نخلستان‌ هایی كه بافق را نامدار كرده است

نخل و نخلكاری در این شهرستان قدمتی 2000 ساله دارد و همین باعث شده تا این شهرستان علاوه‌بر این‌كه در كنار كرمان، بوشهر، خوزستان و سیستان و بلوچستان یكی از قطب‌های تولید خرمای كشور به‌شمار می‌رود، دارای تاریخ، تمدن و میراثی كهن باشد كه امروز آن را در زمره یكی از مناطق گردشگری كشور هم قرار می‌دهد.

تولید خرما به تنهایی زمینه اشتغال بسیاری برای بافقی‌ها ایجاد كرده، با این‌حال استفاده بهینه از اجزای نخل برای ساخت صنایع‌دستی حصیری، به رشد این شهرستان و اشتغال زایی و درآمدزایی آن افزوده، ضمن این‌كه زمینه توسعه گردشگری را نیز فراهم كرده است.

ثبت نخلستان‌های بافق در فهرست آثار ملی كشور در اردیبهشت امسال نیز اتفاق مثبتی بود كه انتظار می‌رود زمینه توسعه گردشگری و اعتلای اقتصادی این خطه را فراهم كند؛ افق روشنی كه آن را مدیون محصول گرمسیری خرما هستیم.

قیمت خرما هم مانند دیگر محصولات كشاورزی در یكی دو سال اخیر دچار نوساناتی شده و شرایط اقتصادی بر میزان تولید و فروش این محصول گرمسیری تاثیرگذار بوده است. این را از زبان نخلدارانی برای‌تان می‌نویسیم كه معتقدند خرمای بافق با وجود داشتن كیفیت مناسب هنوز نتوانسته راهی به بازارهای جهانی پیدا كند.

یكی از خرماكاران بافقی با ما از بی‌ثباتی وضعیت بازار، قیمت پایین خرما، افزایش قیمت سموم و دستمزد كارگران می‌گوید و باغدار دیگری از وجود دلالان گلایه می‌كند: دلال‌ها محصول ما را به قیمت‌های پایین خریداری می‌كنند و به قیمت‌های بالا در استان‌های دیگر به فروش می‌رسانند. نخلدار دیگری هم از نبود كارگاه‌های صنایع بسته‌بندی مناسب در شهرستان شكایت دارد و می‌گوید اگر فرآیند بسته‌بندی مناسب در شهرستان وجود داشت، دلالان و واسطه‌ها نمی‌توانستند محصول ما را در شهرهای دیگر عرضه كنند که در آنجا بسته‌بندی شده و با نام و نشان غیربافقی‌ها در بازار عرضه شود.

ای‌ كاش سردخانه داشتیم

موانع و مشكلاتی كه باغداران بافقی درباره محصول خرمای‌شان به ما گفتند و از آنها گلایه كردند، همان چیزی است كه مدیر جهاد كشاورزی شهرستان بافق نیز به آنها اشاره می‌كند. علی‌اكبر رحمتیان البته تاكید می‌كند كه مهم‌ترین مشكل باغداران بافقی، قیمت پایین خرما در زمان برداشت و كمبود سردخانه برای نگهداری محصول برداشت‌شده است.

رحمتیان سطح زیركشت خرما در شهرستان بافق را 2000 هكتار عنوان كرده و با اشاره به این‌كه 2500بهره‌بردار در این حوزه مشغول به فعالیت هستند، می‌گوید: حدود 70 درصد خرمای اصلاح‌شده و تولیدی بافق به استان‌های قم، اصفهان و تهران صادر می‌شود.

این خرما را همه می‌شناسند

مهم‌ترین گونه‌های خرمای بافق، ارقام بومی كبكاب، زاهدی و پیارم است كه حدود 600 هكتار از باغات منطقه به كشت این ارقام تجاری اختصاص یافته و مدیر جهاد كشاورزی بافق می‌گوید به‌رغم همه مشكلات، با توجه به بازاریابی‌های انجام‌شده و برگزاری سالانه جشن خرما در شهرستان، این محصول توانسته جایگاه خوبی در استان و كشور پیدا كند و مشتریان خوبی برای كشاوزران بافقی از سراسر كشور بیاورد.

