نسخه مقابله با بلوغ زودرس

قسمت عجیب موضوع این‌ است که کودک کم‌توان و راحت‌اندیش دیروز بر اثر بلوغ، تغییرات عمده و جدیدی در جسم و جان و ذهنش ایجاد می‌شود که باید ناگزیر این تغییرات را بپذیرد و تحت کنترل درآورد.

با وجودی که سن شروع و خاتمه دوران بلوغ در افراد مختلف بسیار متفاوت است اما اگر این دوران زودتر یا دیرتر از موعد متعارف اتفاق بیفتد بالطبع مشکلات و دردسرهایی را به همراه خواهد داشت.

در طب رایج در مورد بلوغ زودرس به موارد و نکات زیادی اشاره شده است اما برای این‌که بدانیم چه تدابیر و اقدامات درمانی و تغذیه‌ای از دیدگاه طب سنتی برای پیشگیری از بلوغ زودرس وجود دارد پای صحبت‌های دکتر الهام پارسا، پزشک متخصص طب سنتی و عضو هیأت علمی دانشگاه نشستیم و به نکات قابل توجهی دست یافتیم.

از دیدگاه طب سنتی، سن رشد از اولین روز تولد تا ۳۰سالگی در نظر گرفته شده که در این بازه زمانی، انسان به تکامل می‌رسد.

در طب سنتی این دوره به چهار بازه هفت ساله تقسیم شده است که در ابتدای بازه سوم، بلوغ دختر و پسر دیده می‌شود.

بلوغ دختر در این بازه کامل و علائم بلوغ پسرها ظاهر می‌شود. علائم بلوغ شامل تغییر چهره، رشد قدی، وزنی، جنسی و عقلی است که فرد را به تکامل نزدیک‌تر می‌کند.

دو فاکتور حرارت و رطوبت

در طب سنتی برای رشد، نیاز به دو فاکتور حرارت و رطوبت است. برای این‌که کودک رشد خوبی داشته باشد، باید حرارت و رطوبت بدنش در حد تعادل باشد.

زمان شروع دوران بلوغ اغلب ژنتیکی و ارثی است اما از منظر طب سنتی اگر یکی از دو فاکتور حرارت و رطوبت به هر علتی زیاد یا کم شود، می‌تواند سبب بروز بلوغ زودرس یا دیررس شود.

بلوغ در دختران با علائمی حول و حوش ۱۲.۵تا ۱۴.۵سالگی و در پسران دو سال دیرتر یعنی بین ۱۴.۵تا ۱۵سالگی اتفاق می‌افتد. حال اگر علائم بلوغ در دختران، زیر هفت سال و در پسران، زیر ۹ سال تظاهر کند از نشانه‌های بلوغ زودرس است.

بلوغ صرفا جنسی نیست و با توجه به این‌که فرد از نظر عقلی و روحی و روانی نیز به بلوغ می‌رسد در صورت بروز بلوغ زودرس، چون سن فرد کم و آمادگی شرایط روحی و روانی بزرگسالی را ندارد، می‌تواند دچار مشکلات جدی شود.

هدف اصلی متخصصان در موارد بلوغ زودرس این است که دوران دو تا چهار ساله بلوغ را طولانی‌تر کنند تا کودک زود به بلوغ کامل نرسد. بلوغ باید در سنی اتفاق بیفتد که فرد ظرفیت و آمادگی پذیرش تغییرات آن را داشته باشد.

گرم مزاجان مستعدترند

با توجه به این‌که مزاج رشد و بلوغ، گرم و تر است، اگر مزاج اصلی کودک گرم باشد و فعالیت بدنی وانرژی زیادی داشته باشد برای ابتلا به بلوغ زودرس مستعدتر است البته آب و هوای محل زندگی کودک نیز بی‌تأثیر نیست و معمولا در مناطق گرمسیر که نور و گرمای زیادی وجود دارد، مانند استان‌های جنوبی و مرکزی ایران، امکان افزایش حرارت بدنی و شروع بلوغ زودرس وجود دارد و برعکس در مناطق جغرافیایی سردسیر احتمال شیوع بلوغ دیررس بیشتر است.

