«برجام» در موقعیت «فرجام»

مذاکرات احیای برجام که با بی‌اعتمادی مطلق به آمریکا شروع شده بود و ایران هر تضمین سیاسی واشنگتن را اعم از اعلام رئیس‌جمهور یا مصوبه کنگره برای تثبیت توافق ناکافی می‌داند، برخلاف دوره برجام محوری، امضای کری برایش محلی از اعراب ندارد و در این دوره با عبور از سیاسی کاری و دیپلماسی بالکنی، قرار است ساختار‌ها و مکانیسم‌های اجرا، مهم‌ترین عوامل پایداری توافق باشند.

دیروز، روز اخبار مهم مذاکره بود و تقریبا اکثر افراد مرتبط با مذاکرات، موضوعات مهمی را مطرح کردند. آمریکا که در وهله اول به‌دنبال برجام ابدی و در وهله دوم درصدد مذاکرات منطقه‌ای و موشکی بود، نهایتا از جاه‌طلبی‌های خود عقب رانده شد، این را معاون‌سیاسی رئیس‌جمهور بعد از اعلام خبر وزیر خارجه گفته است. محمد جمشیدی درباره اهداف آمریکا در مذاکرات احیای برجام تاکید کرده است آمریکا از هدف استراتژیک خود در خروج از توافق ۲۰۱۵ و اعمال سیاست فشار حداکثری عقب‌نشینی کرد.

از سوی دیگر ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه هم گفته است: «ما به توافق نزدیکیم، اما مشروط به این‌که خطوط قرمز ایران رعایت و منافع اصلی کشور تامین شود. گفتگو‌های سنگین و پیشرفت‌های نسبی داشتیم و حرکت رو به جلو بوده و در برخی موضوعات، بخشی از انتظارات ما تامین شده است، اما این پیشرفت‌ها به‌صورت کامل تامین کننده مطالبات قانونی ایران نبوده و انتظارات دیگری از طرف مقابل داریم و معتقد هستیم باید تمام منافع ایران تامین شود.»

حالا در مرحله‌ای هستیم که گفتگو‌های تکمیلی در پایتخت‌ها در حال انجام بوده و قرار است نظرات تکمیلی به طرح نهایی جوزپ بورل ارائه شود، اما ماجرای طرح پیشنهادی بورل چه بود؟

اوایل مرداد، بورل مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا اعلام کرد «پیش نویس جدیدی درخصوص برنامه هسته‌ای ایران ارائه کرده و از طرف‌های شرکت کننده در مذاکرات خواست این پیش‌نویس را قبول کنند تا مانع بروز بحران خطرناک شوند. او در مقاله‌ای که در فایننشال‌تایمز منتشر کرد گفته بود این پیش‌نویس ایده‌آل نیست، اما بهترین توافق ممکن است.» بعد از ارائه این طرح پیشنهادی هم طرف‌ها موضوع را در پایتخت‌های خود پیوسته پیگیری کردند.

حالا دیروز امیرعبداللهیان روایت جدیدی از این طرح پیشنهادی ارائه کرده و گفته است: در مذاکرات اخیر وین، پیشرفت‌هایی داشتیم و به طرف آمریکایی از قبل گفتیم واسطه‌هایی برای مذاکره هستند. واسطه رسمی ما در سطح مذاکره کنندگان ارشد، آقای مورا و رئیس مورا، آقای بورل است. بورل شاید تا سه ماه پیش کمتر خودش مستقیم وارد موضوع می‌شد، ولی از زمانی که به تهران آمد به‌صورت مستقیم وارد طراحی‌ها و بحث‌های مذاکره و ارائه متن شده است. ما خیلی موافق نبودیم هماهنگ کننده، متن ارائه کند. ولی می‌گویند ما پستچی نیستیم که پاکت شما را به آمریکا بدهیم و پاکت آمریکا را به شما برگردانیم. برای خودمان فکر داریم. بورل تا الان دو متن داده و متن‌های آن‌ها تلفیقی از ایده‌های طرف‌های مقابل است.

امیرعبداللهیان معتقد است در هر دور از مذاکرات یک پشت پرده و عقبه‌ای وجود دارد؛ وزیر خارجه قطر، عمان، عراق، فرانسه و ایتالیا در کنار کاری که اتحادیه اروپا انجام می‌دهد، پیام‌هایی را می‌آورند و می‌برند و می‌کوشند دیدگاه‌های ما و طرف آمریکایی به هم نزدیک شود.

این اظهارات وزیر خارجه نشان می‌دهد تا چه حد توافق قوی، خوب و به ویژه پایدار برای طرف ایرانی مهم بوده‌است که با حوصله مسیر توافق را بدون هیجان‌زدگی طی کرده و همان‌طور که بار‌ها اعلام کردیم، اگر طرف آمریکایی واقع‌بینانه برخورد کند و انعطاف لازم را در مذاکرات داشته باشد، دست یافتن به توافق دور از دسترس نیست، حالا به نظر می‌رسد، طرفین به چنین وضعیتی نزدیک‌تر شده‌اند. اما از سوی دیگر آن‌طور که وزیر خارجه گفته شرط ایران برای اعلام نهایی توافق به آمریکا اعلام شده‌است. ما الان به صورت مشخص درباره سه موضوع با آمریکا در حال تبادل پیام هستیم و قرار است در روز‌های آینده آخرین نظرات خود را اعلام کنیم.

ایران به صراحت به آمریکا گفته‌است اگر نظرات ما روی این سه موضوع که منطقی است تامین شود، آمادگی داریم وارد مرحله اعلام توافق بشویم و نشست جمع‌بندی را با حضور وزرای خارجه در وین برگزار کنیم و مراحل بعدی را براساس جدول زمان‌بندی و توافقی که داریم پیش ببریم.