رحمتیان درخصوص نبود یا كمبود صنایع تبدیلی و تكمیلی برای فرآوری محصول خرما هم یادآور می‌شود كه در حال حاضر دو كارگاه فرآوری در شهرستان، در زمینه تولید سركه خرما، شیره خرما، لواشك خرما و دیگر محصولات جانبی فعالیت دارند و برای احداث سردخانه و كارگاه‌های بسته‌بندی خرما نیز برخی مجوزها صادر شده و برخی در دست اقدام است. همچنین برای حمایت از كشاورزان تسهیلات سرمایه در گردش به خرماكاران داده شده و توزیع پاجوش یارانه‌ای نیز در اختیار آنها قرار گرفته است. در بحث مبارزه با آفات نیز شبكه مراقبت دولتی و خصوصی در شهرستان فعال شده و در این زمینه آموزش‌های لازم به خرماكاران ارائه می‌شود.

خرمای بافق معروف است

با این‌كه باغداران بافقی گلایه داشتند كه خرمای بافق نتوانسته نشان و برند تجاری مخصوص خود را به دست آورد و به جایگاهی كه درخور آن است، برسد.

مدیرجهاد كشاورزی بافق اما به جام‌جم می‌گوید با توجه به این‌كه بافق از نظر اقتصادی یك شهرستان معدنی و دارای ظرفیت‌های مهم گردشگری است، همه‌ساله گردشگران زیادی به این شهرستان سفر می‌كنند، گونه‌های بومی كبكاب، زاهدی و پیارم توانسته در سطح استان و كشور به‌خوبی به فروش برسد و گردشگران و مسافران استقبال خوبی از خرماهای بافق دارند و این یعنی مهم‌ترین محصول بافقی‌ها حرفی برای گفتن در كشور دارد و می‌تواند به‌راحتی به فروش برسد.

نبود سردخانه مهم‌ترین مشكل

سرپرست اداره تعاون روستایی شهرستان بافق هم بزرگ‌ترین مشكل نخلداران شهرستان را نبود سردخانه در بافق عنوان كرده و می‌گوید، با این وجود بخش خصوصی توانسته با ایجاد سرخانه در شهرستان، محصولات كشاورزان را خریداری كرده و پس از آن فرآوری كند، اما سازمان تعاون روستایی بافق خود اعتباری برای ایجاد سردخانه در اختیار ندارد.

به گفته رحیم زارع هم كیفیت خرمای بافق مرغوب است و هم‌ این‌که اكنون جایگاه مناسبی در
كشور دارد.

زارع با بیان این‌كه در سال بیش از 7000 تن خرما در این شهرستان تولید می‌شود، یادآور می‌شود كه در چند سال گذشته (پیش از كرونا) با توجه به گردشگرپذیر بودن بافق، جشنواره خرما با حضور خرماكاران و افراد مرتبط با این رشته برگزار شده كه مهم‌ترین هدفش برندسازی این محصول  بوده است.

كمبودی وجود ندارد

باوجود آن‌كه باغداران و برخی مسؤولان به كمبود صنایع فرآوری خرما اشاره كرده و می‌گویند جای خالی این صنایع در بافق مشهود است، اما مدیر صنایع تبدیلی و تكمیلی جهاد كشاوری معتقد است كه دو واحد كارگاه فرآوری محصول خرما كه مشغول تهیه شیره خرما، چیپس خرما، شكلات خرما و... از خرمای بافق است؛ با توجه به ظرفیت تولید خرمای شهرستان كافی است و نیاز فعلی شهرستان را مرتفع می‌سازد.

علیرضا طاقه‌باف می‌گوید: «بخش خصوصی در این زمینه مشاركت فعالی دارد، ضمن این‌كه هم‌اكنون 11 مجوز سرمایه‌گذاری برای فرآوری محصولات خرما در شهرستان ارائه شده كه چهار مورد از این مجوزها پیشرفت 100درصدی داشته است.»