همچنین با توجه به مصرف بیشتر غذاهای ناسالم، احتمال می‌رود این مشکل در شهرها بیشتر از روستاها باشد، هرچند مطالعه در این خصوص نشده و مقاله‌ای درباره‌اش منتشر نشده است. حتی بوها و رنگ‌های تند مثل قرمز، نارنجی و زرد که هیجان برانگیز هستند، فیلم‌های اکشن ، پرحرارت ، مستهجن و موسیقی‌های تند و هیجان‌انگیز می‌تواند با افزایش حرارت از دوران دو تا چهار ساله بلوغ بکاهد. اگر کودک در دوران بلوغ زودرس قرار دارد، باید تدابیری اندیشیده شود تا بلوغ دیرتر به انتها برسد و موارد گفته شده رعایت شود.

لاغری و چاقی چطور؟

لاغری و به‌خصوص چاقی می‌تواند فرد را مستعد بلوغ زودرس کند. هر چه رطوبت بدن ـــ که از فاکتورهای بلوغ است ـــ بیشتر باشد فرد چاق‌تر و مستعدتر برای بلوغ زودرس خواهد بود. افرادی که به طور افراطی می‌خورند یا استعداد چاقی دارند، می‌توانند سریع‌تر وارد دوران بلوغ شوند. البته اگر به چنین کودکانی نیز رژیم‌های سخت و سنگین داده شود، احتمال بلوغ دیررس پیش خواهد آمد و در این خصوص باید سنجیده عمل کرد اما این پرسش مطرح است که احتمال بروز بلوغ زودرس در پسران بیشتر است یا دختران؟ دکتر پارسا می‌گوید: در این خصوص مطالعه یا مقاله‌ای منتشر نشده اما فارغ از مزاج هر کسی جنسیت مرد چون به سمت گرمی و خشکی و مزاج زن چون به سمت سردی و تری است، این موضوع می‌تواند روی مزاج اصلی هر فردی تاثیرگذار باشد و احتمال دارد بلوغ زودرس در مردها بیشتر دیده شود. همچنین هرچه جثه بزرگ‌تر باشد تا حدودی می‌تواند حرارت بیشتری تولید کند. اگر جثه بزرگ بر اثر استخوان‌بندی درشت باشد، حرارت زیاد و اگر ناشی از اضافه وزن و چاقی باشد، رطوبت زیاد ایجاد می‌شود که در نتیجه فاکتورهای بلوغ زودرس وجود دارد.

گرمی‌جات، مسبب بلوغ زودرس

گرمی‌ جات، سبب برهم خوردن تعادل حرارت و رطوبت می‌شوند و دمای بدن را از حالت متعادل خارج می‌کنند. پرهیز از مصرف گوشت‌های با طبع گرم مثل گوشت شتر، غذاهای تند و ادویه‌جات با مزاج گرم و خشک مانند دارچین ، زنجبیل و فلفل، مصرف کمتر عسل و سیاهد‌انه، دوری از تنقلات صنعتی و... می‌تواند پیشگیری کننده باشد.

برای کمک به کنترل حرارت و رطوبت بدن مصرف فرنی، حریره بادام، کاهو و سکنجبین و غذاهایی که حرارت مزاجی کم یا متعادلی دارند مثل خورش آلو اسفناج، خورش کدو و هر آش و سوپی که در آن از آلو یا چاشنی رب انار یا تمبر هندی استفاده شده باشد و مصرف عرقیاتی مانند کاسنی و شا‌تره و خاکشیر که کاهنده حرارت بدن هستند، مفیدند. در میان مغزهای آجیلی مصرف پسته باید کم شود اما بادام می‌تواند گزینه مناسبی باشد.

اثرات حجامت و ورزش‌های رزمی بر بلوغ زودرس

اگر فاکتور حرارت بدنی از حد تعادل خارج و زیاد شده باشد، حجامت می‌تواند با خروج گرمی از بدن سبب خاموش شدن علائم بلوغ زودرس شود و تا حدود زیادی کمک کننده باشد.

همچنین افرادی که فرزندان خود را برای به تأخیر انداختن بلوغ به ورزش‌های رزمی می‌فرستند باید بدانند این ورزش‌ها احتمال دارد سبب بروز بلوغ دیررس شود. ورزش باید متعادل باشد و نباید فشار زیادی به کودک وارد کند.

بهترین ورزش برای کودکان بازی با همسالان است و با بزرگ‌تر شدن آنها، دویدن و پیاده‌روی‌های خانوادگی در حدی که کمی ضربان قلب افزایش یابد و احساس حرارت و اندکی تعریق ایجاد شود، توصیه می‌شود.

فاخره بهبهانی - گروه دانش و سلامت روزنامه جام جم