چند نکته درباره آموزش مجازی که امسال هم ادامه دارد

از یک‌سو فرزندانی که دور از فضای مدرسه و گروه همسالان خود در حال خواندن هستند و از دیگر سو، والدینی که علاوه بر وظیفه پدر و مادری و تربیتی لازم است تا در بخش آموزشی نیز حضور پررنگ‌تری نسبت به گذشته داشته باشند.

چنین شرایطی آسیب‌هایی را برای هر دو گروه به همراه خواهد داشت، اما چه‌کارهایی می‌توان انجام داد تا این میزان آسیب به حداقل برسد و به بحران خانواده‌ها بدل نشود. با دکتر سمیه لیاقت، متخصص در حوزه سنجش آموزش دراین‌باره صحبت کرده‌ایم.

تغییر شرایط

آموزش مجازی موجب شده تا والدین بخشی از زمان شخصی‌شان را از دست بدهند. علاوه بر این به دلیل شیوع کرونا فشار روحی نیز بر خانواده‌ها تحمیل‌شده است. کاهش تفریحات به شکل محسوسی باعث افزایش تنش‌ها میان خانواده‌ها شده، اما این معضلات فقط برای پدر و مادرها نیست و فرزندان نیز درگیری خودشان را دارند.

آنها‌ نیز استقلالی را که می‌توانستند در محیط مدرسه به دست آورند ، ندارند و ارتباط با همسالان و معلم را ازدست‌داده‌اند. حتی می‌توان گفت این سبک از آموزش مجازی باعث شده والدین بیش از گذشته درباره تکالیف و سطح کیفی کلاس‌ها اطلاعات به دست آورند. چون بیشتر دانش‌ آموزان با گوشی‌ مادران‌شان با دیگران ارتباط دارند، لذا والدین بیش از گذشته در جریان کارهای همکلاسی‌ها هستند و این موضوع امکان مقایسه را هم بیشتر کرده است.

امکان مقایسه‌ای که می‌توان به آن‌هم به‌صورت فرصت و هم تهدید نگاه کرد. «شاید درگذشته والدین چندان در جریان این نبودند که باقی همکلاسی‌های فرزندشان تکالیف خود را چطور انجام می‌دهند و این نوع سبک آموزش باعث شده تا والدین یک آگاهی بیش‌ازاندازه به دست آورند. این اطلاعات اضافی هم می‌تواند مفید باشد و هم مخرب. با این اطلاعات بیشتر می‌توانند شناخت بیشتری نسبت به فرزند خود به دست آورند و با علایق و استعدادهای او بیشتر آشنا شوند. همچنین با این اطلاعات اضافی می‌توانند شروع به مقایسه کرده و این اضطراب را در خود و فرزندشان به وجود آورند چرا نباید در بین همکلاسی‌ها، فرزند او بهترین باشد و باعث تنش و اضطراب شوند.»

انعطاف بیشتر در شرایط فعلی

پذیرش این واقعیت که شیوع کرونا در اختیار ما نبوده و همه تحت‌فشار هستیم، می‌تواند به میزان قابل‌توجهی تحمل و مدیریت شرایط را بهبود ببخشد.

دکتر لیاقت در این زمینه می‌گوید: «درست نیست که خانواده‌ها سختگیری‌هایی را که درگذشته داشته‌اند در شرایط فعلی نیز داشته باشند. انسان به‌دلیل قدرت اختیار و توان عقلانی که دارد، می‌تواند رفتاری منعطف داشته باشد و خود را با شرایط موجود وفق دهد. بنابراین نخستین راه‌حل در این شرایط این است که نسبت به استاندارهای قبلی خود تا حدودی منعطف‌تر پیش برویم. بسته به شرایط هر فرد و خانواده، می‌توان انعطاف بیشتری به خرج داد و مرزها را کمی جابه‌جا کرد.»

کاهش انتظارات تا میزان زیادی برای رسیدن به این انعطاف کمک‌کننده خواهد بود. این کاهش انتظارات نیز به باور سمیه لیاقت از طریق گفت‌وگو به دست می‌آید: «متأسفانه در خانواده و جامعه ما چندان به گفت‌وگو اعتقادی وجود ندارد و بیشتر فضای اعمال قدرت، حاکم بوده و در ارتباط والدین و فرزندان نیز این شرایط دیده می‌شود، اما بالاخره باید از یک‌جایی فرهنگسازی گفت‌وگو به وجود آید و شاید این شرایط فرصت مناسبی باشد که با گفت‌وگو درباره خواسته‌ها و انتظارات صحبت شود و درنهایت گفته شود با توجه به شرایط موجود نسبت به خواسته‌های خود تا چه میزان انعطاف به خرج خواهید داد. در نهایت این فرصت پیش می‌آید که باقی اعضای خانواده نیز انتظارات را به زبان آورده و انعطاف خود را در این شرایط بیان کنند. »