اما یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که امیرعبداللهیان درباره آن اظهارنظر کرده، مربوط به پذیرش دو پیشنهاد ایران توسط آمریکا بوده‌است، وزیر خارجه تأکید کرده‌است: طرف آمریکایی در مذاکرات اخیر وین در حد نسبی در دو موضوع انعطاف شفاهی خود را بیان کرده و باید تبدیل به متن شود و در موضوع سوم برای ما مهم است که به مسأله تضمین‌ها برمی‌گردد که گارانتی لازم و انعطاف لازم و واقع‌بینی آمریکا را باید داشته‌باشیم.

امیر عبداللهیان درباره جزئیات پیشنهاد‌های واشنگتن هم گفته ما به‌صراحت به پیام آمریکایی‌ها که گفته‌بودند در آستانه انتخابات هستیم و مشکل بنزین و در حوزه انرژی مشکل داریم و کمک کنید، پاسخ دادیم برای این‌که گام نهایی را برداریم، طرف آمریکایی باید انعطاف نشان دهد. ما در همه مراحل مذاکره در موضوعاتی که می‌توانستیم انعطاف نشان دهیم، این کار را کردیم. آمریکا به خوبی می‌فهمد و الان نوبت انعطاف طرف آمریکایی است.

البته آن‌طور که وزیر خارجه هم گفته اگر آن‌ها انعطاف هم نشان ندهند، دنیا به آخر نخواهد رسید. آن‌ها از پلان B‌صحبت می‌کنند، ما هم پلان B‌خود را داریم. معتقدیم این موضوع باید با واقع‌بینی همه طرف‌ها از طریق مذاکرات به نتیجه برسد.

امیرعبداللهیان همچنین تاکید کرده‌است: ما‌جمع‌بندی نهایی خود را به طرف مقابل ندادیم و تا ۱۲ امشب آخرین جمع‌بندی خود را راجع به مسائل باقیمانده به صورت مکتوب به هماهنگ کننده اتحادیه‌اروپا ارائه می‌دهیم و باید ببینیم چه بازخوردی می‌بینیم و واکنش آمریکا چه خواهد بود.

 

به نظر می‌رسد، روز‌های آینده روز‌های مهمی برای توافق هسته‌ای است و اگر دولت بایدن انعطاف نشان دهد، ممکن است به نقطه توافق برسیم، به این معنا که اگر واکنش آمریکا با واقع‌بینی و انعطاف همراه باشد، در نقطه توافق قرار می‌گیریم، اما اگر واشنگتن به تکرار مصیبت‌های داخلی خود بپردازد و قید انعطاف را بزند، به تعبیر وزیر خارجه باید باز هم گفتگو کرد تا آمریکایی‌ها به دیدگاه‌های منطقی نزدیک‌تر شوند.

‏اما فعلا یک مسأله دیگر هم بسیار مهم است و آن توجه به تغییر نکردن صورت مسأله خودمان است؛ چون یکی از اهداف راهبردی ایران در مذاکرات فعلی لغو تحریم‌ها و راستی‌آزمایی آن است و اگر این مرحله ایجاد نشود و سازوکار فعلی تغییر نکند، ممکن است تعبیر به عقب‌نشینی ایران شود.

هرچند تهران سیاست خارجی خود را به غرب و شرق، به روسیه، چین، فرانسه و انگلیس و آمریکا گره نزده، بلکه سیاست خارجی را به منافع ملی گره زده و دیپلماسی همسایگی و تغییر این الگو به سمت چندجانبه‌گرایی، ایران را از توافق برای توافق بی‌نیاز کرده و در عین حال نقش مهمی در خنثی‌سازی تحریم‌ها هم داشته است.

علی باقری: در حال تدوین نهایی هستیم

در جلسه فوق‌العاده روز دوشنبه شورای عالی امنیت ملی که به ریاست سید‌ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور تشکیل شد، گزارش مبسوطی از سوی علی باقری مذاکره‌کننده ارشد کشورمان در خصوص گفتگو‌های مرتبط با رفع تحریم‌ها به اعضای شورا ارائه شد.

 

باقری در این جلسه ضمن تشریح روند دور اخیر گفتگو‌ها در وین که پنج روز ادامه داشت، توضیحات کاملی درباره محتوای ایده‌های طرح شده از سوی انریکه مورا، معاون هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا ارائه کرد.
باقری ضمن تشریح روند بررسی ایده‌ها در تهران گفت: بر اساس راهبرد‌های تعیین شده، پایان دادن به ادعا‌های سیاسی مرتبط با مسائل پادمانی و ایجاد ضمانت‌های لازم برای اطمینان‌یابی از پایداری انتفاع اقتصادی ایران از توافق، محور گفتگو‌های هیات مذاکره‌کننده در وین بوده است.

مذاکره‌کننده ارشد کشورمان افزود: جلسات متعدد کارشناسی در خصوص بررسی ایده‌های ارائه شده از سوی هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپایی از بدو بازگشت هیات مذاکره‌کننده جمهوری‌اسلامی ایران به تهران برگزار شد و جمع‌بندی نظرات کارشناسی در حال تدوین نهایی است. در این جلسه، اعضای شورای عالی امنیت ملی ضمن قدردانی از تلاش‌های شبانه‌روزی رئیس و اعضای هیات مذاکره‌کننده ایران، بر تداوم اقدامات این هیات و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط تا حصول نتیجه نهایی براساس مطالبات قانونی کشورمان تاکید کردند.

منبع: روزنامه جام جم