رویکرد‌های جدید تروئیکا در قبال مذاکره چه پیامی دارد؟ / فرار اروپای منفعل از دوئل مذاکرات

موضع انفعال و واگذاری همه بند‌های متن پیشنهادی به جوزپ بورل و انریکه مورا درحالی سیاست فعلی مقامات ارشد سه کشور اروپایی است که این سه کشور در جریان مذاکرات، مستقیما مسئولیت چانه‌زنی درباره مسائل هسته‌ای ایران را به‌عهده دارند، اما با کنار کشیدن خود و واگذاری زمین مذاکره به ایران و آمریکا با وساطت مورا به‌عنوان جانشین بورل، عملا مشارکت نکرده‌اند که ترجمه آن چیزی نیست جز این‌که ایران یا باید متن پیشنهادی ارسال شده آن‌ها را بپذیرد یا مقصر به توافق نرسیدن، است. بی‌منطقی تنها وجه چنین گزاره‌ای است که در سیاست‌ورزی اروپایی‌ها دنبال می‌شود.

حالا دقیقا با همین پیش‌فرض، رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان و مدیای غربی به دنبال القای این مفهوم هستند که مذاکرات به توافق نزدیک شده، اما ایران هنوز دچار تردید است و اروپا و آمریکا اکنون فقط معطل ایران هستند. این یعنی ما با یک وارونه نمایی تاریخی در قبال حقیقت مواجه هستیم و غرب سعی دارد متن یکطرفه خود را به‌عنوان متن نهایی و غیرقابل تغییر، پرزنت کند. درحالی که اولین و اصلی‌ترین موضوع مورد بحث، پرونده‌های ایران در آژانس اتمی است و غرب باید درباره ایده‌های پیشنهادی ایران و همچنین سرنوشت این پرونده‌ها تصمیم‌گیری کند.

اما چیزی که تا اینجای کار مشاهده می‌شود این است که راهبرد تیم مذاکراتی غرب، جداسازی پرونده‌های ایران در آژانس اتمی با مذاکرات است، از سوی دیگر نادیده گرفتن پرونده ایران در حالی که آژانس بین‌المللی خودش یکی از کانون‌های اصلی اختلافات را تشکیل می‌دهد و این مواضع سیاسی گروسی، مدیرکل آژانس علیه ایران بوده که اتمسفر فعلی مذاکرات را تند و رسیدن به توافق را کند کرده است، اما در چنین شرایطی اروپا انتظار دارد ایران حل‌و‌فصل پرونده هسته‌ای خود را نادیده بگیرد و آن را جدا از بستر مذاکرات پیگیری کند. در حالی که ایران در بالاترین سطح یعنی رئیس‌جمهور هم به مسئولان ۱+۴ اعلام کرده‌است: «فقط زمانی که ادعا‌های پادمانی حل‌و‌فصل و بسته شود، توافق نهایی قابل دست یافتن است.»

بنابراین اختلافات ایران و گروه ۱+۴ درباره چند مسأله اصلی باقی‌مانده که مهم‌ترین آن‌ها مربوط به چهار پرونده ایران در آژانس بین‌المللی اتمی است که همچنان به قوت خود باقی است. حالا با این اتفاقات، طبیعی است پیشنهاد‌های اروپا تنها در صورتی قابل‌قبول باشد که در موضوعات مختلف از جمله ادعا‌های سیاسی مرتبط با مسائل پادمانی، تحریم‌ها و تضمین، برای ایران اطمینان ایجاد کند و هیچ‌راهی غیر از این هم پیش روی تروئیکا نیست؛ بنابراین جمهوری اسلامی ایران اکنون در حال بررسی پیشنهاد‌های دریافتی است تا نسبت به تامین خواسته‌های خود اطمینان حاصل کند و ببیند آیا می‌تواند در این موضوعات به عملی‌شدن خواسته‌هایش اعتماد کند یا خیر.

به‌هرحال اروپایی‌ها با این عمل خود می‌خواستند نشان دهند مذاکرات همین است که هست و در واقع معتقد بودند نیازی نیست که به وین بیایند چراکه به تعبیر خودشان پیش‌نویس مشخص است و قابل تغییر هم نیست و این یعنی نمی‌خواهند وارد یک گفت‌وگوی طولانی شوند، البته آن‌ها گرچه با این سیاست وارد موضع وین شدند، اما بورل و مورا به صورت لحظه به لحظه مسائل مذاکره را با آن‌ها چک می‌کردند. آن‌ها حتی اعلام کردند که درباره مسأله پادمان و آن سه سایتی که آژانس روی آن حساس است، ایران باید پاسخ شفاف بدهد و خودش باید آن را با آژانس حل کند، اما چنین تقلایی برای جداسازی پرونده ایران در آژانس از مذاکرات سیاستی است که مورد قبول ایران نیست و اتفاقا تکلیف این اختلاف باید ابتدا در مذاکرات حل‌و‌فصل شود تا توافق قابل دسترس باشد؛ بنابراین غرب باید در این مسأله به صورت مسئولیت‌پذیر ورود کند و نقش خود را در حل‌و‌فصل این کلاف که حتما یک سر آن به اروپا باز‌می‌گردد، بپذیرد. حتی می‌توانیم بگوییم اروپا مجبور است موضع پادمانی ایران را بپذیرد و درباره آن نرمش به خرج دهد چراکه این مسأله عمده‌ترین و اصلی‌ترین موضوع مذاکرات فعلی است.

دنبال کردن این رویکرد از سوی اروپا باعث شد حتی روسیه هم از لحن زورگویانه اتحادیه اروپا در مذاکرات وین انتقاد کند، میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین هم گفته است: «طبق گفته سخنگوی اتحادیه اروپا طرف‌های مشارکت‌کننده در گفتگو‌های وین با این انتخاب مواجه هستند که یا متن فعلی را بپذیرند یا این‌که بدانند که گفتگو‌ها شکست خورده است. کمیسیون مشترک برجام به هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا اجازه نداده اظهارات این‌چنینی مطرح کند.»

تماشاچی بودن اروپا در برابر بی‌تعهدی آمریکا و خروج غیر‌قانونی این کشور از برجام هم انتقاد دیگری است که به رفتار سیاسی این اتحادیه وارد می‌شود. در همین زمینه سخنگوی وزارت خارجه چین هم از خسارات هنگفتی که تحریم‌های یکجانبه واشنگتن علیه جمهوری اسلامی ایران به‌وجود آورده، گفته و اعلام کرده «ایالات متحده امپراتوری تحریم‌هاست؛ تحریم‌های ایالات متحده که دولت ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده آمریکا وضع کرد، دست‌کم ۲۰۰میلیارد دلار خسارت اقتصادی به ایران وارد کرد»؛ بنابراین به نظر می‌رسد تهران باید جبران خسارت ناشی از خروج آمریکا از برجام را به‌عنوان یکی از درخواست‌های خود دنبال کند و اتفاقا اروپا هم برای ترمیم این وضعیت به عنوان اعضای تیم۱+۴ مسئولیت مهمی دارد.

مجموع این شرایط نشان می‌دهد گرچه ایران دست بسته نیست و پیشنهاد‌های مطرح شده فعلی را با منافع خود تطبیق می‌دهد تا نظر نهایی را درباره پیشنهاد اخیر مطرح کند، اما همچنان منتظر نقش‌آفرینی فعال و خروج اروپا از حالت انفعال نسبت به مذاکرات و بی‌تعهدی دولت بایدن است.

منبع: روزنامه جام جم