کالا رکوردهای جدیدی ثبت خواهد کرد.

تجربه این موضوع در بحث مسکن، خودرو و کالاهای دیگر مشاهده شده و حالا به مرغ رسیده است. هرچند وزیر جهاد کشاورزی وعده داده تا چند روز آینده وضعیت به ثبات خواهد رسید اما طولانی شدن گرانی مرغ، مردم را نگران کرده که آیا می‌توانند دوباره این کالا را در سفره خود مشاهده کنند یا خیر. آنچه در ادامه می‌خوانید گزارشی از دلایل گرانی مرغ است.

افزایش ۳۵۰ درصدی قیمت مرغ در یک‌سال

قیمت دلار در فروردین سال گذشته بر پایه ۱۵هزار تومان بود و مرغ هم در آن زمان با قیمت ۱۰هزار تومان عرضه می‌شد.

تاثیر قیمت دلار بر نرخ مرغ از آنجایی حائز اهمیت است که خوراک دام و طیور از طریق واردات تامین می‌شود و افزایش نرخ آن می‌تواند بر قیمت تمام شده کالا اثر بگذارد. اکنون که نرخ دلار بر پایه ۲۴هزار تومان قرار دارد قیمت هر کیلو مرغ آزاد در بازار ۴۵هزار تومان است.

به بیان بهتر از یک‌سال گذشته تاکنون هر کیلو مرغ ۳۵هزار تومان اضافه شده است. نکته قابل توجه اینجاست که خوراک دام و طیور با ارز ترجیحی ۴۲۰۰تومانی وارد می‌شود و به طور طبیعی باید مرغ با قیمت هر کیلو ۲۴ تا ۲۵هزار تومان فروخته شود اما اکنون با قیمت‌های بسیار گزاف به سفره خانوارها می‌رسد. ارز در این روزها نسبت به فروردین سال گذشته افزایش ۶۰ درصدی را نشان می‌دهد اما مرغ در یک‌سال گذشته ۳۵۰درصد گران‌تر شده است.

این در حالی است که حقوق کارگران در اسفند، ۳۹درصد افزایش یافته و بسیاری از خانوارها به دلیل گرانی مرغ به مصرف تخم‌مرغ روی آورده‌اند. البته تخم‌مرغ هم این روزها با دو نرخ دولتی و آزاد به دست مردم می‌رسد و مرغداران می‌گویند این دو کالا به دلیل گرانی مهم شده و هر چه تولید می‌شود، مردم می‌خرند.

به صادرات مرغ افتخار کنیم؟

۱۸ آبان سال گذشته صادرات مرغ ممنوع شد. این اقدام ستاد تنظیم بازار کشور در راستای ساماندهی بازار داخل انجام شد اما پس از گذشت شش ماه از اجرای این سیاست نه‌تنها بازار به ثبات نرسیده بلکه وضعیت بغرنج‌تر شده است.

حدود ۷۰درصد قیمت مرغ را نهاده تشکیل می‌دهد و از آنجا که حدود ۹۰درصد نیاز کشور در بخش نهاده از طریق واردات تامین می‌شود به وابستگی این کالا می‌افزاید.

خوراک دام و طیور با نرخ ارز ۴۲۰۰تومانی وارد می‌شود و مازاد آن در سبد صادرات قرار می‌گیرد. حالا پرسش اینجاست چرا کالایی که برای تولید آن باید به واردات چشم دوخت در سبد صادرات قرار بگیرد؟ برخی کارشناسان و فعالان بازار معتقدند مرغ در شهرهای مرزی با قیمت بسیار بالاتر فروخته می‌شود.

افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی باعث شده تا کالاهایی که با ارز ترجیحی وارد می‌شوند از کشور خارج شوند. تجربه خروج گوشت مرغ، گوشت گاو و گوشت گوسفند و دام زنده در سال گذشته بسیار مشاهده شد.

تاثیر تحریم بر قیمت مرغ

ایران در بخش اجداد مرغ هم به کشورهای انگستان و آمریکا وابسته است و به گفته فعالان این صنف تحریم‌ها اثر زیادی بر صنعت غذایی ایران گذاشته است.

آرین نژاد مرغ ایرانی است که پس از ۴۰روز وزن‌گیری نمی‌کند و استاندارد جهانی نیز بر همین پایه است اما مرغداران معتقدند مردم مرغ بزرگ را بیشتر می‌پسندند و از نژادهای خارجی برای تولید استفاده می‌کنند.

