ضرورت اتخاذ رویکرد فرهنگی در مدیریت شهری

 یادداشت از-جعفر احمدی

 

امری که تاکنون یا از ان غافل بوده اند و یا به شکل ناقص و جزیره ای به آن پرداخته می شود. البته در قانون، تشكيلات، وظايف و انتخابات شوراهاي اسلامي كشور و انتخاب شهرداران، نقش و جايگاه مهمي براي شهرداري هاي كشور در عرصه مشاركت فرهنگي در فرايند توسعه فرهنگي شهري پيش بيني شده است. اما چرا باید در مدیریت شهری رویکرد فرهنگی اتخاذ شود؟

الوین تافلر در کتاب " شوک آینده" می نویسد: «شکی نیست که مرگ جغرافیایی برای آینده ی شهر آثار مهمی به همراه دارد.» این گفته ی تافلر بیانگر تغییر رویکرد نسبت به شهرها ست؛ به این معنا که  نگاه به شهرها به عنوان واقعیاتی فیزیکی رو به افول است. یعنی برداشت از ساختار فیزیکی شهرها در قرن اخیر با اتکا بر مفاهیم صرف فیزیکی ناکافی می باشد. از طرفی دیگر کن وریل معتقد است که «امروزه دیگر سیاست شهری غیرقابل تفکیک از سیاست فرهنگی است». این دیدگاه هم بیانگر این است که، سياستگذاری فرهنگي شهر مستلزم شناسايي و بکارگیری نظریه های عمومي فرهنگ شهري و بويژه تئوري هاي فرهنگي مديريت شهري است. مشروط بر اینکه مدیران فرهنگی شهرداری ها مسلط و مسلح به نظریه های فرهنگی باشند.

بنابراین نگاه به شهر به عنوان خیابان ها و عمارت های شهری دیگر در مدیریت شهری منسوخ شده ست و شهرها ضرورت رویکردی فرهنگی را می طلبند تا مکمل سایر رویکردهای مطالعاتی همچون معماری، شهرسازی طراحی، برنامه ریزی شهری و.... باشد. البته لازم به ذکر است که رویکردهای فرهنگی به شهر ناقض سایر رویکردهای(همچون معماری،طراحی،شهرسازی و...) نیست، بلکه با اهمیت یافتن  فرهنگ در چهار دهة اخیر و فرهنگی شدن تمامی امور و ابعاد زندگی انسان شهری؛ لازم است که تمامی این رویکردها از بستر فرهنگی شهر عبور داده شوند. امروزه دیگر سخن گفتن از معماری، طراحی و برنامه ریزی شهری بدون توجه به فرهنگ ناقص خواهد بود.

نگرش اجتماعي و فرهنگي به شهرداري در ايران موضوعي نسبتاً جديد نیست اما ضرورت آن رو به گسترش است. چرا كه هم نگاه شهروندان به شهرداري ها صرفاً به عنوان سازمان انجام دهنده خدمات شهري و رفت و روب تغيير كرده است و هم زمينه هاي بيشتر و بهتري براي پاسخگويي شهرداريها به نيازهاي فرهنگي و اجتماعي فراهم شده است. لذا ورود شهرداريها به مسائل فرهنگي و اجتماعي هم باید معطوف به نيازهاي جديد شهروندان در حوزه فرهنگي و  اجتماعي باشد و هم معطوف به قابليت ها و كاركردهاي بالقوه و بالفعل مناسب شهرداري ها در اين زمينه باشد.

پس مدیران شهری علاوه بر رسالتی که در خصوص توسعه فرهنگي شهر به عهده دارند، باید این نکته را مدنظر داشته باشند، که ارائه خدمات شهري و انجام ساير وظايف محوله به نحو مطلوب، بدون بهره گيري از زمينه فرهنگي مناسب ميسر نخواهد شد؛ چیزی که تاکنون مدیران شهری از آن غافل بوده اند. بتابراین در همین راستا، بهبود ديدگاه مردم نسبت به شهرداري، جلب مشاركت آنان در ارائه خدمات شهري از قبيل بهداشت محيط و فضاي سبز و ترغيب آنان به انجام دقيق وظايف شهروندي از قبيل پرداخت عوارض و ... همگی از جمله مواردي هستند كه مستلزم زمينه سازي فرهنگي مناسب مي باشند.

بسياري از مسائل مرتبط با حوزه هاي فرهنگي و اجتماعي و تعلقات آن، مستقيم با غير مستقيم در حوزه وظايف و اختيارات مديريت شهري و شهرداري هاست. از زاويه ديگر، اهميت توجه شهرداري ها به مسائل فرهنگي و اجتماعي زماني آشكار مي شود كه نگاهي به وسعت ارتباط تنگاتنگ مردم با شهرداري ها بيندازيم. شهرداري ها نهادهايي محلي اند كه بيش از هر نهاد ملي ديگر به شهروندان نزديك اند. شهرداري محل رجوع اقشار مختلف مردم اند و اين مردم، انتظارات فراوان و متنوعی دارند. شهرداري ها حكومت هاي محلي نسبتاً مستقل اند كه قانوناً امور مختلف شهر را بر عهده دارند. بنابراین مديريت شهري ابزاري است كه به وسيله آن مي توان توسعه پايدار فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي را به وجود آورد. در چنين شرایطی شهرداري ها مي توانند به عنوان كارگزاران محلي توسعه فرهنگي و اجتماعي ايفاي نقش كنند.

 از نظر فرهنگي، شهر خوب و مطلوب علاوه بر مديريت شهري كارآمد نيازمند شهرونداني آگاه و آشنا با حقوق وظايف شهروندي است. لذا مديريت شهري مي بايست در زمینه های، آگاه ساز عمومي ايجاد و ارتقاي فرهنگ شهرنشيني، گسترش شهروندمداري و آموزش شهروندان در زمينه هاي مختلف، فعاليت فرهنگي داشته باشد. شهرداري ها موظف اند در موضوعات مختلفي چون اوقات فراغت شهروندان، حقوق و وظايف شهروندي، مشاركت شهروندان و ايجاد و توسعه اماكن و يادمان و ميراث فرهنگي و نظاير اينها نقش ایفاء کنند. خوشبختانه قانون در همه ی این موارد راه را برای فعالیت شهرداری ها بازگذاشته است و هیچ بهانه ای برای محدود کردن فعالیت های فرهنگی به مواردی خاص پذیرفتنی نیست.