از اولین مقاتل، مقتل ابومخنف است. لوط بن یحیی معروف به ابومخنف در سال 157 هجری قمری فوت کرده و در زمان حیاتش با برخی از حاضران در روز عاشورا و دیگر اتفاقات قبل و بعد این واقعه مواجه شده و گزارشهای دست اولی به وی رسیده است البته متاسفانه این کتاب از بین رفته و اصل آن به دست ما نرسیده و فقط بخشهایی از آن را که توسط مورخان بعدی مانند طبری در کتابهایشان استفاده شده، از این مقتل میدانیم.
در ادامه برخی از مقاتل موجود و قابل استناد و روان برای مطالعه عمومی را مرور کنیم:
مقتل لهوف
سید بن طاووس از فقها و عرفای بزرگ شیعه در قرون 6 و 7 هجری قمری است. او برای اینکه زائران امام حسین در حین زیارت، مطالبی از زندگی و قیام و شهادت ایشان را مطالعه کنند، این کتاب را نوشته و سعی کرده مطالب را مختصر و مفید بنویسد که حجم بالایی نداشته باشد. به همین دلیل برای کسانی که میخواهند با کلیات و برخی جزئیات قیام امام حسین آشنا شوند، کتاب خوبی است. لهوف سه بخش اساسی دارد: وقایع پیش از جنگ، اتفاقات روز عاشورا و رویدادهای بعد از عاشورا تا بازگشت اهل بیت به مدینه.
مقتلالحسین اثر علامه عسکری
علامه سید مرتضی عسکری از بزرگترین محققان و مورخان دوران معاصر هستند. ایشان با مطالعه و تحقیق گستردهای در تاریخ اسلام، سهم بسیار بزرگی در کارهای پژوهشی امروز افراد گوناگون دارند و بسیار تلاش کردند تا مطالب ناصحیح را تشخیص دهند.
مقتل امام حسین برگرفته از یکی از آثار مهم ایشان، کتاب «معالم المدرستین» است که با زبانی شیوا و روان همراه با مطالبی دقیق و بررسی شده گردآوری شده است. مقتل علامه عسکری در 250 صفحه، یک دور تاریخ واقعه عاشورا را با بیان جزئیات مفید و مطالب اثرگذار همراه با تحلیلهایی عمیق و دقیق بیان کرده است.
کتاب آه
یاسین حجازی در این اثر، ماجرای حرکت امام حسین را با بیانی خاص و متفاوت بازخوانی کرده است. او کتاب نفسالمهموم شیخ عباس قمی را بهعنوان منبع در نظر گرفته و نقلهای پراکنده و حواشی تاریخی را که از سیر اصلی واقعه به دور است، حذف کرده تا اصل واقعه را با روایتی یکدست و با دقت به ترتیب و توالی وقایع برای مخاطب بیان کند. برخی صفحات این کتاب فقط یک یا دو جمله دارند و زبان کتاب، شیوا، احساسی و روان است.
حسین علی
م. موید در کتاب «حسین علی»، مقتلی متفاوت را از نظر زبان و بیان نوشته است. او در این کتاب خاص و درخشان به جز اسامی خاص از واژگان فارسی استفاده کرده است. همچنین او در نوشتن کتاب خود از منابع دست اول استفاده کرده و مطالب این اثر از صحت بالایی برخوردار هستند.
نویسنده در لابهلای مطالب تاریخی، از اشعار و دلنوشتههای خود نیز استفاده کرده است که با ترکیب لحن شیوای کتاب و واژگانی که گاه خود او آنها را ساخته است، خواندن کتاب را دلنشینتر کرده است.
شرح شمع
اگر دنبال مقتلی مفصل با جزئیات و سیر تاریخی مناسب و دقیق با توجه به منابع گوناگون هستید کتاب «شرح شمع اثر» استاد علی ثمری مقتلی مفید و مناسب است. نویسنده در این کتاب به سیر کلی وقایع اکتفا نکرده و در بخشهای گوناگون وارد جزئیات نیز شده است.
فتح خون
شهید آوینی در کتاب «فتح خون» تنها به روایت بخشهای تاریخی واقعه عاشورا بسنده نکرده است و با همان لحن حماسی و خاص خود و با آوردن عاشورا از دل تاریخ به حال، با استفاده از گزارههای تاریخی، مخاطب امروزی را نیز به چالش کشیده است تا نسبت خود با امامحسین و دشمنان امام را پیدا کند. شهید آوینی در فتح خون، تقابل جالبی بین عقل و عشق و مفهوم انتخاب و تصمیمگیری ایجاد کرده است.
منبع: ضمیمه قفسه روزنامه جامجم
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتوگوی «جامجم» با نماینده ولیفقیه در بنیاد شهید و امور ایثارگران عنوان شد