با توجه به این‌که در بخش نهاده نیز وابستگی زیادی داریم با این تفاسیر تولید مرغ در ایران وابستگی بیش از ۸۰درصدی دارد. اواسط سال گذشته بود که مرغ لاین یا مرغ مادر ایرانی به نام آرین در مدار تولید قرار گرفت اما تا زمانی که اجداد آن ثبت شود و بتوان جوجه‌ریزی کرد یک‌سال زمان نیاز دارد.

وزن مرغ آرین در ۴۰ روز کمتر از دو کیلوگرم است و استاندارد جهانی این کالا یک‌کیلو و ۶۰۰ تا یک‌کیلو و ۸۰۰ گرم است.

همچنین اگر مرغ در ۴۰ روز کشتار شود تا حد زیادی موجب کاهش مصرف نهاده می‌شود و می‌توان تولید را در این زمینه افزایش داد.

از ستاد تنظیم بازار تا تشکیل قرارگاه مرغ

این روزها که مرغ به میزان قابل توجهی گران شده بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی، فیلم و عکس‌های مربوط به معدوم‌سازی جوجه در سال گذشته را منتشر کردند و معتقدند گرانی به آن معدوم‌سازی‌ها ارتباط دارد.

سال گذشته میلیون‌ها جوجه از سوی تولیدکنندگان برای تنظیم بازار معدوم شد. با این‌که اعلام شد این جوجه‌ها اغلب خروس بودند و برای مرغداران مفید نیستند اما مشخص شد این اقدام تولیدکنندگان مرغ در اعتراض به عملکرد و دخالت‌های دولت در بحث تنظیم بازار و تعیین قیمت‌های دستوری است.

مرغداران همیشه گلایه دارند قیمتی که ستاد تنظیم بازار اعلام می‌کند با قیمت تمام شده آنها تفاوت دارد و پایین است. در شهریور قیمت بر پایه حدود ۲۵هزار تومان بود که با اعلام ستاد تنظیم بازار قیمت مرغ به ۲۰هزار و ۴۰۰تومان رسید.

شهریور سال گذشته، قیمت مرغ از سوی ستاد تنظیم بازار کشور ۲۰هزار و ۴۰۰تومان تعیین شد و کمتر از یک ماه این نرخ در بازار دوام داشت.

در پاییز هم جوجه‌ریزی به میزان زیادی انجام شد و در زمستان دوباره قیمت‌ها کاهش یافت و حداکثر قیمت ۲۳هزار تومان بود اما دوباره وارد مدار صعود شد.

در پاییز، سامانه بازارگاه در وزارت جهاد کشاورزی تشکیل شد تا مرغداران با تسلیم مدارک، نهاده خود را از این سامانه دریافت کنند اما مرغداران می‌گویند آنچه از سامانه بازارگاه دریافت می‌کنند ۷۰درصد نیازشان است و ۳۰درصدی مابقی را باید از بازار آزاد تامین کنند.

نکته قابل توجه اینجاست که همه نیاز کشور در بخش نهاده با ارز ۴۲۰۰تومانی وارد می‌شود و مشخص نیست چگونه سر از بازار آزاد در می‌آورد.

پس از کش و قوس‌های فراوان و گرانی دور از انتظار مرغ در بازار ، قرارگاه ساماندهی مرغ تشکیل شد که کاربران شبکه‌های اجتماعی هم از این موضوع غافل نشدند و نظرات بسیاری در این زمینه ثبت شد. با تشکیل قرارگاه مرغ، قیمت این کالا ۲۴هزار و ۹۰۰تومان اعلام شد.

اصرار دولت بر ارز ترجیحی

در زمان تصویب لایحه بودجه دولت برای ارز ترجیحی اصرار زیادی داشت اما مجلس ارز ترجیحی را حذف کرد و مابه‌التفاوت آن را در بخش‌های دیگر در نظر گرفت.

به‌طوری‌که میزان یارانه نقدی و سرمایه‌گذاری در کشور را افزایش داد. اختلاف دولت و مجلس آن‌قدر بالاگرفت که دولت مقصر کمبود روغن را در بازار، مجلس عنوان کرد.