ایجاد ارتباط با گروه همسالان

یکی از اصلی‌ترین معضلات والدین این است که فرزندان آنها در این دو سال آموزشی اخیر با گروه همسالان خود ارتباط معمول نداشته و همین موضوع ممکن است در آینده باعث بروز مشکلاتی شود. این متخصص سنجش آموزش بر این عقیده است که برای عبور از این شرایط بهتر است موقعیت‌هایی هرچند محدود را با توجه به امکانات موجود ایجاد کرد: «بچه‌های 7تا10ساله و به بالا در همین فضای مجازی هم می‌توانند با گروه همسالان خود ارتباط برقرار کنند و با آنها به‌صورت گروه‌های سه تا چهارتایی بازی مشترک انجام دهند. درست است این محدودیت وجود دارد، اما همچنان فرصت هست و می‌توان با چند همسن و سال هرقدر کم و محدود، ارتباط داشت و حتی در برخی موارد به مدت کوتاهی در یک فضای بازی مانند پارک یک قرار بیرون و پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، توپ‌بازی و... با رعایت پروتکل‌های بهداشتی در نظر گرفت.» انجام بازی‌های گروهی با خانواده نیز کمک می‌کند تا کودک بتواند در فعالیت‌های اجتماعی حضورداشته و با سبک بازی‌های گروهی و نحوه ارتباط برقرار کردن نیز آشنا شود. «بازی‌های گروهی و خانوادگی بسیار مهم است. در جامعه ما این سبک خیلی کم جاافتاده است. انرژی و هیجانی که این کار تولید می‌کند، خیلی زیاد است و می‌تواند به‌اندازه یک بیرون رفتن برای بچه‌ها جذاب باشد. این توصیه‌ها درگذشته هم بود، اما کمتر جدی گرفته می‌شد. حالا در این شرایط می‌توان از این تهدید مانند یک فرصت استفاده کرد. در کنار بازی، ورزش هم می‌تواند گزینه خوبی باشد.»

والدین حامی هستند نه ناظر

والدین در شرایط فعلی نباید فراموش کنند بیشتر از ناظر، حامی فرزندان خود هستند. این‌که بالای سر بچه بایستند تا تکالیفش را درست انجام دهد و حتی درجاهایی به آنها در درست نوشتن کمک کنند، کار اشتباهی است. «اگر آگاهی عمومی والدین به‌موقع بالا برود که بچه‌ها به‌صورت مستقل تکالیف‌شان را انجام دهند و یاد بگیرند مدیریت زمان کنند؛ فرزندشان قطعا آینده بهتری خواهند داشت و مستقل بارخواهند آمد. یک بخشی از این ماجرا را معلم‌ها می‌توانند کنترل کنند به صورتی که در مواجهه با تکلیف خوب و بد به‌درستی برخورد کند تا والدین در تقلای مقایسه یا نشان دادن برتری فرزند خود در توانایی حل تکالیف برنیایند.» آنچه فرزندان از خانواده خود باید بگیرند محبت و حمایت بی‌دریغ است. والدینی که در حال حاضر باید تا حدودی نقش معلم را داشته باشند کار سختی دارند.

«نباید والدین در این میان نقش خود را گم کنند. فرزند شما منِ دیگر شماست و اگر این موارد را فراموش نکنید آن‌وقت است که می‌توان گفت از این بحران با موفقیت عبور خواهید کرد.»

والدینی که می‌خواهند به‌عنوان یک آموزش‌دهنده حامی در کنار فرزندان خود قرار گیرند، می‌توانند بامطالعه کتاب‌های راهنمای تدریس، نحوه تدریس درست را یاد گرفته تا در کنار معلم به فرزندان مشتاق‌شان کمک کنند: «گاهی پیش می‌آید دانش‌آموزی علاقه‌مندتر و مشتاق‌تر از همکلاسی‌هایش است. در این زمینه یکسری اسناد آموزش‌وپرورش به‌رایگان برای معلم‌ها به نام کتاب‌های راهنمای تدریس در سایت آموزش‌وپرورش چاپ می‌شود و هرسال هم نسخه‌های جدید آن را برای پایه‌های مختلف می‌گذارند. والدین می‌توانند آنها را مطالعه کنند تا در حد چراغ‌راهنما کمک‌کننده باشند و آموزش‌های‌شان با آموزش‌های نوین مطابقت پیدا کند.»

آزاده باقری - روزنامه نگار / ضمیمه چاردیواری روزنامه جام جم