ناتوان در ساختن و ناکام در نگه‌ داشتن

تصادفی نیست که هرجا و هرگاه دستمان به‌سوی مرمت یا بازسازی این یا آن اثر و بنای تاریخی گشوده شده، فضاحت به‌بار آورده‌ایم و رسوایی به‌پا کرده‌ایم؛ رسوایی‌های غم‌انگیز و پرهزینه و خسارت‌بار.
اینک پرسش این است که این همه ناتوانی و ناکامی و بی‌انگیزگی و فضاحت و رسوایی و فلاکت چرا؟! و تا کجا؟!

معضل رسوایی‌ها و فضاحت‌ها و ناتوانی‌ها و ناکامی‌ها و خسارت‌های پرهزینه و مدیران نامتخصص و فرهنگ ناشناس و بعضا سوداگر که گریبان و گلوی جامعه ما را می‌فشارند؛ محل تردید نیست اما همه کاسه‌کوزه‌ها را سر مدیریت نشکنیم که اگر چنین کنیم از عمق فاجعه و رسوایی غافل خواهیم ماند. این رسوایی‌ها و فضاحت‌ها سویه‌ها و لایه‌های نهان و ژرف‌تر نیز دارد که واکاوی و سنجشگری ژرف‌تر را می‌طلبد.

اتفاقا پیشگیری و چاره‌اندیشی هنگامی امکان‌پذیر می‌شود که سویه‌ها و لایه‌های ژرف‌تر و ریشه‌ای‌تر و بنیادی‌تر چنین رسوایی‌ها و فضاحت را بجوییم و بکاویم و بشناسیم.

باید توجه داشت که در پس هندسه، مهندسی و هنر و فناوری معماری هر روزگاری، هر فرهنگی، هر تمدنی، شانه به شانه نیازهای حیاتی و ضروری آن روزگار و آن جامعه و فرهنگ و تمدن، نحوه نگاهش به هستی، به جهان، به انسان و کشش و چشش زیباشناختی او از «چیزها» نیز هرچند نمادین، هرچند مثالی و خیالی قابل مشاهده است.

به‌طور مثال در پس طراحی، هندسه، مهندسی، فضاسازی و مباحث زیباپسندی و زیباشناختی گنبدهای فیروزه‌ای مساجد و کاخ عالی‌قاپو و بازار قیصریه و میدان پرشکوه نقش جهان اصفهان روزگار صفویان، هستی‌شناسی، کیهان‌شناسی، معرفت‌شناسی، انسان‌شناسی، نظام دانایی و در یک کلام حکمت، خرد، منطق، معرفت و معنویت و ذائقه زیباشناختی و میراث مشترک و تجربه‌های زیسته چندین هزاره تاریخ یک ملت استمرار دارد و مشاهده می‌شود.

اینک اما میان ما و آن کیهان‌شناسی‌های افلاکی و نظام‌های دانایی و ارزشی و حیات معنوی که از آبشخور سنت‌های دینی مشروب و سیراب می‌شدند و گنبدهای آسمانی فیروزه‌ای بنیاد می‌نهادند، فاصله و فراق بسیار افتاده است.

واقعیت این است ما دیگر زیر سقف آسمان تاریخ و مواریث مدنی و معنوی خود، آن‌گونه که انسان روزگار صفویان زندگی می‌کرد، نمی‌کنیم. انسان غربی که همچنان در صف مقدم تحولات دوره جدید ایستاده است سه سده و نیم پیش از ما، از آن کیهان‌شناسی‌ها و نظام‌های دانایی و ارزشی سنتی فاصله گرفت و طرح عالم و آدمی نو را در تاریخ، فرهنگ، جامعه و جهان بشری ما در مقیاسی سیاره‌ای درانداخت.

پیش از ما و زودتر از ما روی آوار سنت‌ها و باورها و نظام‌های فکری و ارزشی گذشته، موزه‌های عالم مدرن خود را بنیاد نهاد. قوانین سختگیرانه بسیاری را در صیانت از میراث تاریخی و فرهنگی گذشته طراحی و تدوین کرد.

انسان غربی نیک و عمیق دریافته بود که جهانی از کف رفته است و تنها آثارشان را زیر سقف موزه‌های عالم مدرن می‌توان پاس و نگاه داشت.

ما اما همچون بسیاری از جوامع روزگار خود در برزخی گرفتار آمده‌ایم که نه زیر آسمان ارزش‌های خود زندگی می‌کنیم، نه بر ارض تاریخ خود چونان انسان روزگار صفوی گام برمی‌گیریم و نه دانسته و توانسته‌ایم نسبتی واقعی با تحولات دنیای مدرن و ارزش‌های مدرنیته برقرار کنیم. همین است که نتیجه‌اش می‌شود مرمت عجیب و غریب و غیراصولی و تاسف‌برانگیز گنبد مسجد شاه اصفهان که صدای همه متخصصان و مرمتگران آثار فرهنگی، حتی شخص وزیر میراث فرهنگی را درآورده است.

نقص مرمت گنبد مسجد امام (ره) قابل توجیه نیست

آش مرمت غیراصولی گنبد مسجد امام اصفهان آن‌قدر شور شده که حتی وزیر میراث فرهنگی هم نتوانست در واکنش به اعتراض مختصصان این حوزه سکوت کند و بی‌خیال از کنار این اتفاق عجیب بگذرد. همین شد که سیدعزت‌ا... ضرغامی در حاشیه جلسه هیات دولت با اشاره به این‌که مرمت گنبد مسجد امام اصفهان از ۱۲سال قبل آغاز شده، گفت: پس از آن‌که داربست‌ها باز شد، اشکالاتی در نحوه مرمت مشاهده شد. به‌سرعت به پژوهشگاه میراث‌فرهنگی ماموریت دادم با همکاری معاونت میراث‌فرهنگی موضوع را بررسی کند. باید مشخص شود اشکال به کدام ناحیه‌ برمی‌گردد و سپس متخلفان در طول این ۱۲سال مشخص شوند.

ضرغامی تاکید کرد: مقرر شده بر تمام طرح‌های مرمتی که حساسیت این‌چنینی دارند و کار مرمت آنها در طول سال‌های مختلف انجام می‌شود، نظارت همه جانبه‌ای صورت گیرد که مشکلاتی از این قبیل نداشته باشیم. هرچند برخی برای اتفاقی که افتاده توجیه دارند اما هیچ توجیهی قابل قبول نیست و دستور رسیدگی و برخورد جدی برای تکرار نشدن چنین مواردی را داده‌ام.