به‌طوری‌که برخی مقامات دولت اعلام حذف ارز ترجیحی را انگیزه‌ای برای احتکار روغن در خانه‌ها دانستند در حالی که روغن به میزان کافی در بازار موجود نبود و میزان زیادی از روغن خام در گمرک فاسد شد.

پس از کش‌وقوس و رد بودجه و بازگشت دوباره آن به مجلس، نمایندگان مردم تصمیم گرفتند ارز ۴۲۰۰تومانی را حفظ کنند و ساز و کار حذف آن تا شهریورماه فراهم شود تا بازار به تعادل برسد. اما نکته اینجاست که دولت تا مردادماه بر مسند کار مستقر است و اگر این کار را انجام ندهد حذف ارز ترجیحی و تبعات حذف آن متوجه دولت بعدی خواهد بود.

با این‌که دولت بر ارز ترجیحی اصرار داشت و به خواسته خود رسید مشخص نیست چرا کالایی که با این نرخ وارد کشور شده باید بیشتر از نرخ ارز آزاد به دست مردم برسد.

صادرات مرغ یارانه‌ای افتخار ندارد

محمدعلی کمالی‌سروستانی، سرپرست اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی به خبرنگار ما می‌گوید: ستاد تنظیم بازار مقصر اصلی نابسامانی در بازار مرغ است و در شهریور سال گذشته قیمت غیرکارشناسی را اعلام کرد و پافشاری بیش از حد نیز باعث شد به این آشفتگی دامن بزند.

وی افزود: از آذرماه که سامانه بازارگاه آغاز به کار کرد برای ۴۰ روز نهاده در اختیار مرغداران قرار می‌داد در حالی که مرغ‌ها بین ۴۵ تا ۵۰ روز کشتار می‌شدند و این کمبود باید از بازار آزاد تامین می‌شد. البته از نظر علمی درست است که مرغ در ۴۰روزگی کشتار شود اما مرغداران ترجیح می‌دهند مرغ سنگین راهی بازار کنند.

کمالی‌سروستانی با بیان این‌که دولت توزیع مرغ را از سال گذشته بر عهده دارد تصریح کرد: مسائل مرتبط با تحریم باعث شد نتوانیم مرغ اجداد را وارد کنیم و کمبود تولید ناشی از این مسائل است.

به گفته وی، اگر ماهانه ۱۲۰ تا ۱۳۰میلیون جوجه‌ریزی در کشور انجام شود ۲۱۰ تا ۲۴۰هزار تن گوشت در کشور تولید می‌شود. هرچند ظرفیت تولید بالاتر از این ارقام است.

این مقام صنفی در مورد صادرات مرغ توضیح داد: باید یارانه مربوط به نهاده مرغ را حذف کنند و برخی فعالان در زمینه صادرات فعالیت داشته باشند. این‌که کالای یارانه‌ای را صادر کنیم افتخار ندارد.

وعده بازگشت آرامش به بازار مرغ

معاون امور تولیدات دامی وزارت جهادکشاورزی گفت: با بهبود روند توزیع مرغ در تمام استان‌ها، در یک تا دو روز آینده آرامش بیشتری را در بازار شاهد خواهیم‌بود.

مرتضی رضایی در یک برنامه تلویزیونی افزود: با توجه به افزایش تقاضا در بازار و عملکرد ضعیف در توزیع، بازار با تنش روبه‌رو شد.

معاون وزیر جهادکشاورزی گفت: قرارگاه ساماندهی مرغ کشور با تمامی دستگاه‌های مرتبط با تولید، نظارت و توزیع با دستور رئیس جمهور تشکیل شده‌است و شبانه روزی در تمام کشتارگاه‌ها نیروهایی مستقر هستند.

وی درباره برنامه‌ریزی برای تأمین مرغ در بازار افزود: ۱۳۵میلیون جوجه‌ریزی و تولید جوجه انجام شده‌است و مشکلی در تأمین گوشت مرغ ایجاد نشد، ولی تقاضا و تنش در بازار موجب کمبود گوشت مرغ شد.

معاون وزیر جهادکشاورزی ادامه داد: در حال حاضر ۱۲۸میلیون جوجه‌ریزی شده که گوشت مرغ آن از اواسط اردیبهشت وارد بازار خواهدشد که نسبت به سال قبل بسیار بالاتر است.