به گفته وی، این سازمان برای حمایت از كشاورزان و بخش خصوصی در زمینه احداث واحدهای فرآوری محصولات، تسهیلاتی در دو بخش صندوق توسعه ملی و سامانه اعتبارات مكانیزاسیون جهاد كشاورزی به منظور خرید تجهیزات به متقاضیان ارائه می‌دهد.

رونق صنایع‌دستی، توسعه گردشگری با خرما

درخت خرما بركات فراوانی دارد، طوری كه حتی از كوچك‌ترین ضایعات آن نیز می‌توان استفاده كاربردی كرد. از اجزا و شاخ و برگ نخل برای تهیه حصیر، پادری، جارو، كلاه، بادبزن، طناب، سبد و دیگر محصولات حصیری استفاده می‌شود و رونق صنایع‌دستی بافق مرهون این درخت بلندقامت است. نخل همچنین باعث اشتغالزایی فراوان در این شهر شده و ثبت نخلستان‌های بافق در فهرست آثار ملی نیز می‌تواند فرصت مناسبی برای برندسازی این محصول و توسعه گردشگری بافق باشد.

لیلا رنجبر، مدیركل میراث فرهنگی شهرستان بافق با اشاره به ثبت نخلستان‌های بافق در فهرست آثار ملی به ما می‌گوید كه نخلستان‌های بافق مناطق وسیعی در شهر و روستاهای بافق را شامل می‌شود و تمام این گستره از جاذبه‌های گردشگری و چشم‌انداز دیدنی بافق به‌شمار می‌رود. ثبت ملی نخلستان‌های بافق همچنین باعث می‌شود هرگونه دخل و تصرف عملیاتی كه منجربه تخریب و تغییر هویت این محوطه ثبتی شود، جرم انگاشته و با آن برخورد قانونی شود.

حصیربافی برند صنایع‌دستی بافق

مدیركل میراث فرهنگی شهرستان بافق از حصیربافی به عنوان برند صنایع‌دستی بافق یاد كرده و می‌گوید: بیش از یك هزار نفر در این حوزه مشغول به فعالیت هستند كه با استفاده از تمامی اجزای خرما اعم از برگ خرما، الیاف و هسته خرما و دیگر اجزای درخت، صنایع‌دستی ماندگاری خلق می‌كنند و باعث رونق اشتغالزایی در شهر می‌شوند.

به گفته رنجبر، با تلاش میراث فرهنگی شهرستان تاكنون بیش از200 نفر از این افراد ساماندهی شده، تحت حمایت‌های میراث فرهنگی قرار گرفته‌اند و كار شناسایی دیگر افراد فعال در این حوزه نیز در دست اقدام است.وی از بافق به عنوان شهر بافته‌های حصیری یاد كرده و می‌گوید: «با توجه به سابقه كهن این شهر در استفاده از تمامی اجزای درخت خرما در تولید صنایع‌دستی، امید است كه به‌زودی این صنعت مهم به جایگاه واقعی خود در استان و كشور دست یابد.»

رنجبر به اعطای تسهیلات كم‌بهره به هنرمندان این حوزه نیز اشاره كرده و با بیان این‌كه اداره میراث فرهنگی با همكاری اداره آموزش و پرورش در دوران قبل از كرونا دوره‌های حصیربافی در مدارس برگزار می‌كرد كه مورد استقبال دانش‌آموزان و معلمان قرار گرفت، می‌افزاید: «اخیرا در میدان خان بافق یك مركز فروش صنایع‌دستی احداث شده كه 10غرفه از این مركز در اختیار هنرمندان حصیربافی قرار گرفته است. از سویی پیش از شیوع كرونا دو جشنواره خرما در شهرستان برگزار شد كه تاثیرات مثبتی داشت. امیدواریم در شهریور امسال و درصورت نابودی كرونا، بتوانیم دوباره جشنواره خرما برگزار كنیم.

سمیه شرف‌ دینی - روزنامه جام‌جم