رد پای تیروئید در چشم‌ها

همان موقع از مادرم پرسیدم چرا این خانم چنین حالتی دارد و پاسخ این بود كه چشم‌های بیرون زده نشانه پركاری تیروئید است.

چنین علامتی از دید بسیاری از مردم نشانه پركاری تیروئید شناخته می‌شود در حالی‌كه همیشه این‌طور نیست. گرچه بیمارانی كه به تیروئید مبتلا هستند باید مرتب از سوی چشم پزشك معاینه شوند و در صورت پیداشدن طیفی از علائم چشمی، متناسب با آن درمان شوند.

در ادامه پای صحبت‌های دكتر علی صادقی طاری، دبیر انجمن چشم پزشكی ایران می‌نشینیم تا درباره عوارض چشمی ناشی از اختلالات تیروئیدی بیشتر بدانیم.

چه زمانى و با بروز چه عوارض چشمى بايد به احتمال اختلال بينايی ناشى از تيروئيد شك كنيم؟

بیماری چشمی مربوط به تیروئید بیماری آزاردهنده‌ای است و در مواردی ممكن است به كاهش بینایی و حتی نابینایی كامل منجر شود. علائم این بیماری می‌تواند شامل قرمزی ملتحمه، تورم پلك‌ها به‌ویژه در صبحگاه،درد در كاسه چشم، خشكی و احساس سوزش ، خارش و احساس جسم خارجی در چشم باشد. البته این علائم ممكن است پایدار نباشد و در نهایت منجر به جلو‌آمدگی چشم، دوبینی، صدمه بینایی و زخم قرنیه به‌علت جلوآمدگی چشم شود. گاهی نیز تنها علامت در شروع بیماری، درد كاسه چشم است. همچنین در بسیاری از بیماران یك یا دو پلك بالایی به‌سمت بالا كشیده می‌شود كه این علامت تقریبا علامت اختصاصی بیماری چشمی در اختلال تیروئید است.

آيا لزوما بيرون‌ زدگى چشم‌ ها نشانه پركارى تيروئيد است يا تاثيرات تيروئيد بر بينايى مى‌تواند بدون اين حالت نيز اتفاق بيفتد؟

لزوما خیر. بیماری‌های دیگری هم هستند كه بیرون‌زدگی چشم دارند. بنابراین مواردی را كه مربوط به بیماری تیروئید نیست باید متخصص تشخیص دهد اما ممكن است بدون بیرون‌زدگی هم كاهش بینایی به‌وجود بیاید، زیرا در برخی بیماران وقتی از حالت تورم گذر كردند به حالت فیبروز می‌رسند و فشار روی عصب است و چشم‌ها ممكن است دیگر حالت بیرون‌زدگی نداشته باشد. نكته مهم این كه بیماری یك یا دوطرفه است و نباید تصور شود اگر بیماری یك‌طرفه باشد مربوط به تیروئید نیست.

زخم قرنيه و آسيب‌هاى جدى به بينايی بيمار در چه صورتى اتفاق مى افتد؟

زخم قرنیه وقتی اتفاق می‌افتد كه چشم خیلی بیرون‌زدگی داشته باشد. اما در مورد آسیب بینایی هم زخم قرنیه و هم فشار روی عصب، منجر به آسیب بینایی می‌شود.

آيا اين عوارض چشمى با كنترل كم‌كارى يا پركارى تيروئيد از بين مى رود؟

خیر به‌طور كامل از بین نمی‌رود اما كنترل تیروئید می‌تواند كمك‌كننده باشد. بنابراین اصل بر كنترل تیروئید است ولی عوارض چشمی باید هر كدام جداگانه درمان شود.

كسانى كه در آزمایش‌های معمول خون متوجه اختلالات تيروئيدى نمى‌شوند در چه مواردى براى آزمايش‌هاى تخصصى‌تر اقدام كنند؟

این مسأله را باید متخصص غدد پاسخ دهد اما در مواردی كه با تست‌های معمول تیروئید علائم اشكال چشمی تیروئید را داریم ممكن است متوسل به این تست‌ها بشویم یا این‌كه متخصص غدد انجام آن را تجویز كند.

درمان و پيشگيرى از عوارض چشمى تيروئيد با چه روش‌هايى ممكن است؟

ابتدا باید تیروئید را كنترل كنید و دیگر این‌كه شرایط عمومی بیمار را تصحیح كنید. بی‌شك استراحت، قطع سیگار، بلندكردن شبانه سر (استفاده از دو بالش) و استفاده از دارو به‌خصوص اشك مصنوعی در مراحل اولیه بیماری كمك‌كننده است. سیگار برای بیماران تیروئیدی مثل سم می‌ماند و بسیاری از بیماران اگر سیگارشان را ترك كنند، علائم‌شان كاهش یا بهبود پیدا می‌كند.

فشارهای روحی و روانی و خستگی‌های جسمی علائم چشمی تیروئید را تشدید می‌كند. پس استراحت نسبی و برداشته‌شدن فشارهای روحی منجر به بهبود عوارض چشمی بیمار حتی بدون درمان دارویی خواهد شد. اگر بیمار از مراحل اولیه بیماری گذشته باشد، آن وقت به درمان دارویی نیاز خواهد بود و اگر به جایی رسیدیم كه مشكل بینایی جدی مثل دوبینی پیش آمده باشد به جراحی متوسل خواهیم شد.

آیا كنترل استرس و خواب و نيز نوع تغذيه در كنترل اين عوارض نقش دارد؟

بدون شك، كنترل استرس و خواب در كاهش علائم تیروئید مؤثر است اما در مورد تغذیه باید از متخصص غدد پرسیده شود كه ببینیم بر اختلالات تیروئیدی می‌تواند مؤثر باشد یا خیر؟

چه تغييراتى در سبك زندگى اين دسته بيماران توصيه مى شود؟

این بیماران باید خواب و استراحت كافی داشته باشند و با توجه به این‌كه خشكی چشمی دارند، نباید شغل‌شان توأم با خستگی زیاد باشد. همچنین نباید ورزش سنگین انجام دهند و باید زندگی‌شان به‌گونه‌ای باشد كه دچار مشكلات روحی و روانی نشوند. برای كسانی كه ازدواج كرده‌اند باید با همسرشان نیز صحبت شود تا از اضطراب و استرس طرفی كه اختلالات تیروئیدی دارد با حمایت دیگری كاسته شود. در مواردی كه لازم باشد از درمان‌های دارویی نیز باید كمك گرفته شود.

پونه شیرازی - سلامت / روزنامه جام جم