جادوی دوش آب‌ سرد

جالب است بدانید نخستین مدرک ثبت شده از استفاده از دوش آب‌سرد مربوط به حدود ۲۰۰سال پیش در اوایل قرن نوزدهم میلادی است؛ آن زمان مأموران (پزشکان) یک زندان به‌کارگیری دوش آب‌ سرد را برای مهار پناهندگان زندانی و القای ترس در آنها برای آرام نگه‌داشتن‌شان طراحی کرده‌بودند.

در اواسط قرن نوزدهم مردم شهر ویکتوریا در کانادا متوجه شدند دوش آب‌سرد کاربردهای دیگری هم دارد؛ مثلا برای شستن بدن در حمام که البته اگر آب، گرم باشد بهتر است بنابراین دوش، از دستگاهی که به مدت یک ساعت و نیم برای ایجاد حس ناخوشایند در زندانی استفاده می‌شد، به‌تدریج به وسیله‌ای بسیار دلپذیر در حمام تبدیل شد که استفاده از آن برای شست‌وشوی بدن حدود پنج دقیقه طول می‌کشید.

جدا از این، دوش آب‌سرد علاوه بر مزایای سلامتی، موجب می‌شود از حس تجدید حیات به ویژه وقتی بدن در میان رشته‌های آبی که از دوش به سمت پایین سرازیر می‌شود، لذت ببریم البته در میانه پاییز و با سردشدن هوا باید مراقب باشیم در روزهای تعطیل که بلافاصله بعد از دوش گرفتن لزوما از خانه خارج نمی‌شویم دوش آب‌ سرد و مزایایش را در گرمای خانه تجربه کنیم! اما ببینیم آیا تحقیقات علمی هم مفید بودن دوش آب‌ سرد را تایید می‌کنند؟

نتایج مطالعه وسیعی در کشور هلند نشان داده‌است افرادی که دوش آب‌سرد می‌گیرند نسبت به کسانی که دوش آب‌ گرم می‌گرفتند، کمتر به دلیل بیماری از محل کار مرخصی می‌گیرند.

در یک آزمایش، گروهی که بیش از ۳۰۰۰ نفر بودند به چهار گروه تقسیم شدند و از آنها خواسته شد هر روز دوش آب‌گرم بگیرند. با این تفاوت که گروه اول دوش‌گرفتن را با آب‌ گرم به پایان برسانند، گروه دوم دوش‌گرفتن را در انتها با ۳۰ ثانیه آب‌سرد، گروه سوم با ۶۰ ثانیه آب‌سرد و گروه چهارم با ۹۰ ثانیه آب‌سرد به پایان برسانند.

یعنی گروه کنترل (گروه اول) فقط می‌توانست از دوش آب‌گرم لذت ببرد. از شرکت‌کنندگان خواسته شد از این دستورالعمل به مدت یک ماه پیروی کنند. البته ۶۴ درصد شرکت‌کنندگان رژیم دوش آب‌سرد را ادامه دادند زیرا آن را بسیار دوست داشتند.

پس از یک دوره پیگیری سه ماهه، محققان دریافتند گروه‌هایی که دوش آب‌سرد می‌گرفتند، ۲۹ درصدشان کاهش مرخصی استعلاجی ناشی از بیماری را گزارش کردند. جالب است بدانید مدت استفاده از دوش آب‌سرد بر مدت غیبت به دلیل بیماری تأثیری نداشت.

چرا دوش آب‌ سرد مفید است؟

علت این‌که دوش آب‌سرد در افراد ممکن است مانع بیماری آنها شود، مشخص نیست اما نتایج برخی تحقیقات نشان می‌دهد احتمال دارد دلیل این امر مربوط به تقویت‌ سیستم ایمنی بدن باشد. نتایج مطالعه‌ای در جمهوری چک نشان داد وقتی مردان جوان ورزشکار این کشور سه بار در هفته به مدت یک ماه و نیم (شش هفته) در آب‌سرد غوطه‌ور می‌شدند، این عمل سیستم ایمنی بدن آنها را اندکی قوی‌تر می‌کرد.

