سالانه بیش از ۴هزار مرگ بر اثر پوکی استخوان / لزوم تامین لبنیات برای دهک‌های پایین توسط دولت

به گزارش جام جم آنلاین، دکتر افشین استوار در نشستی خبری گفت: پوکی استخوان یکی از مهم‌ترین بیماری‌های دوره سالمندی محسوب می‌شود و مشخصاتش این است که تراکم معدنی استخوان در آن به تدریج با افزایش سن، کاهش می‌یابد؛ به گونه‌ای که استخوان پوک، ترد و شکننده می‌شود و ممکن است با یک ضربه کوچک بشکند و فرد دچار ناتوانی شود.

وی با بیان اینکه مجموعا در دنیا حدود ۲۰۰ میلیون نفر به بیماری پوکی استخوان مبتلا هستند، افزود: متاسفانه از هر دو خانم بالای ۵۰ سال و هر ۴ مرد بالای ۵۰ سال یک نفر شکستگی ناشی از پوکی استخوان را تجربه می‌کند. بنابراین عواقب پوکی استخوان بسیار شدید است. متاسفانه به دنبال شکستگی در ۸۰ درصد موارد، فرد به هیچ عنوان به وضعیت قبلی خودش از نظر توانایی حرکتی و انجام کارهای روزانه‌اش نمی‌رسد. در ۵۰ درصد موارد فرد به عصا و کمک دیگران برای راه رفتن نیاز پیدا می‌کند و با کمال تاسف در موارد شکستگی لگن که یکی از شدیدترین عواقب بیماری پوکی استخوان است، در ۲۰ تا ۵۰ درصد موارد ظرف یکسال بعد از وقوع شکستگی فرد فوت می‌کند.

استوار ادامه داد: این درحالیست که بالغ بر ۱۷۰ هزار مورد شکستگی ناشی از پوکی استخوان در کشور اتفاق می‌افتد. حدود ۴۲۰۰ مورد مرگ به علت شکستگی ناشی از پوکی استخوان در کشور ما اتفاق می‌افتد که عدد بسیار زیادی است. هزینه اقتصادی پوکی استخوان و شکستگی ناشی از آن هم در کشور بسیار بالاست. مطالعات ما نشان می‌دهد که این هزینه بالغ بر ۳۰۰۰ میلیارد تومان در سال است که به سیستم سلامت و خانواده‌ها تحمیل می‌شود. علی‌رغم این بار زیاد پوکی استخوان و شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان، این بیماری قابل درمان است و داروها و درمان آن در کشور وجود دارد و در دسترس افراد است، اما متاسفانه نسبت قابل توجهی از افرادی که پوکی استخوان دارند، از بیماری خودشان مطلع نیستند و بر همین اساس امسال شعار هفته ملی سلامت استخوان را به مهار پوکی استخوان با تشخیص به موقع اختصاص دادیم.

وی گفت: تمام خانم‌های بالای ۵۰ سال به خصوص بعد از سنین یائسگی باید برای اینکه از سلامت استخوان خودشان مطمئن شوند، به پزشک مراجعه کنند و در صورتی که پوکی استخوان تشخیص داده شد، باید برای درمان اقدام کنند. معمولا درمان پوکی استخوان طولانی‌مدت بوده و در فاز اول درمان حداقل سه تا پنج سال فرد باید دارو را دریافت کند. بنابراین اهمیت زیادی دارد که افراد مبتلا به پوکی استخوان، درمان‌شان را کامل کنند تا تراکم معدنی استخوان افزایش یافته و خطر شکستگی بعد از درمان کاهش یابد. بنابراین ما به همه خانم‌های بالای ۵۰ سال و مردان بالای ۶۰ سال توصیه می‌کنیم که برای اطمینان از سلامت استخوان‌شان به پزشک مراجعه کنند.

استوار گفت: نکته بسیار مهم دیگری که باید اشاره کرد این است که زمینه پوکی استخوان در سنین پایین ایجاد می‌شود. به خصوص در کودکان و نوجوانان، فرد تا قبل از سن ۲۵ سالگی به حداکثر تراکم استخوان می‌رسد و تراکم استخوان باید در آن سن شکل بگیرد و در صورتیکه عوامل خطر پوکی استخوان در آن سن وجود داشته باشند، زمینه ایجاد پوکی استخوان در آن سن فراهم می‌شود.

