ایده عمودی، اجرای افقی!

رئیس‌جمهور به همه وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی دستور داد به موجب قانون تا پایان شهریور تمام اراضی مناسب اعلام شده را برای احداث مسکن اختصاص دهند تا از طریق بانک زمین و وزارت راه و شهرسازی، به متقاضیان واگذار شود، در غیر این صورت تمامی این زمین‌ها به نام دولت جمهوری اسلامی ایران سند خواهدخورد. حدود ۱۵ روز از هشدار ابراهیم رئیسی به دستگاه‌های اجرایی مانده‌است، اما ظاهرا دستگاه‌های دولتی تمایلی به واگذاری زمین‌های خود ندارند. آن‌طور که عضو هیات‌مدیره سازمان ملی زمین و مسکن گفته‌است تاکنون ۷۰۰۰ هکتار از اراضی دولتی شناسایی و درخواست انتقال سند آن‌ها مطرح شده، اما فقط ۴ درصد این زمین‌ها در اختیار طرح نهضت‌ملی مسکن قرار گرفته‌است. ارسلان مالکی می‌گوید که با مقاومت دستگاه‌ها در این موضوع مواجه شده‌ایم. به‌طور میانگین سهم زمین ۵۰ تا ۶۰ درصد قیمت تمام‌شده یک ساختمان مسکونی را شامل می‌شود، کاملا واضح است اگر ارزش زمین را از هزینه تمام‌شده مسکن کم کنیم، قیمت آن به‌شدت کاهش خواهدیافت؛ لذا در گام نخست تأمین زمین در این طرح بسیار حائز اهمیت است.

با وجود این مشکلات برای تامین زمین، رستم‌قاسمی از ساخت خانه‌های ویلایی برای متقاضیان طرح نهضت‌ملی مسکن خبر می‌دهد. ایده‌ای که وقتی قرار بود مسکن مهر ساخته شود، توسط محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت داده شد، اما هیچ‌گاه به سرانجام نرسید. در همان دوره بار‌ها گفته شد که توسعه عمودی شهر‌ها با فرهنگ ایران همخوانی ندارد و باید با ساخت خانه‌های ویلایی و نهایتا دو طبقه، به فرهنگ اصیل بازگشت. از همان سال‌ها ایده شهر‌های افقی به جای شهر‌های عمودی هر ازگاهی مطرح و دوباره به فراموشی سپرده می‌شد. رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی نیز بار‌ها بر ساخت و ساز واحد‌های نهضت‌ملی مسکن حداکثر تا سه طبقه و با اولویت ویلایی‌سازی با متراژ بالا در شهر‌هایی که زمین به میزان کافی در اختیار وزارت راه و شهرسازی است، تأکید کرده‌است. به گفته رستم قاسمی، این وزارتخانه به دنبال شهرسازی است نه مسکن‌سازی؛ او تجربه ناموفق عمودی‌سازی در مسکن مهر در شهر‌هایی را که اصلا نیازی به بلندمرتبه سازی نبوده، از تجربیات پیش روی اجرای نهضت‌ملی مسکن عنوان می‌کند. از نظر کارشناسان، معایب توسعه افقی شهر بر همگان آشکار است و به جز تحمیل هزینه‌های تأسیسات گسترده شهری و تجاوز بیش از پیش حریم شهر‌ها به طبیعت و تخریب دشت‌ها و جنگل‌ها و نیز تسطیح کوه‌ها که خود از ثروت‌های ملی هستند، ثمره دیگری ندارد. از سوی دیگر، هزینه سنگین احداث و نگهداری تأسیسات شهری مانند ساخت راه، توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی، شبکه آب، برق، گاز و مخابرات، مراکز خدمات‌رسانی مانند درمانگاه‌ها، مساجد، مدرسه‌ها از تبعات توسعه افقی شهرهاست که دولت به‌طور حتم سرمایه و منابع آن را دراختیار ندارد؛ لذا ارائه پیشنهاد ویلاسازی در طرح نهضت‌ملی جای بسی تعجب دارد و به نظر می‌رسد این پیشنهاد نیز یک وعده زودگذر است و دولتمردان نیز اراده‌ای برای اجرای آن ندارند.

کار، کار شهرداری است!

حسن محتشم، کارشناس حوزه مسکن در گفتگو با «جام‌جم» با اشاره به پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی برای توسعه افقی شهر می‌گوید «این طرح برگرفته از پیشنهاد شهرداری برای ساخت مسکن است، برای رسیدن به این مهم دو راه پیش روی این نهاد است: یا باید برای نوسازی بافت‌های فرسوده ورود کرده یا نسبت به تامین زمین برای این واحد‌ها اقدام کنند. برای گسترش افقی تعدادی زمین در جنوب و غرب تهران وجود دارد، اما این اقدام به افزایش سرمایه‌گذاری برای ارائه خدمات اولیه و افزایش هزینه‌های نگهداری شهر منجر می‌شود، از سوی دیگر توسعه حریم شهری نیز می‌تواند به افزایش حاشیه‌نشینی و تراکم در تهران بینجامد.»
​​​​​​​
این کارشناس حوزه مسکن ادامه می‌دهد: «در توسعه عمودی، از زمین استفاده بهینه‌ای صورت می‌گیرد مشروط به این‌که تمام پهنه زمین را ساختمان‌سازی نکنند و بخشی از آن را به فضای سبز اختصاص دهند. این شکل از توسعه به مراتب از توسعه عمودی بهتر است.» به نظر می‌رسد طرح نهضت‌ملی مسکن تبدیل به بزرگ‌ترین چالش دولت و وزارت راه و شهرسازی شده‌است. اقدامات فوری برای تفکیک وزارت راه از مسکن و ارائه پیشنهاد ساخت ویلا برای متقاضیان نیز به نوعی باز شدن جبهه جدیدی برای فرار از وعده‌های گذشته‌است.