با این حال برای تایید این یافته‌ها، مطالعاتی بیشتر و گسترده‌تر نیاز است. همچنین به نظر می‌رسد آب‌سرد، سیستم عصبی سمپاتیک- بخشی از سیستم عصبی که پاسخ مبارزه یا فرار را کنترل می‌کند - را فعال می‌کند؛ یعنی یک واکنش فیزیولوژیک خودکار بدن به رویدادی که خطرناک، استرس‌زا یا ترسناک تلقی می‌شود.

وقتی این حالت در سیستم عصبی فعال می‌شود (مثلا موقع استفاده از دوش آب‌سرد) شما با افزایش ترشح هورمون«نورآدرنالین» مواجه می‌شوید.

این چیزی است که به احتمال زیاد باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون افراد هنگام غوطه‌ورشدن در آب‌سرد می‌شود و با مزایای سلامت اشاره شده مرتبط است.

همچنین غوطه‌وری در آب‌سرد نشان داده‌است باعث بهبود گردش خون می‌شود. هنگام قرارگرفتن بدن در معرض آب‌سرد، جریان خون در پوست کاهش می‌یابد.

وقتی آب‌سرد قطع می‌شود، بدن باید خود را گرم کند بنابراین جریان خون در سطح پوست افزایش می‌یابد. برخی دانشمندان تصور می‌کنند این می‌تواند گردش خون را بهبود بخشد. نتایج مطالعه‌ای که به غوطه‌وری در آب‌سرد بعد از ورزش پرداخته‌بود، نشان داد پس از چهار هفته، جریان خون به طرف عضلات بهبود یافته‌است.

همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد دوش آب‌سرد می‌تواند به کاهش وزن شما کمک کند. نتایج یک مطالعه نشان داد غوطه‌وری در آب‌سرد در دمای ۱۴درجه سانتی‌گراد، متابولیسم را تا ۳۵۰ درصد افزایش می‌دهد. متابولیسم فرآیندی است که بدن شما آنچه را که می‌خورید و می‌نوشید به انرژی تبدیل می‌کند، بنابراین متابولیسم بالاتر تقریبا معادل انرژی بیشتری است.

مزایای روانی دوش آب‌ سرد در کنار خطرات

گذشته از فواید جسمانی، دوش آب‌سرد می‌تواند مزایای سلامت روانی هم داشته‌باشد. این عقیده وجود دارد که غوطه‌وری در آب‌سرد باعث افزایش هوشیاری ذهنی ناشی از تحریک سیستم عصبی سمپاتیک و واکنش مبارزه یا فراری می‌شود که پیشتر اشاره شد. ثابت شده‌است در سالمندان گرفتن آب‌سرد روی صورت و گردن عملکرد مغزشان را بهبود می‌بخشد. همچنین دوش آب‌سرد ممکن است به از بین بردن علائم افسردگی کمک کند. سازوکار پیشنهادی این است که به دلیل تراکم زیاد گیرنده‌های سرما در پوست، دوش آب‌سرد، موجب فرستاده‌شدن مقدار زیادی از تکانه‌های الکتریکی از انتهای عصب محیطی به مغز می‌شود که این می‌تواند اثر ضد افسردگی داشته‌باشد.

همچنین شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد غوطه‌وری در آب‌سرد یا دوش آب‌سرد برای سلامت مفید است؛ حتی اگر دلایل آن هنوز اندکی نامشخص باشد، پیش از این‌که در پایان حمام، شیر آب‌سرد را باز کنید، باید بدانید دوش آب‌سرد خطراتی هم دارد؛ زیرا جاری شدن ناگهانی آب‌سرد به بدن شوک وارد می‌کند که این می‌تواند برای افراد مبتلا به بیماری قلبی خطرناک باشد و موجب حمله قلبی یا بی‌نظمی در ضربان قلب آنها شود.

مترجم: صدیقه سخندان فداکار / دانش و سلامت
منبع: Science alert