وی ادامه داد: مهمترین عامل خطر و عامل زمینه‌ای پوکی استخوان، عوامل خطر تغذیه‌ای هستند. مصرف ناکافی لبنیات، دریافت ناکافی کلسیم و ویتامین دی، مصرف ناکافی میوه و سبزیجات، عوامل زمینه‌ساز پوکی استخوان هستند. سایر عوامل خطر رفتاری که در سبک زندگی افراد وجود دارد هم بسیار بااهمیت هستند. مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر از سایر عوامل خطری هستند که فرد را مستعد پوکی استخوان می‌کنند. ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند سرطان‌ها و مصرف برخی داروها مانند کورتون‌ها، فرد را مستعد ابتلا به پوکی استخوان می‌کند و اگر فرد در خانواده و والدین و فامیل درجه یک، سابقه شکستگی ناشی از پوکی استخوان دارد، باید هوشیار باشد که ممکن است مستعد ابتلا به پوکی استخوان باشد.

رییس مرکز بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت گفت: وزارت بهداشت باتوجه به روند پیر شدن جمعیت که کشور ما یکی از سریع‌ترین رشد جمعیت سالمندی را در دنیا دارد و در منطقه سریع‌ترین رشد جمعیت سالمندی را دارد، بنابراین بیماری‌ها و مشکلات مربوط به سلامتی دوران سالمندی در کشور ما شیوع و بروز خاصی دارد و روزبروز در حال افزایش است و بر همین اساس وزارت بهداشت برنامه‌های بسیار متنوعی را با رویکرد ادغام یافته برای تمام سنین در همه سطوح پیشگیری، درمان و بازتوانی برای پوکی استخوان و شکستگی ناشی از آن دارد.

وی ادامه داد: در سطح پیشگیری مهمترین استراتژی ما اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی عموم است برای اینکه در سنین به ویژه نوجوانی و جوانی با سبک زندگی سالم، از وقوع پوکی استخوان در سنین بالاتر پیشگیری شود. برنامه‌های تشخیص به موقع و درمان پوکی استخوان در نظام مراقبت‌های اولیه بهداشتی در حال ادغام است و امیدواریم همه افراد به این خدمات در پایین‌ترین سطح که از سوی مراقب سلامت و پزشک ارائه می‌شود، دسترسی داشته باشند.

استوار افزود: پیشگیری از شکستگی‌های ثانویه در برنامه‌های بیمارستان‌ها در حال ادغام است. وقوع یک شکستگی فرد را برای شکستگی مجدد مستعد می‌کند و در صورتی که برای فرد شکستگی اتفاق افتد، احتمال اینکه در شش یا هشت ماه بعد از شکستگی اول، مجددا شکستگی رخ دهد، خیلی زیاد است. بنابراین در بیمارستان‌ها باید کسانی که با شکستگی ناشی از پوکی استخوان مراجعه می‌کنند، بررسی و درمان مناسب شوند.

استوار گفت: تامین داروهای مورد نیاز و پوشش بیمه‌ای مناسب هم از سایر برنامه‌های در دستور کار است و همچنین تامین و توزیع عادلانه دستگاه‌های سنجش تراکم استخوان در سراسر کشور با توجه به اینکه این دستگاه‌ها اغلب در تهران و مراکز استان‌ها قرار دارند و دسترسی به آن‌ها در مناطق کمتر برخوردار بسیار پایین‌تر است، این توزیع عادلانه هم در دستور کار وزارت بهداشت قرار دارد.

استوار در ادامه در پاسخ به سوالی درباره تاثیر کاهش مصرف برخی گروه‌های غذایی مانند گوشت و لبنیات در بین مردم بر بروز پوکی استخوان، گفت: قطعا این موضوع موثر است. عوامل تغذیه‌ای مهمترین عامل در پیشگیری از پوکی استخوان محسوب می‌شوند. حداکثر توده استخوانی نهایتا تا ۲۵ سالگی ایجاد می‌شود. بنابراین اگر تغذیه مناسب وجود نداشته باشد و این تراکم اتفاق نیفتد، فرد در میانسالی و سالمندی مستعد پوکی استخوان خواهد بود. بنابراین آنچه تحت عنوان امنیت غذایی نام برده می‌شود، بسیار اهمیت دارد. تمام خانواده ها باید مراقب باشند که کودکانشان از تغذیه مناسب برخوردار باشند. وظیفه دولت هم تامین این اقلام غذایی بسیار ضروری به ویژه برای سنین پایین است تا از پوکی استخوان جلوگیری شود.

