بحران بی‌سوادی!

این ویدئو بار‌ها دست به دست شد و البته شوخی‌های بسیاری هم با آن صورت گرفت؛ اما آنچه پس این شوخی‌ها به چشم می‌خورد، نه خنده‌دار بلکه گریه‌آور بود. این بحران ناشی از چیست؟ بگذارید کمی عقب‌تر برویم تا تصویری درست‌تر از اتفاقی را ببینیم که در حال وقوع است. از ۴۰نفر رتبه برتر امسال و همین‌طور از رتبه‌های زیر۱۰۰۰ اکثریت از مدارس استعداد درخشان و غیر‌انتفاعی بودند و سهم آموزش دولتی ناچیز بوده است. این موضوع باعث شد بحث کیفیت عمومی آموزش و عدالت آموزشی این‌بار به صورت جدی‌تری در افکار عمومی مطرح شود. سوالی که پیش می‌آید این‌که وضعیت عمومی آموزش و یادگیری در میان دانش‌آموزان ایرانی چگونه است؟ آزمون‌های بین‌المللی مانند آزمون تیمز و پرلز برای سنجش کیفیت آموزش و یادگیری وجود دارند که می‌توان با اتکا به آن‌ها پاسخی روشمند به پرسش بالا داد. تحلیل نتایج این آزمون‌ها، اما نشان می‌دهد جایگاه دانش‌آموزان ایران میان کشور‌های جهان بسیار نامناسب است. بررسی نتایج این آزمون‌ها نشان می‌دهد کیفیت یادگیری مفاهیم پایه دانش‌آموزان ایرانی در مقایسه با کشور‌های دیگر وضعیت قابل قبولی ندارد و در سال‌های اخیر، در بسیاری موارد نیز روندی نزولی داشته است. به عنوان مثال آخرین دوره آزمون تیمز که نتایج آن در دسترس است به سال ۱۳۹۸ (۲۰۱۹) برمی‌گردد. در این دوره ۶۴کشور و هشت منطقه به عنوان سیستم‌های معیار در کلاس‌های چهارم و هشتم شرکت کرده‌اند. اما رتبه ایران در آزمون تیمز پایه چهارم ابتدایی در درس ریاضیات ۸۶ از ۱۰۰ است. این رتبه در چهار دوره پیش از آن در فاصله سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۵ یعنی ۱۲سال گذشته هم بهتر از رتبه ۷۸نبوده است. دانش‌آموزان پایه چهارم ابتدایی ایران در درس ریاضیات همواره جزو ۲۵درصد پایینی و به طور دقیق‌تر در بیشتر سال‌ها جزو ۱۵درصد پایینی کشور‌های شرکت‌کننده بوده‌اند. روند تغییرات میانگین نمره یادگیری دانش‌آموزان ایرانی در درس علوم و همچنین در مهارت خواندن و درک مطلب به فارسی هم ناگوار است. به طوری که در هر سه درس و در همه این سال‌ها، نمره ایران هیچ‌گاه به میانگین کشور‌ها نرسیده است. آمار‌های این آزمون‌های استاندارد جهانی آورده‌های تلخ دیگری هم دارد، این‌که به عنوان مثال در حالی در ایران ۳۲درصد دانش‌آموزان چهارم ابتدایی در درس ریاضی مفاهیم پایه را یاد نگرفته‌اند که این عدد در سطح جهانی تنها ۸درصد و در کشور‌هایی مانند قزاقستان ۵درصد، ارمنستان ۸درصد، گرجستان ۱۶درصد و ترکیه ۱۲درصد است. همین روند در درس علوم و ادبیات فارسی نیز میان دانش‌آموزان ایران قابل ملاحظه است. سال ۲۰۱۶ در درس ادبیات فارسی ۳۵درصد دانش‌آموزان ایرانی به حداقل مهارت خواندن و درک مطلب به زبان فارسی در حد چهارم ابتدایی دست نیافته‌اند که معیار جهانی آن تنها ۴درصد است. سؤال مهم‌تر، اما این است که چرا چنین وضعیتی شکل گرفته است، هر چند نتایج کنکور و انتساب برندگان به دهک‌های اقتصادی بالا بخشی از پاسخ این پرسش را می‌دهد، اما باید به طور مفصل به این سؤال پاسخ گفت که در روز‌های آینده چنین خواهیم کرد.

منبع: روزنامه جام جم