وی درباره توزیع نهاده‌ها با ارز ترجیحی گفت: تمام نهاده‌های وارداتی ذرت و سویای مورد نیاز پرورش طیور برای مرغ اجداد، گله‌های مادر و جوجه‌های گوشتی، کامل تأمین می‌شود و نظام‌مند (سیستمی) در سامانه بازارگاه بین مرغدارانی که جوجه‌ریزی کرده‌اند در کمترین زمان توزیع می‌شود. در چند ماه اخیر با کمک بانک مرکزی تأمین نهاده‌ها صد درصد برای تمام مرغداران تأمین شده‌است.

وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر این‌که اگر نهاده‌ها با ارز ۴۲۰۰ تومانی به مرغداران برسد قیمت تمام شده مرغ چقدر باید باشد، گفت: قیمت اعلام شده توسط ستاد ساماندهی گوشت مرغ کشور شامل قیمت تمام شده به علاوه ۱۰درصد سود برای مرغداران بوده‌است یعنی ۱۷هزار و ۱۰۰تومان در مرغداری و حدود ۲۳هزار و ۳۰۰تومان در کشتارگاه قیمت مرغ می‌شود که ۲۴هزار و ۹۰۰تومان برای مصرف‌کننده تعیین شده‌است.

بررسی میدانی خبرنگاران جام‌جم 

فروش قطعه‌بندی مرغ

نوروز امسال متفاوت‌تر از سال‌های قبل بود. به طوری‌که تقریبا دستورات ستاد تنظیم‌بازار به طور کامل اجرا نشد. میوه و اقلام اساسی که مشمول قیمت‌گذاری دولتی هستند همه بالاتر از قیمت مصوب به دست مردم رسید و مرغ در ایام نوروز رکورد زد.

در ایام نوروز خبرنگار جام‌جم برای تهیه گزارش به چند میدان میوه و تره‌بار که مرغ عرضه می‌کردند مراجعه کرد و مشخص شد برخی افراد مرغ‌هایی را که تحویل می‌گیرند به طور کامل عرضه نمی‌کنند. بررسی جام‌جم نشان داد این مرغ‌ها سر از فروشگاه‌های خرده‌فروشی درمی‌آورد و پس از قطعه‌بندی با قیمت‌های بالاتر به فروش می‌رسد.

۱۳فروردین ماه اعلام شد فروش قطعه‌بندی مرغ ممنوع است و هر فروشگاهی که اقدام به این کار کند مختلف شناخته خواهدشد و با او برخورد می‌شود. گزارش میدانی خبرنگار ما حکایت از آن دارد که فروش قطعه‌بندی مرغ همچنان در سطح خرده‌فروشی‌ها انجام می‌شود.

خرید مرغ برای فروش

برای تهیه گزارش راهی یکی از میادین میوه و تره‌بار شدیم. چند دقیقه‌ای در صف ایستادیم که با برخی افراد هم صحبت شدیم.

یکی از خریداران مرغ می‌گفت روزانه دو مرغ بیشتر به افراد نمی‌دهند و ما هم با همه اعضای خانواده می‌آییم و مرغ با قیمت ۱۰هزار تومان بالاتر به همسایه‌ها یا رستوران‌ها می‌فروشیم. دو مرغ حدود پنج‌کیلو گرم وزن دارد و ما به ازای هر خرید ۵۰هزار تومان سود می‌کنیم.

وی ادامه داد: برخی افراد حوصله ایستادن در صف را ندارند و من به جای آنها خرید می‌کنم و برای دو مرغ ۵۰هزار تومان دریافت می‌کنم. فرد دیگری در صف بود که خود را شاگرد یک رستوران معرفی کرد.

وی به خبرنگار ما گفت: با چند همکار دیگر خود از صبح در صف می‌ایستند تا بتوانند نفری دو مرغ برای رستوران خریداری کنند. این مرغ‌ها در رستوران به قطعات ریز جوجه‌کبابی خرد می‌شود.

این شاگرد رستوران افزود: به دلیل این‌که مرغ به‌سختی خریداری می‌کنیم قیمت غذا را حدود ۳۰درصد نسبت به اسفند سال گذشته افزایش دادیم و اگر این وضعیت بدتر شود، احتمال دارد دیگر فعالیت نداشته‌باشیم.

محمدحسین علی اکبری - اقتصاد / روزنامه جام جم