وی در پاسخ به سوالی درباره وضعیت داروهای بیماران مبتلا به پوکی استخوان، گفت: به هر حال تحریم‌ها به اشکال مختلف وقوع پوکی استخوان و برنامه‌های پیشگیری و درمان پوکی استخوان را تحت تاثیر قرار داده است. خوشبختانه داروهای درمان پوکی استخوان و داروی اصلی خط اول و دوم درمان این بیماری، تولید داخل کشور و موجود و در دسترس هستند، اما قطعا از طرق مختلف تحریم‌ها تاثیر داشته است. امیدوارم با رفع تحریم‌ها شاهد باشیم که سلامت مردم کمتر تحت تاثیر چنین پدیده ظالمانه‌ای قرار گیرد.

استوار در پاسخ به سوالی درباره احیای طرح شیر مدارس و تاثیر آن در بهبود وضعیت پوکی استخوان، گفت: مصرف لبنیات یکی از مهمترین منابع تامین کلسیم و ویتامین دی و پروتئین‌های مورد نیاز به ویژه در سنین پایین و در کودکان است. بنابراین از هر روش و شیوه ای که ممکن است باید مصرف لبنیات به اندازه کافی وجود داشته باشد. هم خانواده ها باید توجه داشته باشند و هم دولت باید به هر صورتی به خصوص برای افرادی که در دهک‌های پایین اقتصادی و اجتماعی قرار دارند، این منبع غیرقابل جایگزین را تامین کند.

وی در پاسخ به سوال ایسنا، درباره وضعیت پوشش بیمه ای دارو و درمان مبتلایان به پوکی استخوان، گفت: اولا که خدمات تشخیص و درمان پوکی استخوان تحت پوشش بیمه قرار دارد. در واقع تشخیص پوکی استخوان، از طریق سنجش تراکم استخوان است که از طریق دستگاه‌های به خصوصی انجام می‌شود و تراکم معدنی استخوان را اندازه می‌گیرند. در صورتی که افراد در چارچوب پروتکل‌های معاونت درمان برای تشخیص پوکی استخوان مراجعه کنند، تحت پوشش بیمه قرار دارد. حتی با تجویز پزشکان خانواده، بیمه سنجش تراکم استخوان را قبول می‌کند. همچنین داروهای خط اول و دوم درمان پوکی استخوان نیز تحت پوشش بیمه قرار دارند. حال در صورتیکه داروی جدیدی معرفی یا تولید شود، با هماهنگی معاونت درمان و شورای عالی بیمه آن‌ها را هم در پروتکل کشوری آورده و تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرد.

استوار درباره وضعیت غربالگری بیماری‌های غیرواگیری چون پوکی استخوان بعد از کرونا، گفت: متاسفانه پاندمی کووید۱۹ روی دریافت خدمات پیشگیری و تشخیص پوکی استخوان تاثیر گذاشته است. مردم به دلیل ترس از ابتلا به کووید کمتر برای تشخیص به موقع پوکی استخوان مراجعه کرده‌اند و در دراز مدت ممکن است که این موضوع بر روی سلامت‌شان تاثیر داشته باشد. از طرفی از آنجایی که فعالیت‌ها و بیرون رفتن‌ها مقداری در این دوران کمتر شده، در نتیجه میزان شکستگی‌ها تا حدودی کاهش یافته است. موضوع دیگر این است که از آنجایی که فعالیت بدنی کاهش یافته، این موضوع در دراز مدت بر روی تراکم استخوان تاثیر دارد. بنابراین پاندمی کرونا اثرات منفی هم از نظر دریافت خدمات و هم از نظر پیشگیری از پوکی استخوان نه تنها در ایران بلکه در دنیا داشته است.

وی درباره کاهش مصرف لبنیات در افزایش پوکی استخوان گفت: کاهش مصرف لبنیات قطعا روی دستیابی به حداکثر تراکم استخوان موثر است. اگر حداکثر تراکم استخوان در نوجوانی و جوانی تا قبل از ۲۵ سالگی تامین نشود، خطر پوکی استخوان در میانسالی و سالمندی افزایش می‌یابد. بنابراین در وضعیتی که دسترسی مردم یا توان خریدشان برای لبنیات کاهش می‌یابد، قطعا در آینده علاوه بر مشکلات مربوط به کوتاه قدی و سایر تبعاتی که روی سلامت فرد در نوجوانی و جوانی دارد، در سالمندی هم در آینده موثر خواهد بود.

