در سالهای اخیر، فناوری دیجیتال به پیشرفتهای غیرقابلانکاری دستیافته، بهطوریکه زندگی را برای همه آسانتر کرده است. با توجه به اینکه دولت و در راس آن شهرداریها، طراحی و اجرای شهر هوشمند را بهطور جدی در دستور کار قرار دادهاند و از طرفی درصد جمعیت افراد دارای معلولیت و سالمندان در کشور نیز قابلتوجه است، بنابراین در همین ابتدای امر، توجه به اهمیت و نقش تسهیلگری شهر هوشمند در بهبود کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت و درنظر گرفتن نیازمندیها و مطالبات این افراد در پیکره و ساختار شهر هوشمند بسیار ضرورت دارد.
شهر هوشمند فراگیر، مجموعهای از فناوریهای کمکی شهری فراگیر و دیجیتال است که توسط مدیران دولتی و جامعه مدنی برای کمک به افراد دارای معلولیت در شهرها بهکار گرفته شده و به این افراد اجازه میدهد بهطور مستقل در سطح شهر جابهجا شوند و فعالیتهای روزمره خود را بدون وابستگی به دیگران انجام دهند که به کسب تجربه بهتر این افراد در استفاده از فضاهای شهری منجر میشود.
استفاده از فناوری در راهحلهای شهر هوشمند فراگیر با این هدف صورت میگیرد که اولا افراد دارای معلولیت در تعامل با شهرها تجربه جدیدی داشته باشند و ثانیا این افراد برای انجام بهتر فعالیت خود در فضاهای شهری از گزینههای دیگری نیز کمک بگیرند. شهر هوشمند فراگیر تلاش یکپارچه برای جبران کاستیهایی است که افراد دارای معلولیت در محیطهای عمومی با آن روبهرو هستند.
شهر هوشمند فراگیر، مزیتهایی برای افراد دارای معلولیت در استفاده از فضای شهری ایجاد کرده که در اینجا بهطور خلاصه به مهمترین آنها اشاره کردهایم:
***اطلاعات و خدمات دیجیتالی موجود در فضای شهری را در دسترس همه شهروندان بهویژه افراد دارای معلولیت قرار میدهد.
***فناوریهای شهری و زیرساختها و بسترهای لازم برای حرکت و جابهجایی در سطح شهر را با توانایی افراد مختلف بهویژه افراد دارای معلولیت سازگار میکند.
***فناوریهای کمکی سنتی را متناسب با نیاز افراد دارای معلولیت بهروزرسانی میکند.
***به مسیریابی و گردش راحت افراد دارای معلولیت در محیط شهری کمک میکند.
***به افراد دارای معلولیت کمک میکند امکانات و تاسیسات شهری نظیر سرویس بهداشتی و ایستگاه اتوبوس و مترو را بهراحتی پیدا کنند.
***در رویارویی با وقایع غیرمنتظره و شناسایی موقعیتهای خطرناک سطح شهر مانند گودالی که ممکن است در مسیر فردی نابینا باشد به افراد دارای معلولیت کمک میکند.
***در شناسایی و یافتن افرادی که مایل به کمک به افراد معلول هستند نقش تسهیلگر ایفا میکند.
***کانالهای ارتباطی کارآمد و موثری را بین افراد دارای معلولیت و مدیران شهری و نهادهای دولتی ایجاد میکند. هدف استفاده از فناوری دیجیتال در زیرساخت فیزیکی شهر هوشمند، افزایش کیفیت خدماتی است که به شهروندان ارائه میشود. بهعنوان نمونه در شهر نیویورک، پلتفرم aBeacon به عابران پیاده نابینا و کمبینا از طریق فعالسازی از راه دور کمک میکند در موقعیت بهتری برای حرکت در مسیر پیادهرو و عبور از عرض خیابان قرار بگیرند.
برای بهرهمندی معلولان از پیشرفتهای یک شهر هوشمند، در همان آغاز پروژهها باید به نیازهای خاص افراد دارای معلولیت توجه شود. هزینه دسترسی دیجیتال درست مانند دسترسی فیزیکی برای جادهها و ساختمانها، تقریبا ناچیز است، بنابراین تنها کافی است که مدیران و مجریان پروژه از این موضوع آگاه باشند.
سنگاپور هوشمندترین شهر جهان نیز، طرح «توانمندسازی روستا» را کلید زده است؛ مفهومی آزمایشی با تمرکز بر معلولیت، دسترسپذیری و در نظر گرفتن افراد دارای معلولیت. این روستای فراگیر براساس طراحی همگانی سعی در آموزش و اشتغال افراد دارای معلولیت دارد.
یکی از موانع اصلی «شهر هوشمند برای همه» آگاهی نداشتن کافی درباره معلولیت و دسترسپذیری هنگام طراحی و نوآوری است. در شکلگیری شهر هوشمند فراگیر، اراده و تصمیم دولتمردان، قانونگذاران و مدیران ارشد شهری از اهمیت ویژهای برخوردار است.
وقتی به مفهوم «هوشمند» فکر میکنیم، در اصل به مفهوم «دیجیتال» فکر میکنیم. با این حال، شهرهای ما واقعی و با تاریخ، جغرافیا و سبک خاص زندگی خود عجین هستند. اتصال دنیای دیجیتال به دنیای فیزیکی، مفهومی است که به نام «فیجیتال» شناخته میشود و یک عنصر کلیدی در ساخت شهرهای هوشمند واقعا فراگیر است. همانطور که امروزه، اطلاعات در مورد دسترسی فیزیکی به مکانها بسیار کم است، دسترسی به اطلاعات نیز باید همراه با دسترسی به مکانها توسعه یابد تا همه دسترسی مناسبی به خدمات داشته باشند. تصمیمگیران شهرها نیز باید همزمان با دسترسی دیجیتال به مسائل دسترسی فیزیکی نیز توجه کنند.