استوار درباره رشد سرطان و مهمترین عوامل این رشد در کشور و همچنین تمهیدات انجام شده برای پیشگیری از آن، گفت: عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر، به طور کلی عوامل خطر مشترکی هستند. عوامل خطر رفتاری مانند تغذیه نامناسب، مصرف سیگار، مصرف الکل و کم تحرکی به همراه آلودگی هوا به عنوان یک عامل خطر محیطی، مهم‌ترین علت افزایش موارد سرطان هستند. عوامل خطر فیزیولوژیک مانند چاقی هم در این میان موثرند که وابسته به عوامل خطر تغذیه‌ای وابسته است. البته درباره سرطان باید دو موضوع را از هم جدا کرد. کشور ما کشوری است که جمعیت سالمند در آن به سرعت در حال افزایش است. بنابراین بخشی از افزایش تعداد موارد سرطان به دلیل سالمند شدن جمعیت است و بنابراین از آنجایی که سرطان بیماری است که در سنین بالا اتفاق می‌افتد، طبیعی است که بروزش افزایش می‌یابد. در عین حال بخش قابل توجه آن هم به سبک نامناسب زندگی و عوامل خطری است که ذکر کردم.

وی درباره مصرف قرص کلسیم و تاثیر آن بر جلوگیری از پوکی استخوان، گفت: مصرف مکمل ها فقط در صورتی توصیه می‌شود که پزشک تجویز کرده باشد. مصرف مکمل های ویتامین دی به علاوه کلسیم در صورتی که پزشک تجویز کند، برای افرادی که کمبود ویتامین دی داشته یا نیاز به مکمل دارند، لازم است و در صورتی مصرف مکمل‌ها توصیه می‌شود که پزشک تجویز کرده باشد.

استوار گفت: امروز در جدول هفته ملی سلامت استخوان روز پیشگیری از سقوط و شکستگی نام‌گذاری شده، نکته مهم این است که پوکی استخوان در صورتی می‌تواند خطر ایجاد کند که منجر به شکستگی شود. تا زمانیکه شکستگی اتفاق نیفتد، پوکی استخوان به خودی خود مشکلی ندارد. یکی از مهمترین زمینه‌های ایجاد شکستگی، سقوط است که به ویژه در سالمندان اتفاق می‌افتد. باید زمینه‌های سقوط و زمین خوردن را در افراد سالمند از بین ببریم. وجود برخی بیماری ها مانند فشار خون بالا، قند خون بالا و ... می تواند فرد را مستعد سقوط کند. مشکلات شنوایی و بینایی هم می تواند فرد را مستعد سقوط کند.

وی ادامه داد: عوامل محیطی مانند کمبود روشنایی به ویژه برای سالمندان و وجود موانع در خانه و در اجتماع باعث می شود که فرد مستعد سقوط شود. در حمام گاهی اوقات این سقوط اتفاق می‌افتد. در عین حال تقویت عضلات هم بسیار مهم است. تقویت عضلات با استفاده از انواع ورزش ها باعث می‌شود که فرد تعادلش را حفظ کند. متاسفانه ۳۰ درصد افراد بالای ۶۰سال در کشور ما دچار درجاتی از تحلیل عضله هستند که باعث می‌شود که فرد موقع انجام کارهای روزمره زمین بخورد. مطالعات نشان می‌دهد که برخلاف تصور، افراد بیشتر در خانه زمین می‌خورند و باعث شکستگی می‌شود. صبح زود یکی از زمان‌هایی است که سقوط بیشتر اتفاق می‌افتد. در دقایق بعد از مصرف داروها به ویژه داروهای کاهنده فشار خون یا قند خون ممکن است فرد مشکلاتی پیدا کند که فشار خون و قند خونش افت کند و سقوط رخ دهد. این موانع باید رفع شود تا سقوط رخ ندهد.

استوار درباره احتمال تاثیر کرونا بر سلامت استخوان ها، گفت: شواهدی مبنی بر اینکه کرونا روی استخوان‌ها تاثیر بگذارد، وجود ندارد. البته تاثیرات غیرمستقیم دارد. به عنوان مثال ممکن است فرد به دلیل ترس از ابتلا به کرونا به پزشک مراجعه نکند و در تشخیص به موقع یا درمان دچار مشکل شود. تداخلی بین دریافت داروهای پوکی استخوان و واکسن و کرونا هم وجود ندارد و فرد می تواند در زمان ابتلا به کرونا داروهای پوکی استخوانش را مصرف کند